De strijd tegen zonnevelden Over de Laak
VATHORST - Karakteristieke Hollandse wolkenluchten scheren over het weidelandschap ‘Over de Laak’. Zon en schaduw wisselen elkaar af. In de verte draaien de windmolens bij het Eemmeer. Over het fietspad langs de Laak rijden twee fietsers in het landschap. Ongerept liggen de weilanden er nu nog, met op de achtergrond de Arkemheenpolder. Maar hoelang duurt het nog voordat hier zonnevelden liggen?
Vathorsters verenigd in De Stichting Behoud Over de Laak verzetten zich tegen de aanleg van zonnevelden ‘Over de Laak’ vooral omdat die niet zou stroken met eerdere afspraken die zij hebben gemaakt met de gemeente over een groene en recreatieve invulling van het gebied en het behoud van het open polderlandschap. Inmiddels lijkt het erop dat de gemeente, marktpartijen en grondeigenaren de discussie over zonnevelden in het gebied ‘Over de Laak’ breder willen trekken en kijken naar een ‘westelijk park’ bij de stortlocatie tussen het bestaande Vathorst en Vathorst Bovenduist. Wat is er aan de hand en hoe belangrijk zijn die zonnevelden eigenlijk voor de opwek van duurzame energie in Amersfoort? Een gesprek met een betrokken bewoner, een wethouder en een duurzaam ontwikkelaar.
,,Wat hier is gebeurd, is bestuursrechtelijk erg aanvechtbaar’’, vindt voorzitter Chris Bruijnes van de Stichting Behoud Over de Laak. ,,Aan de ene kant is er een Ontwikkelingsvisie ‘Over de Laak’ waarin je ervoor kiest alles groen te houden, aan de andere kant kies je ervoor allemaal zonnevelden aan te leggen.’’ Bruijnes woont sinds oktober 2017 aan de Zwartsluiskade, samen met zijn partner Elsbeth Pinksterboer. Vanuit hun woonkamer op eenhoog, kijken ze uit over het gebied. ,,Toen we het huis kochten, hadden we nog nooit van de zonnevelden gehoord. De makelaar zei dat het uitzicht zo zou blijven en het bestemmingsplan en de Ontwikkelingsvisie gaven dat ook aan. Dat er mogelijk zonnevelden zouden komen, werd pas duidelijk toen we in januari 2018 een briefje van Profin in de bus kregen.’’ Profin is het bedrijf dat in december 2017 een aanvraag indiende voor de bouw van een zonne-energiepark van 16 hectare Over de Laak.
Kaartje met gemeentelijke gronden Waterrijk, Speelpolder en 't Hammetje, opgenomen in Onwikkelingsvisie Over de Laak. (Beeld: Gemeente Amersfoort)
In totaal beslaat het gebied ‘Over de Laak’ 145 hectare. Daarvan is 36 hectare in eigendom van de gemeente. Omdat er geen overeenstemming bereikt kon worden met de particuliere grondeigenaren over een visie voor het hele gebied Over de Laak, maakte de gemeente een Ontwikkelingsvisie voor de eigen 36 hectare. De meeste raadsleden wilden een visie met de uitgangspunten recreatie, natuur en behoud van het bestaande polderlandschap. Deze uitgangspunten moesten gelden voor de inrichting van het gehele gebied Over de Laak, dus ook voor de gronden in bezit van private grondeigenaren (85 hectare) en van particulieren (ongeveer 20 hectare).
Bruijnes vindt dat de gemeente zich moet houden aan de uitgangspunten van de Ontwikkelingsvisie, vooral ook omdat daarvoor een intensief overlegtraject werd gevoerd met omwonenden. ,,In de gebieden die eigendom zijn van de gemeente: Waterrijk, Speelpolder en ’t Hammetje kan de gemeente ingrijpen, maar wel rekening houdend met het open polderlandschap dat in z’n karakter bewaard moet blijven.’’ Voor de overige niet-gemeentelijke gronden bleef de huidige bestemming gehandhaafd. Over de aanleg van zonnevelden is nooit gesproken
Bij de gronden Over de Laak die eigendom waren van de projectontwikkelaars, speelde ook een alternatief voorstel, weet Bruijnes. ,,De ontwikkelaars hadden die grond gekocht in Vathorst Noord toen ze dachten dat er nog gebouwd zou worden. In hun voorstel hebben ze geprobeerd er 200 woningen te bouwen. Dat heeft de gemeente afgestemd. Bijna alle partijen in de gemeenteraad hebben in juli 2016 ingestemd met de Ontwikkelingsvisie en ook met het besluit om het bestemmingsplan daarop aan te passen.’’
En dan de zonnevelden. De gemeenteraad ging in mei 2017 akkoord met een haalbaarheidsstudie voor zonnevelden. Daarin werd een aantal locaties genoemd, waaronder Over de Laak. Maar Bruijnes noemt het ‘Onzin’ als de gemeente zegt dat ideeën over de zonnevelden in het gebied pas zijn opgekomen nadat de Ontwikkelingsvisie was opgesteld. ,,Dat is gewoon niet waar.’’ De plannenmakers zijn volgens Bruijnes al vanaf 2014/2015 bezig geweest met zonnevelden op deze locatie. En in mei 2016 ondertekenden wethouder Kemmerling en gedeputeerde Pim van den Berg de Ruimtelijke Agenda Amersfoort. ,,Daarin stond dat het recreatief uitloopgebied Over de Laak ook in aanmerking zou kunnen komen voor zonnevelden.’’ Maar bij de discussies in de gemeenteraad over de Ontwikkelingsvisie werd hier niet over gesproken.
Participatie
,,Lastig’’, vindt wethouder Astrid Janssen het, dat er aan de ene kant intensief overlegd is met bewoners wat ze met het gebied wilden en dat er tegelijkertijd ‘ook dat beleid is opgezet voor die zonnevelden’. ,,Dat zijn eigenlijk twee parallelle trajecten geweest en die zijn heel laat pas bij elkaar gekomen’’, legt de wethouder uit. ,,Bewoners dachten ‘We maken het helemaal groen. Er komt geen bewoning, helemaal niks’. Aan de andere kant zeiden we ‘we moeten toch ergens zonnevelden?’ Dan kom je bij de bewoners uit en die zeggen dan. ‘We hadden toch afgesproken dat het groen zou worden?’ Ik snap best wel dat mensen daardoor geschrokken zijn. Vervolgens moet je wel met elkaar verder. We hebben die opwek wel nodig niet alleen voor het Rijk – het klimaatakkoord - en Parijs, maar ook voor de aarde. Hoe los je het dan op? Daarvan hebben we in het coalitieakkoord gezegd ‘Er komen daar zonnevelden en dan kijken we hoe je dat daar inpast’.’’
Wethouder Astrid Janssen. Foto: John Spijkerman
,,Nu zeggen we ‘Er moet toch echt een zonneveld in’. Dat de mensen die daar direct uitzicht op hebben heel erg tegen zijn, dat snap ik ook nog wel. Maar we moeten ook zorgen voor een goede inpassing en ik denk ook dat het kan. Inpassingen dat het niet direct achter je achterdeur komt. Je kan niet alles houden, zoals het vroeger was. Het is een interessante puzzel. Hoe pas je dat netjes in? Hoe zorg je voor een groene omzoming?’’
Binnen het college zijn twee wethouders betrokken bij deze kwestie. Hans Buijtelaar als de wijkwethouder voor Vathorst en Astrid Janssen (GroenLinks) als wethouder voor duurzaamheid. De zonnevelden zijn ook opgenomen in het Amersfoortse coalitieakkoord 2018-2022. ,,In Vathorst Noord willen we een aantrekkelijk groen-recreatief gebied combineren met goed ingepaste zonnevelden’’, staat er op pagina 7.
,,Het is natuurlijk een kwetsbaar gebied Over de Laak, net tussen Vathorst en de polder Arkemheen’’, betoogt Astrid Janssen als GroenLinks raadslid op 5 juli 2016 tijdens de raadsvergadering over de Ontwikkelingsvisie ‘Over de Laak’. Maar als wethouder duurzaamheid wil ze wel meewerken aan plannen om zonnevelden aan te leggen in ‘Over de Laak’. Nu heeft ze het over ‘pure landbouwgrond, met ecologisch heel weinig waarde.
Klimaatneutraal
De aanleg van zonnevelden vormt onderdeel van de ambitie om Amersfoort klimaatneutraal te maken in 2030. In publicaties heeft de gemeente het over de belangrijke bijdrage die de zonnevelden leveren in het streven van Amersfoort in 2030 een CO2 neutrale stad te zijn. ,,Maar als die klimaatdoelen zo hoog op de agenda staan bij de gemeente, dan zouden de schoolgebouwen en gemeentelijke gebouwen toch al lang vol moeten liggen met zonnepanelen’’, merkt Chris Bruijnes van de Stichting Behoud Over de Laak op.
De energietransitie is een van de belangrijkste onderwerpen in de portefeuille van wethouder Astrid Janssen. In een tweet van 13 maart 2019 laat ze weten dat we niet meer de luxe hebben te discussiëren over de vraag of het opwekken van duurzame zonne-energie in weilanden wenselijk is. ,,Ik snap de gevoelens. Maar zulke grote opwekmogelijkheden voor stroom kunnen we niet laten lopen. We hebben domweg die luxe niet. Het is èn op dak èn op weiland.’’ Maar zijn die zonnevelden ‘Over de Laak’ werkelijk zulke grote opwekmogelijkheden, dat we ze niet kunnen laten lopen, zoals de wethouder suggereert? En wat is de werkelijke impact van de 50 hectare zonnevelden die de gemeente in 2030 in Vathorst Noord, Hoogland West en Stoutenburg wil aanleggen?
,,We moeten tenminste 49 procent CO2 uitstoot voor de hele regio bezuinigen’’, vertelt Janssen. ,,In Amersfoort hebben we de lat nog hoger gelegd. In het coalitieakkoord staat dat Amersfoort een klimaatneutrale gemeente wil zijn in 2030.’’ Dat betekent dat er geen CO2 uitstoot meer plaatsvindt. ,,Dat wordt nog best heel spannend of dat gaat lukken. Wat ik heb gezien in de afgelopen anderhalf tot twee jaar dat het een enorme versnelling heeft doorgemaakt. Twee, drie jaar geleden, toen ik in de raad zat, was ik aan het boksen om iedereen mee te krijgen. Nu is het ‘Kom we gaan’. Inmiddels is de gemeente al bezig met een warmteplan, een warmtevisie, om de Amersfoortse wijken van het gas te krijgen.
Energiemix voor 2030, zoals die wordt gebruikt en geactualiseerd door gemeente Amersfoort (Beeld: Gemeente Amersfoort)
Energiemix
De gemeente gebruikt een model – een ‘energiemix’- voor de klimaatneutrale toekomst in 2030. Daarin wordt aangegeven hoe de energievraag in 2030 is in Amersfoort en uit welke energiebronnen de duurzaam opgewekte energie komt. In het model wordt er vanuit gegaan dat de energievraag met 35 procent is afgenomen, bijvoorbeeld door het isoleren van woningen en gedragsverandering. Wat vooral opvalt is dat het model met grote vraagtekens is omgeven. Amersfoort moet van het gas af zijn en overgestapt zijn op energiebronnen als warmtebronnen en geothermie, maar hoe dat moet met die geothermie, dat weet niemand nog. Het model gaat er verder vanuit dat een derde van de energie niet lokaal wordt opgewekt.
De kans dat Amersfoort in 2030 werkelijk klimaatneutraal zal zijn, is niet heel groot. Janssens voorganger Stegeman gaf in 2018 in een krantenartikel in het AD al aan dat die doelstelling nooit gehaald kon worden. Toch werd het doel ‘Amersfoort klimaatneutraal in 2030’ gewoon weer in het coalitieakkoord opgenomen. Janssen ziet het klimaatneutraal zijn in 2030 vooral als ambitie. ,,Dat hebben we hebben we in 2008 in de gemeenteraad vastgelegd. Het is onze stip op de horizon. Er zijn wel stapjes gezet. Onze inspanningen gaan wel die kant op.’’ Of het realistisch is, dat moet de tijd maar leren, vindt ze. ,,Het zal nog een enorme inspanning zijn dat te halen. Maar het verandert allemaal zo snel op dit moment. We moeten met zijn allen wel een doel hebben. Of we het dan precies halen of dat we er later in de tijd op klimaatneutraal uitkomen, dat zullen we zien. Maar zonder doel is ook de inspanning minder gericht. Moet je voor een zesje gaan of gaan we echt voor een transitie echt voor een omslag die voor een betere toekomst gaat zorgen?’’
In de energiemix 2030 is ook aandacht voor het opwekken van zon- en windenergie. De tien windturbines die voorzien zijn, wekken ongeveer 3 procent op van de benodigde duurzame energie. De 50 hectare zonnevelden in Amersfoort leveren rond de 2 procent van de duurzaam opgewekte energie in 2030. Een rekensom leert dat de 10 of 15 hectare zonnevelden ‘Over de Laak’ in dit model ongeveer een halve procent leveren van alle duurzaam opgewekte energie in 2030.
Prestigeobject
Maar als die opbrengst relatief zo beperkt is, is het dan een goed idee om de schaarse ruimte die er is in Vathorst-Noord te gebruiken voor zonnevelden, vraagt Chris Bruijnes van de Stichting Behoud Over de Laak zich af. Zeker als in samenspraak met bewoners een ontwikkelingsvisie is gemaakt, waarin nooit sprake was van zonnevelden? Hij ziet de aanleg van de zonnevelden vooral als prestigeobject, een statement om te laten zien dat de gemeente er alles aandoet om duurzame energie op te wekken. ,,Alhoewel de ruimtelijke impact van de zonnevelden groot is, is de energieopbrengst relatief beperkt’’, betoogt hij. ,,Moet je dan het landschap voor lange tijd verwoesten? En wat is de invloed van de zonnepanelen op de biodiversiteit?’’
Chris Bruijnes. Foto: John Spijkerman
Maar waarom zet de gemeente dan toch zo in op zonnevelden? ,,Een zonneveld is zichtbaar’’, zegt Bruijnes. ,,Het is makkelijk. De gemeente hoeft niets anders te doen dan een vergunning te verlenen. Want alle financiële risico’s liggen gewoon buiten de gemeente. Een particuliere grondeigenaar verpacht het aan een ondernemer die dan het risico neemt er een zonneveld neer te leggen. En dan ook maar voor 10 of 15 jaar, want dan moet het weg. En dan wordt er beloofd dat het groen weer terugkomt. Maar als je hier zonnevelden neerlegt en de grond gaat verschralen, en er komt geen zon meer bij de grond…
En als je het zonneveld na 10 of 15 jaar weer afbreekt, krijg je het gebied dan weer groen? Dan krijg je de discussie misschien is het nou toch tijd om… En dan komt er toch woningbouw. En hoe gaat het met de ontmanteling van zonnevelden? ,,Wie draagt de kosten voor de ontmanteling van de zonnevelden over twintig jaar? De gemeente is geen eigenaar van de grond. Als je tegen bewoners zegt dat ze financieel mee kunnen doen, dan zijn zij ook mede eigenaar. Als zonnestroom duurder blijft dan grijze stroom dan compenseert de overheid met de SDE+ subsidie het verschil. Maar de subsidie geldt voor vijftien jaar. En als over vijftien jaar de verhouding groene en grijze stroom hetzelfde is, dan ploft de BV. Dan staan er panelen en dan vraag ik hoe de situatie dan is. Wie is dan de eigenaar?''
René van der Borch
Amersfoorter René van der Borch van Profin is als financierder en ontwikkelaar betrokken bij duurzame energieprojecten in Nederland. In Amersfoort gaat hij zijn eerste zonneveld aanleggen in het stuk weiland ingeklemd tussen Bunschoterstraatweg, Maatweg, Meander Ziekenhuis en de Eem. Er komen daar acht hectare zonnepanelen. Een ander project waar hij mee bezig is, zijn de gronden van ontwikkelaar Schoonderbeek in Vathorst Noord, het gebied ‘Over de Laak’. Van der Borch kan de grond van Schoonderbeek pachten. Hij diende in december 2017 een aanvraag in voor een vergunning voor de aanleg van een zonne-energiepark van 16 hectare. In de Dissel in Hooglanderveen werd in februari 2018 een inloopavond gehouden waar Profin en de gemeente aanwezig waren.
Wijkbewoners waren niet enthousiast en begonnen een petitie. In korte tijd ondertekenden 925 mensen die. Vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen werd de petitie aangeboden aan wethouder Stegeman. Hij erkende dat het proces niet goed was gegaan. Stegeman bood daarvoor zijn excuses aan en beloofde opnieuw op te starten en beter rekening te houden met de bezwaren van omwonenden. Inmiddels staat de teller van de petitie op 1212 ondertekenaars. Van der Borch trok zijn aanvraag in. Maar behalve Profin hebben inmiddels ook andere grondeigenaren in het gebied Over de Laak bij het college uitgesproken dat ze interesse hebben in zonnevelden op hun gronden.
René van der Borch. Foto: John Spijkerman
Van der Borch treedt bij inpassing van zonnevelden altijd in overleg met omwonenden. ,,Ook daar heb je weerstand. Naar die stem heb ik ook moeten leren luisteren.’’ Hij zegt zonnevelden te willen bouwen die je nauwelijks meer ziet vanaf de kant. ,,Ik vergelijk het altijd met de Betuwe, waar de fruitbomen aan het zicht onttrekken zijn door hoge hagen. Als we dat ook bij die zonnevelden doen… Laten we proberen daar ook schaapjes te laten lopen, of de zonnepanelen te combineren met bijenhotels en bloemen.’’
,,En zonnepanelen en windmolens zijn tijdelijk’’, benadrukt Van der Borch. ,,De materialen kun je hergebruiken. Komen er over 10 tot 15 jaar nieuwe technologieën dan breken we het af. De technologische ontwikkelingen gaan zo snel. Je hebt al zonnepanelen in asfalt.’’ Van der Borchs eigen huis wordt energieneutraal gebouwd. ,,Het kan, maar kost geld. Je mag nu geen huizen meer bouwen met de traditionele rommel erin’’, vindt hij. ,,Dat mag niet. Daar kan de overheid heel veel in doen.’’
Beter Plan
Voor het ontwikkelen van eventueel nieuwe plannen is samenwerking nodig met grondeigenaren in het gebied. ,,De bereidheid van de private grondeigenaren in Vathorst Noord om mee te werken aan een groen en recreatief uitloopgebied Over de Laak, is sterk afhankelijk van de bereidheid van de gemeente om hen tegemoet te komen in het vinden van verdienmogelijkheden in het gebied’’, schrijft het college al in een ambtelijk stuk van 17 november 2015. Die verdienmogelijkheid zien de grondeigenaren in het bouwen van extra woningen Over de Laak. Die houding van de private grondeigenaren zal anno 2019 niet veranderd zijn.
Inmiddels lijkt het erop dat de gemeente en de marktpartijen en grondeigenaren de discussie over zonnevelden in het gebied ‘Over de Laak’ breder willen trekken. Er wordt gekeken naar een groter gebied. Het gaat dus niet alleen meer Over de Laak, maar om een onderzoek naar een ‘westelijk park’ bij de stortlocatie tussen het bestaande Vathorst en Vathorst Bovenduist. Vanwege de hindercontouren van de stortlocatie en een aanwezige gastransportleiding mogen er daar geen woningen worden gebouw, maar misschien wel zonnevelden? Het college verwacht dat dit kan leiden ‘tot een ruimtelijk beter plan dat kan leiden tot meer draagvlak onder de bewoners’. Navraag bij Van der Borch via mail en twitter over de huidige stand van zaken levert nog geen antwoorden op.
Wordt de aanleg van zonnevelden in ‘Over de Laak’ - en de weerstand onder de bevolking - door die grondeigenaren gebruikt om via een omweg de discussie over beperkte woningbouw Vathorst Noord weer op de agenda te krijgen? Het wordt interessant om te kijken in hoeverre straks bij een gezamenlijk plan voor het hele gebied ook weer oude wensen ten aanzien van woningbouw Over de Laak op tafel komen te liggen. Want zeker in de wereld van projectontwikkelaars gaat voor niets de zon op, ook al liggen er dan misschien zonnevelden.
Draagvlak
Hoe belangrijk is draagvlak eigenlijk bij de aanleg van zonnevelden? In de collegebeantwoording op vragen van D66 uit oktober 2018, geeft het college aan dat het de aanvraag van Profin/Van der Borch wilde afwijzen omdat er geen steun voor was onder de bevolking. Draagvlak is dus een criterium bij de aanleg van zonnevelden en windmolens.
Hoe kijkt duurzaamheidswethouder Janssen aan tegen draagvlak bij duurzame energie? ,,Draagvlak is belangrijk. Zeker bij wind’’, vindt Janssen. ,,Windmolens hebben gewoon meer ruimtelijke impact dan zonnevelden. Daar moet je iets met draagvlak. Bij zonnevelden hebben we als raad gezegd, Het moet niet uitmaken of je er een gebouw neerzet of een zonneveld. Bij een gebouw heb je ook draagvlak nodig. Dezelfde regels gelden. Je moet overleggen met de buurt hebben, vertellen wat je gaat doen, ophalen wat mensen ervan vinden.’’ Maar als er gen steun is, kan zo’n ontwikkeling dan ook niet doorgaan? ,,Het zou kunnen. Dat kan bij een gebouw ook, maar het gebeurt niet zo vaak.’’
Chris Bruijnes erkent dat er gekeken is naar steun voor zonnevelden. Amersfoorters in het Amersfoort Panel hebben zich erover uitgesproken. Een meerderheid was positief. ,,Alleen werd niet gezegd dat het om het gebied ‘Over de Laak’ ging. Op een kaartje met locaties, werd voor dit gebied alleen het gebied achter ‘t Hammetje getoond.’’ En de geënquêteerden werd alleen gevraagd of ze 1, 2, 3, 4 of 5 of meer voetbalvelden aan zonnevelden wilden. ,,En in plaats van 5, 6 , of 7 voetbalvelden kwam er een voorstel van 15 hectare zonnevelden, 32 voetbalvelden, voor een heel ander gebied. De manier waarop ze toen de steun voor zonnevelden hebben gemeten, komt totaal niet overeen met de uitwerking van de plannen in de praktijk.’’ De gemeente erkent overigens zelf dat de meting onder het Amersfoort Panel geen ‘perfecte afspiegeling was van alle Amersfoorters’.
Voor de aanleg van zonnevelden in de weilanden aan de overkant van de Laak bestaat geen steun, verzekert Bruijnes. ,,Ook mensen die hierachter wonen, willen een groot recreatief gebied Over de Laak hebben. Als je met een petitie tegen de aanleg van zonnevelden 1200 handtekeningen ophaalt, heb je het niet alleen over mensen die er tegenover wonen. De weerstand is veel groter dan de mensen die het uitzicht hebben.’’
Zijn partner Elsbeth Pinksterboer vult aan ,,Verderop aan de Laakboulevard zijn mensen ook tegen. We zien het als zonne-industrie en we willen geen verstedelijking. Het angstbeeld van grote vlakken met zwarte kassen, daar zij we op tegen. Dit plan heeft geen steun onder de bevolking. Wat deze discussie benauwend maakt, is dat je twee duurzame waarden - groen en landschap - laat concurreren met duurzame energieopwekking’’, zegt Pinksterboer. ,,Een partij als GroenLinks zou niet moeten beginnen met de aanleg van zonnevelden in dat groenlandschap. Je verjaagt een deel van je weidevogelpopulatie.’’
En hoe kijkt wethouder Janssen aan tegen het verzet dat ontstaat bij de aanleg van zonnevelden? ,,Ik heb juist het idee dat er minder weerstand is’’, zegt ze. ,,Dat mensen steeds meer de noodzaak zien en het samen aanpakken. We hebben elkaar nodig. En het is tijdelijk. Misschien vinden we wel een alternatief. We moeten nu aan de gang gaan en niet wachten. Ik heb kinderen in de basisschoolleeftijd. Leg het maar eens uit aan de kinderen.’’ Soms denkt ze weleens aan een gesprek dat ze over twintig jaar zou kunnen voeren met haar kinderen die haar dan vragen : ‘Maar mama, wisten jullie dan niet dat het zo erg was?’ ,,En dat ik dan zeg: We wisten het wel, maar we vonden die zonnepanelen zo lelijk.’’
Dakenplan
En dan weer terug naar de bewoners aan de Laak. Bestaat de Stichting behoud Over de Laak uit klimaatsceptici en twijfelen zij aan de noodzaak van een duurzame energietransitie? ,,Nee’’, zegt Bruijnes. Hij vindt dat de gemeente veel beter kan inzetten op zonnepanelen op daken in plaats van in het polderlandschap Over de Laak. Zelf heeft hij ook zonnepanelen op zijn dak liggen. Bruijnes ontkent de noodzaak van de energietransitie niet. ,,Maar niet Over de Laak.’’ Hij vertelt dat de bewoners zelf ook nog een plan hebben ingediend voor zonne-energie op de daken in Vathorst. ,,Als je Vathorst bekijkt vanuit de lucht, zie je nog heel veel lege daken. Heel veel plekken waar je nog zonnepanelen op het dak kwijt kan. Er is een plan voor ontwikkeld door blok 43. Er is een ondernemer bij die dat wil gaan uitvoeren.’’
Volgens Bruijnes is de gemeente juist contraproductief bezig met de zonnevelden. ,,Als je draagvlak wilt hebben voor duurzame ontwikkeling en voor zon op dak, moet je niet beginnen om het groene gebied in je omgeving vol te leggen met zonnepanelen. Mensen worden dan boos en teleurgesteld. ‘Dat hadden we niet afgesproken’, zeggen ze. Eerst zonnevelden aanleggen, is niet de goede volgorde.’’ De gemeente zou eerst moeten proberen zoveel mogelijk zonnepanelen bij mensen op dak te krijgen. Dan neemt de steun voor zonne-energie toe, denkt Bruijnes. ,,En daar waar je nog energie tekort komt, kun je kijken in welke ruimtes je dat het beste kunt opwekken. Dat kan natuurlijk het beste in de buurt van de snelweg of de stortplaats. Het kan niet in gebieden waar je landschappelijke kwaliteit hebt, die bedoeld zijn om te recreëren, te genieten of waarvan de natuurwaarde beschermd moet worden. Dus Amersfoort kiest eigenlijk bij Over de Laak voor de meest onhandige en onlogische plek om zonnepanelen neer te leggen.’’
De Stichting Behoud Over de Laak heeft op 25 maart 2019 een voorstel gestuurd aan de gemeenteraad en aan B en W waarin ze aangeeft te willen werken aan een plan voor zonne-energie op de daken in de wijk als alternatief voor de zonnevelden in Over de Laak.
Zonnepanelen op de daken, ziet wethouder Astrid Janssen als een deel van de oplossing. Janssen ziet dat inwoners bezig met dakenplannen. ,,Wie heeft er daken in de aanbieding en wie zou ze willen gebruiken? Een paar scholen liggen al vol. De Juliana van Stolbergsporthal ligt al vol. Ik denk dat je elkaar moet opzoeken en samen kijken hoe we dit gaan oplossen.’’ ,,Zonnepanelen op de daken is een belangrijk deel van de oplossing, maar qua energie die je ermee opwekt, is het lang niet voldoende. Maar het is ook niet uit te leggen aan mensen dat je wel een weiland vol legt, maar dat die daken niet vol liggen.’’
Waarom lukt het niet? ,,Er zijn allerlei fiscale regeltjes. En als je energie teruglevert aan het net, dan krijg je dezelfde prijs als die je betaalt, maar als je meer levert dan je gebruikt, krijg je voor die extra energie veel minder geld.’’ Het gevolg is dat mensen het aantal zonnepanelen op hun dak afstemmen op hun energiebehoefte. ,,Dat is zonde. Eigenlijk wil je dat ze het hele dak volkwakken. Bij bedrijven is dat nog erger. Omdat ze grootverbruiker zijn, betalen ze een lagere energieprijs. Dan is het lastiger om die zonnepanelen terug te verdienen.’’
Bestuurlijke mispeer
Na het intrekken van de vergunningaanvraag door Profin riep de gemeenteraad het college op gesprekken te voeren met bewoners om iets te doen aan de patstelling. Dat is nog steeds niet gebeurd. In een raadsinformatiebrief van 9 oktober 2018 schrijft het college ‘dat marktpartijen kansen zien om binnen een grotere zoekgebied een oplossing te vinden voor het opwekken van duurzame energie dat leidt tot meer steun onder de bewoners’. Het college ziet ook voordelen van deze integrale gebiedsontwikkeling en staat er niet afwijzend tegenover.
Bewoners hebben in februari 2019 een brief ontvangen van de gemeente. Daarin legt wethouder Buijtelaar uit dat het college nu eerst kaders wil van de gemeenteraad en dat daarna het gesprek gezocht wordt met de bewoners. Het wachten is op een plan van aanpak en nieuwe kaders.
In februari 2019 is de Stichting Behoud Over de Laak in het leven geroepen. ,,De bedoeling van de stichting is ons te wapenen met procedures om dit tegen te houden’’, legt voorzitter Chris Bruijnes uit. ,,We verwachten dat er een voorstel in de gemeenteraad komt van Buijtelaar en Astrid Jansen om akkoord te gaan met een aantal kaders die zijn afgesproken in het Ontwikkelingsbedrijf Vathorst (OBV).’’ Bruijnes verwacht dat de projectontwikkelaars die gronden in Vathorst Noord hebben aangekocht om daar ooit huizen te bouwen, opnieuw gaan proberen toestemming te krijgen om daar wat woningen te bouwen. ,,Ze willen gewoon wat terugpakken.’’ Voor de stichting is het zaak een dossier op te bouwen. ,,Mocht het verkeerd gaan, dan gaan we procederen. Dan gaan we door tot aan de Raad van State. Ik wil een bestuursrechter weleens horen over hoe hier in Amersfoort de besluitvorming is gegaan over dit gebied. Het is een bestuurlijke mispeer.’’
Bruijnes vindt dat de gemeente, gelet op de voorgeschiedenis, eerst maar een bewonersbijeenkomst moet houden. De gemeente moet de bewoners uitnodigen in het Icoon en met een eerlijk en open verhaal komen over de geschiedenis en aangeven dat ze wat willen veranderee. En als je geen steun krijgt, moet je je afvragen of je dat dan toch nog voor 0,4 procent duurzame opwek er door heen wilt duwen.’’
En als je wel steun krijgt? ,,Wij willen wel meedenken over inpassing. Maar je kunt de bewoners niet confronteren met een oppervlakteclaim voor zonnevelden die ze niet hebben gehoord toen ze de Ontwikkelingsvisie goedkeurden.’’
Essentie
,,De essentie is dat je het gesprek aangaat met de mensen met wie je de afspraak gemaakt hebt om de Ontwikkelingsvisie te maken. Als ze dan zeggen: ‘Vijf hectare accepteren we als we mee kunnen denken waar we het kunnen leggen’, dan hebben ze mijn zegen. Maar als ze constant die stap overslaan en zeggen ‘We leggen gewoon 10 of 15 hectare op dit gebied’ en we doen dit vanuit een of ander vaag verhaal dat dit allemaal nodig is …
Bruijnes vindt dat de politiek het belang van de zonnevelden veel te hoog inschat. ,,Ik vind het allemaal prima, maar doe er dan de cijfers erbij dan kunnen de mensen een beetje inschatten waar je het eigenlijk een beetje overhebt. Het is een peanuts opbrengst met een mega impact op de natuurwaarde. Waar je het over hebt is 0,4 procent van de duurzame energieopbrengst voor heel Amersfoort in 2030. Je moet je afvragen of je die 0,4 procent nodig hebt om dit gebied naar de gallemiezen te helpen. Dat is de politieke afweging die je maakt.’’