Voor de zomervakantie werd al duidelijk dat de financiële toekomst van Amersfoort er zorgelijk uitziet. Bij ongewijzigd beleid dreigt een miljoenentekort dat op kan lopen tot 16 miljoen euro in 2025. Het coalitieprogramma op het gebied van woningbouw, zorg en de energietransitie/duurzaamheid drukt zwaar op de Amersfoortse begroting, vooral na 2022. Voor de komende jaren wordt de begroting sluitend gemaakt door onder meer reserves - de spaarpot van de gemeente - te gebruiken. Voor de wat langere termijn gaat de raad een ‘ijkpuntendiscussie’ voeren over bezuinigingen. Moet het beleid veranderen en/of gaan de belastingen omhoog? Dinsdagavond namen de raadsleden alvast een voorschotje op deze discussie tijdens de begrotingsbehandeling.
Een avondje gemeenteraad in Amersfoort leert dat de lokale politiek vooral een gezelschapsspel voor politici, ambtenaren en politieke junkies is geworden. Alle participatietrajecten, inspraakavonden en informatiebijeenkomsten ten spijt is het lokale politieke wereldje een ‘ons kent ons’ wereldje van bestuurders, raadsleden, oud-raadsleden, belangenorganisaties en ambtenaren. Alleen als er iets dreigt te gebeuren in de eigen voor- of achtertuin, komen de inwoners nog in verzet, lijkt het. Vanavond is er geen enkele inspreker. Als je het gebezigde jargon hoort tijdens zo’n begrotingsvergadering is het overigens ook niet verwonderlijk dat mensen hier niet in drommen op af komen. Want hoe zit het ook al weer met het weerstandvermogen en de solvabiliteit, de ijkpuntendiscussies, het prioriteren van ambities, incidenteel en structureel geld, de meerjarenraming en de meicirculaire?
Ondanks het gebezigde vakjargon vindt er een aantal felle woordenwisselingen plaats tussen vertegenwoordigers van oppositiepartijen en coalitiepartijen. Vooral over de vraag of het een goede manier van begroten is om reserves en incidenteel geld te gebruiken om structurele tekorten op te lossen? De coalitie wil bijvoorbeeld jaarlijks duizend woningen bouwen, maar de uitgaven die daarvoor nodig zijn binnen het Deltaplan Wonen, zijn nog niet structureel opgenomen in de begroting. Nu wordt 'incidenteel geld' gebruikt om het Deltaplan Wonen mee te betalen. Maar de felste discussie gaat dinsdagavond over het vertragen van de duurzaamheidsambities van deze coalitie.
De coalitiepartijen houden de rijen netjes gesloten. De afspraak is: nu niet praten over ambities en ombuigingen, maar dat pas de komende maanden en volgend jaar gaan doen bij de behandeling van de kadernota. De coalitie doet z'n best vertrouwen uit te stralen. ChristenUnie fractievoorzitter Kennedy ziet zelfs een lichtpuntje. ,,Er komt weer meer geld van Rijk naar gemeentes. Ik ben niet heel erg zenuwachtig dat we incidenteel geld gebruiken om gaten te stoppen. Natuurlijk vinden wij het ook niet fijn dat het weerstandvermogen naar beneden gaat.’’ Maar volgens Kennedy zijn er nog genoeg reserves om alle risico’s te ondervangen.
Interen
Vanuit de oppositie klinkt er flinke kritiek door op de begrotingsplannen van het college. Politiek vuurwerk, en dat nog voor de jaarwisseling. Opvallend is dat vooral oppositiepartij CDA zichzelf presenteert als criticaster van het gevoerde financiële beleid. Het CDA neemt hierin een beetje de ‘traditionele’ VVD-rol over als trouw bewaker van de gemeentefinanciën.
In rechtse kringen werd het vroeger nog weleens ‘potverteren genoemd als je meer uitgeeft dan je eigenlijk binnenkrijgt. CDA-raadslid De van der Schueren vindt dat geen verstandige keuze voor de lange termijn. ,,De hele duidelijke keuzes die u maakt is interen op de reserves’’, verwijt hij D66 fractievoorzitter Bijlholt. CDA-woordvoerder Paffen gebruikt de term ‘rentmeesterschap’. ,,Het CDA wil niet meer uitgeven dan wat we binnen krijgen. Het CDA wil niet interen op reserves die we misschien nodig hebben. Wij vinden rentmeesterschap belangrijk, maar ook het je bewust zijn van de financiën.’’
Ook raadslid Menno Fousert van Amersfoort 2014 vindt het geen goede manier van begroten om incidenteel geld te gebruiken om structurele tekorten op te lossen. ,,De risico’s zijn toegenomen en we hebben een aantal grote projecten op de rol staan met grote financiële risico’s.’’ Fousert denkt aan zaken als het nieuwe stadhuis en de westelijke rondweg. Fractievoorzitter Jongerman (SP) heeft een déja vu gevoel. Ze denkt aan de financiële problemen van de gemeente in 2015 en is bang dat de geschiedenis zich zal herhalen. ,,Enorme tekorten de komende jaren en dat betekent dat er ook bezuinigingen boven deze stad hangen.’’
Duurzaamheidsambities
Niet alleen de manier van begroten is een discussiepunt. CDA-fractievoorzitter Paffen gooit de knuppel in het hoederhok door te betogen dat het college naar de eigen ambities moet kijken als manier om te bezuinigen. ,,Misschien moeten de duurzaamheidsambities wel wat worden uitgesteld’’, vindt ze. ,,We moeten een keuze maken. We hebben enorme ambities op het gebied van duurzaamheid. We willen biomassa toepassen, we willen dit doen, we willen dat doen, maar de techniek die gaat niet zo snel als de keuzes die we maken.’’ Eigenlijk begint Paffen een discussie over het wijzigen van coalitieakkoord. Want hoe realistisch is het dat Amersfoort in 2030 een CO2 neutrale stad is? En kan de periode dat Amersfoort van het gas af moet bijvoorbeeld niet worden verlengd tot 2035 of 2040 als hierdoor geld wordt bespaard?
Het CDA staat niet alleen. Alhoewel onlangs het Duurzaamheidsakkoord nog raadsbreed werd omarmd, lijkt het vertragen van de duurzaamheidsambities voor veel meer oppositiepartijen een optie. Amersfoort 2014 raadslid Fousert. ,,Misschien zijn we op bepaalde elementen te veel gas aan het geven en moet je remmen en nadenken. Wat zijn we aan het doen? Wat kan je betalen en wat kan je niet betalen?’’ Jongerman (SP) is bang dat mensen afhaken, als de duurzaamheidsmaatregelen te snel worden doorgevoerd. ,,Dat speelt bij duurzaamheid, zonnevelden en de aanleg van warmtenetten. Warmtenetten die op biomassa draaien. Is dat een goede investering? Misschien moeten we even pas op de plaats maken?’’ BPA-raadslid van Wegen is sowieso tegen zonnevelden en windmolens in Amersfoort en vindt dat de gemeente maar financieel moet deelnemen in de windmolenparken op zee.
De CDA-aanval op het tempo van de duurzaamheidsambities, is indirect een aanval op verantwoordelijk GroenLinks wethouder Astrid Janssen en op GroenLinks voor wie het CO2 neutraal zijn van Amersfoort in 2030 een belangrijk item is. Natuurlijk is dit dan ook tegen het zere been van GroenLinks. Coalitiepartijen GroenLinks en D66 presenteren zichzelf vanavond juist als de partijen die durf tonen op het gebied van duurzaamheid. ,,De techniek is er’’, zegt GroenLinks fractievoorzitter Hos. ,,We moeten hem alleen durven inzetten’’ Volgens haar wordt duurzaamheid alleen maar kostbaarder als zaken in de tijd vooruit geschoven worden. Ze pleit voor een daadkrachtige gemeenteraad die ‘eindelijk’ besluiten durft te nemen. ,,En die op het moment dat mensen in opstand komen tegen zonnevelden of windmolens niet zegt: ‘Dan doen we het maar niet’.’’
D66 fractievoorzitter Bijlholt vindt het pleidooi van CDA-fractievoorzitter Paffen typerend voor het CDA. ,,We durven nu geen ambitieuze stappen te zetten. Laten we maar een stapje terug doen.’’ Hij signaleert een opvallend verschil met het college. ,,Dat wel een stap vooruit wil doen, zodat we echt keuzes maken.’’ D66 is juist erg tevreden over de begroting. ,,Een evenwichtig verhaal’’, vindt Bijlholt. En de discussie over duurzaamheidsambities moet op een later moment worden gevoerd, vindt hij. Bijlholt noemt het ‘luchtfietserij’ wat Paffen voorstelt. ,,Zeg dan wat we minder gaan doen?’’ VVD en ChristenUnie roeren zich wat minder in de discussie over duurzaamheid. VVD-fractievoorzitter Flikkema geeft aan dat haalbaarheid en betaalbaarheid belangrijk zijn voor de VVD als het om duurzaamheid gaat. Flikkema houdt wel een pleidooi voor het doen van duurzaamheidsinvesteringen als manier om de techniek verder te laten ontwikkelen. ,,Als iedere gemeenteraad in de wereld zegt: ‘We investeren niets in duurzaamheid’, dan ontwikkelt die technologie ook niet.’’ ChristenUnie fractievoorzitter Kennedy vindt het prima om te praten over het temporiseren van ambities. ,,Maar neem geen drastische besluiten.’’
En verder ...
Behalve over de duurzaamheidsambities wordt er ook gedebatteerd over de tekorten in de zorg en over de woningbouw. Maar ook hier geldt dat alles een kwestie van perspectief is. De SP en Amersfoort 2014 maken zich grote zorgen over de uitgaven voor de zorg, jeugdzorg, en de maatregelen die genomen worden om de uitgaven in de hand te houden. D66-raadslid Dijkstra vindt het alarmerende beeld dat oppositiepartijen oproepen over de zorg onterecht. ,,We leven in Amersfoort. Het is echt wel goed geregeld. We hebben sociaal domein niet wegbezuinigd. We zijn op de goede weg.‘’ GroenLinks raadslid Leeuwenkamp neemt het SP, Amersfoort 2014 en PvdA kwalijk ,,dat zij inwoners angst aanjagen dat de zorg verminderd gaat worden.’’
En bij de woningbouw is opvallend dat GroenLinks het niet langer wil hebben over de woningmarkt. GroenLinks raadslid Bulthuis sluit zich aan bij een eerder pleidooi van SP-raadslid Smits. ,,We moeten ouderwets spreken over volkshuisvesting. Als overheid moeten we daar een hele grote rol in pakken.’’ Maar in Bovenduist, Vathorst West, hoeft voorlopig nog niet te worden gebouwd, vindt hij. ,,Want die locatie hebben we voorlopig nog niet nodig.’’ Amersfoort 2014 fractievoorzitter Fousert is het daar niet mee eens. Hij vindt dat de gemeente ook daar een stevige rol moet spelen.’’ CDA-fractievoorzitter Paffen constateert voorlopig dat er in plaats van de beloofde duizend woningen per jaar, er de afgelopen twee jaar 600 woningen zijn gebouwd. ,,Het lukt ons niet onze ambitie vast te houden.’’ Het pleidooi om voortvarendheid wordt gesteund door VVD-raadslid Beekers. Hij is voor het aanwijzen van locaties voor nieuwe woningen. ,,Want locaties zijn het grote probleem in Amersfoort.’’ D66 voorman Bijlholt pleit voor het maken van keuzes. ,,Ook voor Vathorst West en voor hoogbouw. En niet als er een volle tribune zit, waarvan mensen moeilijk doen, dat we dan zeggen ‘we stellen het wel uit en gaan een gesprek voeren’. Denk aan Park Schothorst.’’
Aan het eind van een soms tumultueuze vergadering, krijgt wethouder Stegeman het laatste woord. Ondanks het zware weer dat op de gemeente afkomt, ziet Stegeman een verschil met de slechte financiële situatie van de gemeente in 2015. ,,Anders dan toen hebben we nu tijd omdat er de komende twee jaar nog steeds een structureel overschot is op de begroting. We hebben goede reserves.’’ Zo slaagt hij erin de begrotingsbehandeling met een positieve noot af te sluiten.