Amersfoort moet mee in de vaart der volkeren. En daar hoort tegenwoordig een hoogbouwvisie bij. "We weten dat er niet alleen voordelen zitten aan hoogbouw", schrijft wethouder Astrid Janssen in de inleiding van die hoogbouwvisie. Maar iedereen die een opsomming, bespreking en weerlegging verwacht van de nadelen van hoogbouw in de visie komt bedrogen uit. Op maandagavond om 18.00 uur, vergaderen de raadsleden over de hoogbouwvisie. In de drukke raadsagenda is maandagavond het enige tijdstip dat iedereen past.
De opdracht luidt de visie nog voor de zomervakantie in de raad vast te stellen. Er zijn vanavond vier insprekers. Vierenhalve maand geleden was er met 200 bezoekers in de Observant een goed bezochte informatieavond over de hoogbouwvisie. Reacties van de inwoners zijn meegenomen in de visie. Maar in vergelijking met de concept hoogbouwvisie van enkele maanden geleden is er weinig veranderd in de nu officiële versie.
Hoogbouw is de Amersfoortse oplossing om wat te doen aan de woningnood in de stad. In totaal moeten er tot 2030 zo'n 13.000 woningen bijkomen. Het gros van die woningen moet binnenstedelijk worden gebouwd. Meer woningen op plekken in de stad dus. In het planologische jargon heeft dat 'verdichting'. Hoogbouw is een vorm van 'verdichting' waar politiek Amersfoort veel van verwacht. Hoge gebouwen van 19 verdiepingen, 60 meter of zelfs nog hoger. Aan de Hogeweg wordt er al zo'n gebouw gebouwd. En ook aan de Zangvogelweg 140 moet zo'n hoog gebouw komen. In de hoogbouwvisie staat waar hoogbouw mag, niet mag of wordt ontmoedigd. De historische binnenstad met de Onze Lieve Vrouwetoren is verboden terrein voor hoogbouw. Maar voor hoogbouw is wel ruimte in de Hoef West, langs het Valleikanaal, Langs Eem en Spoor, het stationsgebied, de Nieuwe Stad en de Kop van Isselt.
Van de raadsleden zijn er vanavond geen kritische beschouwingen over de voor-en nadelen van hoogbouw. PvdA raadslid Smulders verwoordt een breed gedragen mening. Volgens Smulders is hoogbouw de oplossing voor de huidige woningnood. "We willen dat woningen betaalbaar blijven en grond is schaars." Het PvdA-raadslid wil 'geen Oost Duitse flatblokken neerzetten'. "Wel groen op straatniveau en doelbewust duurzaam en circulair bouwen. We willen een inclusieve stad zijn. Deze hoogbouwvisie geeft structuur."
Marketing
De hoogbouwvisie is ook marketing. Door de veronderstelde voordelen van hoogbouw voortdurend te benadrukken, ontstaat er een positief beeld. Wie wil er nou niet de woningnood oplossen en daarbij ook nog de omgeving vergroenen? En dat terwijl hoogbouw ook nog goed is of kan zijn voor de energietransitie, de duurzaamheidsopgave en het bevorderen van het openbaar vervoer? Dat het gewoon om heel hoge woontorens gaat, die het beeld van de stad blijvend veranderen, verdwijnt naar de achtergrond. Misschien komt het ook door het taalgebruik. Want van hoogbouw is volgens de hoogbouwvisie pas sprake als een pand 9 tot 16 verdiepingen hoog is. Bij gebouwen hoger dan 16 verdiepingen is er zelfs sprake van hoogbouw+. Een flat van acht verdiepingen waar Amersfoort er nogal wat van heeft, is 'slechts' middenhoogbouw en telt dus eigenlijk niet mee.
Incidenteel is er al hoogbouw in Amersfoort. Denk aan La Balise in Nieuwland of de Foortse torens in Vathorst. Aan de Hogeweg wordt een 19 verdiepingen hoog gebouw neergezet. En even verderop aan de Zangvogelweg moet ook een dergelijke kolos worden gebouwd. Daar is de weerstand in de buurt groot. Mensen vinden een 19 verdiepingen op die plek toch wel erg hoog. Past dat wel bij de Amersfoortse maat? Voor elk concreet bouwplan wordt straks een hoogbouweffectrapportage worden gemaakt. Dan wordt duidelijk wat een concrete ontwikkeling voor de omgeving betekent. Dan worden de voors en tegens in kaart gebracht en moet er een afweging worden gemaakt.
Hoogbouw moet maatwerk zijn, staat er in de hoogbouwvisie. Maar maatwerk voor wie? Voor de omwonenden die 19 verdiepingen hoog voor hun deur toch wel erg hoog vinden? Of is het vooral maatwerk voor politieke partijen die liever niet in het groen, buiten de stad, willen bouwen en daarom flink de hoogte in gaan in een poging de woningnood op te lossen? Of die met hoogbouw de mobiliteit willen verminderen, het openbaar vervoer willen stimuleren en betere kansen zien voor de energietransitie en de duurzaamheid. Of is het vooral maatwerk voor de ontwikkelaars?
Insprekers
Het zijn vanavond de insprekers die de kritische vragen stellen over de hoogbouwvisie. De heer Uijting uit Zielhorst vraagt zich af wat er gebeurd is met de kritische reacties over de hoogbouwvisie. Hij kan ze niet teruglezen omdat de gemeente niet alle reacties integraal heeft beantwoord en gebundeld. Ook wijst Uiting op het belang van Amersfoorters die ergens een huis hebben en straks plots geconfronteerd worden met hoogbouw.
Joke Sickmann wil weten wat er wordt bedoeld met een zinnetje in de reactienota waarin gesproken wordt over 'een onderzoek naar woningbouw in het zuidwestelijk deel van de stad'. Wethouder Janssen legt uit dat het om het gebied gaat vanaf de Superfun tot aan de Stichtse Rotonde. De gemeente gaat een kernrandzonevisie maken voor het gebied en kijkt ook welke kansen er zijn voor woningbouw. Dus wellicht ook woontorens langs de westelijke rondweg?
Peter de Langen van de Samenwerkende Groeperingen Leefbaar Amersfoort (SGLA) vindt dat er meer naar de schaal en maat van Amersfoort moet worden gekeken. Volgens De Langen ligt die Amersfoortse maat bij 8 of 9 verdiepingen. Hij stelt voor bij elk hoogbouwplan ook verplicht een variant uit te werken die uitgaat van eenzelfde aantal woningen maar dan met 8 of 9 lagen.
De SGLA wil dat de politiek de bewoners in de wijken al in een vroeg stadium betrekt bij de planvorming. Op die manier kan veel weerstand tegen de plannen worden weggenomen. Volgens De Langen is het niet meenemen van de bevolking in de planvorming het grootste risico. "Het moet geen dogma worden dat er 13.000 woningen worden gebouwd. Hou rekening met de wijken en de bewoners die er wonen en kijk wat voor mogelijkheden er dan zijn."
En Gerhard Eshuis van de Bond Heemschut wil dat de omgeving rond de historische binnenstad ook wordt ontzien, zoals de hoogbouw die volgens de hoogbouwvisie mogelijk is op de hoek Utrechtseweg/Stadsring.
Groen en hoog
GroenLinks wil zuinig zijn op het groen buiten de stad. Het is een van de redenen dat de partij inzet op hoogbouw. Dan liever de lucht in. "Als GroenLinks geloven we heel erg in het verdichten van de bestaande stad om te voorkomen dat we in het groen moeten bouwen," zegt raadslid Bulthuis. "Hoogbouw is daarbij een belangrijk middel." GroenLinks denkt dat hoogbouw een positieve rol kan spelen in het energietransitieproces, de duurzaamheidsopgave en in het bevorderen van andere mobiliteitsconcepten dan de auto. Ook kan hoogbouw een bijdrage leveren aan een inclusieve stad. Het idee is dat hoogbouw ruimte biedt aan diverse bevolkingsgroepen: kopers, huurders, jonge en oude mensen, gezinnen en alleenstaanden. Daarom wil GroenLinks ook vaart maken met de hoogbouwvisie. D66 is ook voorstander van hoogbouw. Deels vanuit dezelfde achtergrond. "Het is een middel om het tekort in woningbehoefte op te lossen en om ruimte te scheppen", zegt D66 raadslid Sanders. Bijkomend voordeel is dat er nog niet direct begonnen hoeft te worden met het bebouwing Vathorst Bovenduist. Die locatie is bovendien vooral geschikt voor eengezinswoningen waar Amersfoort er al zoveel van heeft. GroenLinks en D66 zetten liever in op andere woonvormen met behoud van groen.
Al in 2017 heeft de VVD aangedrongen op een hoogbouwvisie. VVD-raadslid Dekker vindt maandag dat het hele proces rond de hoogbouwvisie nu wordt afgeraffeld. De hoogbouwvisie heeft meer tijd nodig, vindt hij. "Dan krijg je meer acceptatie." Dekker vraagt zich af hoe de toegevoegde waarde van hoogbouw waar de visie over spreekt, moet worden vastgesteld. De hoogbouwvisie geeft geen goede handleiding. En hoe zwaar wegen de verschillende argumenten voor hoogbouw? De hoogbouwvisie spreekt zich er niet over uit zolang hoogbouw maar bijdraagt aan de ambities groei, duurzaam en inclusief. Dekker wil er liever nog een keer over doorpraten en de puntjes op de i zetten.
ChristenUnie raadslid Dijksterhuis noemt het een 'gemankeerde hoogbouwvisie'. Hij vindt dat er ook meer naar verdichting gekeken moet worden in plaats van naar hoogbouw. "Ik ga liever voor middenhoog." Bovendien denkt hij dat de visie te weinig rechtszekerheid geeft. In hoogbouw op de hoek Utrechtseweg/Stadsring ziet hij absoluut niets. "Ik ben bereid het te amenderen."
Oppositiepartijen Amersfoort 2014, BPA en SP willen het vaststellen van de hoogbouwvisie over de zomervakantie heen tillen. SP-fractievoorzitter Jongerman vindt dat bepaalde Amersfoortse wijken nu opdraaien voor het oplossen van de woningnood en andere wijken worden ontzien. "Liendert, Kruiskamp en de omgeving van het Soesterkwartier krijgen de hoogste woondruk terwijl andere wijken gespaard worden." CDA-raadslid Engbers denkt dat de visie hoognodig is en oppert dat de bouwopgave nog weleens groter kan worden dan we nu denken. "Willen we een groene cirkel rond Amersfoort houden, dan moeten we de hoogte in."
De VVD is tegen behandeling van de hoogbouwvisie voor de zomervakantie, maar moet het onderspit delven. Dat komt door het optreden van de PvdA en het CDA, die zich hier meer coalitiepartij tonen dan de VVD. PvdA en CDA zijn voorstander van het vaststellen van de hoogbouwvisie voor de zomer. En als ChristenUnie raadslid Dijksterhuis dan ook nog overstag gaat, ondanks zijn eerder geuite grote bezwaren, is er een meerderheid om de visie nog voor de zomervakantie in de gemeenteraad te agenderen en vast te stellen.
SGLA
Na afloop spreek ik nog even met Peter de Langen, een van de kritikasters van de hoogbouwvisie. Hij vindt dat de hoogbouwvisie geen rechtszekerheid geeft. "Je kunt er allerlei kanten mee uit. Ik denk dat het belangrijk is dat er heel veel amendementen worden ingediend." Dat is vooral met het oog op de projectontwikkelaars. "Straks komt er een ontwikkelaar die zegt 'En ik wil hier hoogbouw en als ik het zo lees, voldoet het precies'. Dan is het de vraag of de raad er dan onderuit kan. Met als risico dat er hoogbouw komt op plekken komt waar je het niet wilt."
Als ik hem vraag waarom er niet meer discussie is over hoogbouw in de gemeenteraad, antwoordt hij dat de raadsleden geen historisch besef hebben van wat er allemaal al gespeeld heeft in de stad. Tom de Wit van het Forum Ruimtelijke Erfgoed Flehite vult aan en begrijpt niet waarom de nadelen van hoogbouw niet naast de voordelen worden gezet. "Alleen de voordelen van hoogbouw worden genoemd en opgehemeld." De Wit vindt ook dat er rond de binnenstad een cirkel van 500 meter moet komen waarin geen hoogbouw mag komen, maar zo staat het nu niet in de hoogbouwvisie.
De Langen vraagt zich af waar het aantal van 13.000 woningen vandaan komt waarover steeds gesproken wordt. "Het lijkt wel alsof ik tegen een muur sta te praten bij de raadsleden, maar ik heb geen idee hoe ze precies aan dat aantal komen. Men baseert zich op de huidige situatie zonder een vergezicht over 10, 20 of 25 jaar." Hij constateert verder dat als Utrecht en Amsterdam minder bouwen of achterlopen met hun bouwplannen Amersfoort ineens aantrekkelijk wordt. "Maar als die twee steden weer gaan bouwen dan is het gelijk afgelopen met Amersfoort. Toen Leidsche Rijn kwam, zag je dat Vathorst in elkaar stortte." De Langen ziet bij de hoogbouwvisie plannen terugkomen, die hij 20 of 30 jaar geleden ook al zag. "De Kop van Isselt, de Wagenwerkplaats, de Amsterdamseweg. Hoogbouw was één van de struikelblokken van Centraal Stadsgebied. Ambtenaren wachten rustig hun tijd af."
Eerdere publicatie van de Stadsbron over hoogbouw: http://destadsbron.nl/nl/Bouwkoorts_5