De vraag naar sociale huurwoningen in Amersfoort is groot. De wachtlijsten zijn extreem lang. Meer dan tien jaar op een woning wachten is geen uitzondering. Het tekort aan sociale huurwoningen, zorgt ervoor dat de verschillende groepen woningzoekenden elkaars concurrent zijn bij de zoektocht naar een woning. In de huisvestingsverordening van de gemeente Amersfoort is een regeling opgenomen voor mensen die met voorrang aan een woning moeten worden geholpen, de zogenaamde ‘urgenten’. Woningzoekenden die al jaren op de wachtlijst staan, zien dat een groot deel van de beschikbare woningen naar mensen gaat met een urgentieverklaring.
Zo’n duizend sociale huurwoningen komen er dit jaar vrij in Amersfoort. Volgens de huidige verordening gaat 45 procent daarvan (circa 450 woningen) naar mensen met een urgentieverklaring. Maar het college wil het aantal urgenties verder verhogen tot 50 procent (circa 500 woningen). Het zou betekenen dat de helft van alle huurwoningen die vrijkomt in Amersfoort, straks bestemd is voor mensen met een urgentie. Tegelijkertijd wil het college het moeilijker maken voor urgenten om een woning te weigeren. In de Molendijkzaal werden raadsfracties dinsdagavond ‘gepeild’ over wijzigingen die het college wil opnemen in de huisvestingverordening. In een rommelige vergadering peilde wethouder Tigelaar de stemming…
Het gros van de raadsleden zal waarschijnlijk niet behoren tot de doelgroep waarover vanavond wordt gesproken. Zou het gros van de raadsleden de urgentie van woningzoekenden ook echt kunnen invoelen? Problematisch voor bestuurders en raadsleden is dat de verdeling van de beschikbare huurwoningen in Amersfoort, het verdelen van schaarste is. De omvang van de groep urgenten neemt toe en tegelijkertijd neemt het aantal beschikbare woningen af. Een verhoging van het percentage urgenten, betekent dat er minder woningen beschikbaar zijn voor ‘gewone woningzoekenden’.
Wat urgenten met elkaar gemeen hebben, is dat ze met spoed vervangende woonruimte moeten hebben. Ze krijgen voorrang bij de woningtoewijzing. Je kunt urgent zijn als je woning wordt gesloopt in het kader van stadsvernieuwing, maar ook vanwege medische, psychosociale of relationele redenen. Urgenten zijn ook cliënten uit zorginstellingen, de maatschappelijke opvang of de vrouwenopvang die moeten doorstromen naar een woning. En ook statushouders vallen onder de urgenten. Urgenties worden nu nog vooral gebruikt voor flats, etages en appartementen. Maar als er meer woningen voor urgenten beschikbaar komen, wil het college ook kijken of urgenties kunnen worden toegekend voor eengezinswoningen en/of voor nieuwbouwwoningen.
Vlees en bloed
Schrijnend en wanhopig, klinken de verhalen van de twee insprekers. Soms raakt een beetje op de achtergrond dat achter de wooncrisis waar Amersfoort mee te maken heeft, mensen van vlees en bloed schuil gaan. Femke Wink is manager zorg bij BSA Jeugd Regio Amersfoort. Ze wijst op het tekort aan doorstroommogelijkheden voor jongeren van 17+. Er zijn 79 jongeren, waaronder 52 Amersfoortse jongeren, die niet kunnen doorstromen naar een kamer of woning en die nu gemiddeld 6 tot 9 maanden langer in de gewone opvang blijven. Dat kost 200 euro per persoon per nacht. Probleem is dat er geen kamers ‘met een zekere mate van begeleiding’ zijn voor deze jongeren. De opvang is overvol is en de wachtlijsten groeien. Ze pleit voor extra ‘urgentiekamers’. Dat de jongeren niet kunnen doorstromen, is slecht voor hun persoonlijke ontwikkeling en kost bovendien handenvol met geld. ,,Er bestaat groot risico op zwerven’’, zegt Wink. De tweede inspreker is inwoner Erik Bax, die al 13 jaar op zoek is naar een levensloopbestendige woning in Amersfoort, maar daar nog steeds niet in is geslaagd. Hij heeft inmiddels gehoord dat zijn huidige woning op de nominatie staat om gesloopt te worden. Dat zou betekenen dat hij dan ook tot het ‘leger der urgenten’ zou toe treden.
Afbakening
De verwachting is dat het tekort aan sociale huurwoningen nog lange tijd kan aanhouden. De enige oplossing is om snel extra woningen te bouwen. Voor de korte termijn willen sommige raadsleden de groep urgenten beperken. De twee liberale partijen in de gemeenteraad, VVD en D66, willen het percentage van 50 procent urgenten naar beneden bijstellen. D66 buitengewoon raadslid Van Schagen vindt dat Amersfoort een ‘inclusieve stad’ moet zijn. Dat betekent volgens hem dat we niet alleen naar urgenten moeten kijken, maar ook naar ‘gewone mensen’ die op de wachtlijst staan voor een woning. Van Schagen wil het percentage urgenten terugbrengen tot een derde van het aantal beschikbare woningen. Op die manier komen er meer woningen beschikbaar voor ‘gewone woningzoekenden’. De keerzijde is dat minder mensen met urgentie dan een woning krijgen en dat er ‘een stuwmeer’ aan urgenten kan ontstaan. Onduidelijk is hoe D66 dat wil regelen en wie er dan van D66 geen urgentie meer mogen krijgen.
VVD-raadslid Beekers vindt dat statushouders niet onder de urgenten hoeven te vallen. In 2018 werden er 47 sociale huurwoningen aan deze groep toegekend. In de drie jaar daarvoor lag dat aantal rond de 100 sociale huurwoningen per jaar. Beekers wijst erop dat er wettelijke mogelijkheden zijn om een andere huisvesting te creëren voor statushouders. Hij wil dat er naar alternatieven voor die groep wordt gekeken, zoals het ombouwen van een kantoorgebouw. Met het pleidooi om statushouders geen urgentiestatus te geven, krijgt Beekers niet direct de handen op elkaar bij de overige raadsfracties. Maar misschien is dat ook niet de primaire doelstelling en is het belangrijker voor de VVD om zich op dit punt als rechtse partij te kunnen profileren. De partij heeft eind vorig jaar ook al schriftelijke vragen over dit onderwerp gesteld.
SP-raadslid Smits heeft het over een ‘nare discussie’, waarbij groepen tegenover elkaar geplaatst worden: de urgenten versus de ‘gewone woningzoekenden’. Volgens hem komt het allemaal door de enorme woningnood die veroorzaakt is door de politiek. ,,Waar deze gemeenteraad ook voor verantwoordelijk is.’’ Smits wijst erop dat je niet zomaar urgentie krijgt. ,,Als je urgentie krijgt, is er echt wat aan de hand.’’ Hij is voor de verhoging van het aantal urgenten naar 50 procent. Van de VVD en van D66, die een lager percentage willen, wil hij weten wat ze dan tegen mensen zeggen die geen dak boven hun hoofd hebben. Smits maakt ook nog even een politiek punt door op te merken dat gelet op het tekort aan sociale huurwoningen en het grote aantal urgenties in Amersfoort hij het ondenkbaar vindt om 80 sociale huurwoningen minder te bouwen in het bouwplan Park Weelde 3 bij de Magelhaenstraat. Dat werd vorige week nog gesuggereerd door GroenLinks en ChristenUnie.
Weigeren
Dat urgenten die via directe bemiddeling een woning krijgen aangeboden deze straks niet meer mogen weigeren, gaat veel raadsleden te ver. Daarmee beperk je de mogelijkheden van mensen. ,,Het is in strijd met de eigen regie’’, vindt GroenLinks raadslid Leeuwenkamp. Ook VVD-raadslid Beekers vindt als liberaal dat er in ieder geval een keer een woning moet kunnen worden geweigerd, ,,want anders ontneem je mensen een stukje keuzevrijheid.’’ SP-raadslid Smits wijst erop dat het afwijzen van een woning ook kan betekenen dat er iets met de woning aan de hand is en dat het niet per se iets zegt over de persoon die de woning afwijst. Daarom zou er volgens hem in ieder geval een keer een woning moet kunnen worden afgewezen.
CDA raadslid Engbers vindt het belangrijk ,,dat we echt zullen moeten gaan bouwen omdat het aantal woningen afneemt.’’ Er is een groot tekort aan sociale huurwoningen in de stad. Om nieuwbouw te kunnen financieren hebben corporaties, zeker in het verleden, veel sociale huurwoningen verkocht. De politiek moet een oplossing vinden voor die schaarste. Niet voor niets heeft de gemeenteraad bij nieuwe bouwprojecten de eis van 35 procent sociale woningbouw gesteld.
Dijkbreuk
Enkele maanden geleden werd het Deltaplan Wonen aangenomen. Amersfoort wil tot 2030 zo’n 11.000 woningen bouwen. Daarvan valt 35 procent binnen de sociale huursector. Maar waar blijven de concrete bouwplannen? Het ontbreken aan bouwlocaties in Amersfoort is voor de woningcorporaties een groter probleem dan het geld. Daarmee duurt de schaarste voort en dreigt zelfs groter te worden. Het Deltaplan gaat over de situatie tot 2030, maar hoe zit het met de huidige dijkbreuk? Of klopt de constatering van ChristenUnie raadslid Dijksterhuis dat een groter woningaanbod er in de komende tien jaar niet zal komen. En is zo’n constatering politiek wel acceptabel? Of blijft het bij pappen en nathouden en dweilen met de kraan open?
Het tekort aan sociale huurwoningen is een gevolg van politieke keuzes. Het hangt samen met de landelijke politiek en de afbraak van de sociale woningbouwsector in de afgelopen decennia. Het is de neo-liberale wind die de afgelopen decennia door Nederland waaide, waarbij het aantal corporatiewoningen afnam, terwijl het aantal koopwoningen fors steeg. Ook in Amersfoort.
Op Twitter wordt er intussen door GroenLinks raadslid El Messaoudi en Denk Raadslid Bulbul gesuggereerd het aandeel sociale woningbouw in Podium in Vathorst met tachtig woningen te verhogen. Dit als eventuele compensatie voor het inleveren van tachtig sociale huurwoningen in Park Weelde in Kruiskamp. Het laat zien dat het besef dat er wat moet gebeuren in ieder geval aanwezig is.
Aan het eind van de vergadering, blijkt dat een inventarisatie van de verschillende partijstandpunten over acht peilpunten geen sinecure is. Wie is er nu voor wat en wat betekent dat voor de verordening? ChristenUnie raadslid Dijksterhuis vindt dat het onderwerp afgeraffeld is en wil er in een peiling nog een keer over praten. GroenLinks raadslid Leeuwenkamp wijst erop dat er haast geboden is. Wethouder Tigelaar vindt het een lastig vraagstuk. ,,Een moeilijk verhaal. Het is het verdelen van schaarste, maar we moeten wel voortgang maken.’’ Aan het slot van een rommelige vergadering wordt afgesproken die vervolgdiscussie te houden als het raadsvoorstel met de huisvestingsverordening op de agenda staat.