Amersfoort - Het Bergkwartier met zijn jaloersmakende villa’s, de karakteristieke jaren 30 woningen in het Vermeerkwartier en het levendige voor- en naoorlogse Leusderkwartier; wie zou er niet willen wonen in Amersfoort Zuid?
De drie oudste wijken van de stad, op de historische binnenstad na, hebben een onverwoestbaar imago als sfeervolle en prettig leefbare stadsdelen. Ze staan overwegend vol met fraaie huizen, neergezet in een tijd waarin architectuur en uitstraling leidend waren. Bouwtempo en rendement mogen tegenwoordig de boventoon voeren in de woningbouw, een eeuw geleden waren ze ondergeschikt aan de kwaliteit.
Het maakte de drie Kwartieren aan de zuidkant van Amersfoort tot de populairste wijken voor inwoners op de bovenste helft van de sociale ladder. Meer nog dan de aard en kwaliteit van het woningaanbod is de vraag bepalend voor de huizenprijzen in het Vermeerkwartier, delen van het Leusderkwartier en vanzelfsprekend in het Bergkwartier.
De ruim en groen opgezette Vermeerstraat werd onlangs nog heringericht. © Nieuwsplein33
Voor een bescheiden jaren 30-tussenwoning in Amersfoort-Zuid moet intussen een half miljoen euro worden neergeteld. Om over de rest maar te zwijgen. Woningzoekenden met modale inkomens kunnen de Kwartieren gerust overslaan op Funda. Áls er al huizen te koop staan. Veel bewoners in de Kwartieren tonen zich honkvast en piekeren er niet over hun huis, straat of wijk te verlaten.
Tel daar de beschermde status van straten en huizen in de Kwartieren bij op en er ontstaat een stadsdeel dat, op enkele postzegelprojecten na, volledig buiten schot beeld blijft bij de bouw van duizenden extra woningen binnen de stadsgrenzen. Omdat de bescherming op de Berg sinds 2017 ook het stadsgezicht geldt, is serieuze hoogbouw in het rijkste deel van Amersfoort sowieso uit den boze.
Riante woningen in het Vermeerkwartier.
© Nieuwsplein33
Vorstelijke huizen
Het Bergkwartier had zijn aandeel kunnen leveren in het terugdringen van het woningtekort als de gemeente na de verhuizing en sloop van het Lichtenbergziekenhuis een andere richting was ingeslagen. Het stadhuis koos er voor de grond voor vele miljoenen te verkopen aan een projectontwikkelaar, die op zijn beurt 60 peperdure kavels mocht uitgeven aan particulieren.
De nieuwe bewoners van de Lichtenberg lieten er stuk voor stuk vorstelijke huizen bouwen. Bij de rotonde in de Utrechtseweg verrees een woongebouw met 55 prijzige appartementen in de vrije sector. De bij nieuwbouw verplichte 35 procent sociale huurwoningen werd niet gerealiseerd op de Lichtenberg maar elders in de stad gecompenseerd. Wie vroeg naar het uitblijven van betaalbare woningen op het ziekenhuisterrein kreeg als antwoord dat de grondopbrengst nodig was voor de bouw van het nieuwe ziekenhuis.
Een villa op de voormalige locatie van ziekenhuis de Lichtenberg. © Finn Fernig
De geur van klassenjustitie bleef niettemin hangen. Was het toeval dat het gemeentebestuur in 2017 het Bergkwartier precies op tijd aanwees als beschermd stadsgezicht en op slot gooide voor hoogbouw? En hoe kan het dat uitgerekend de kritische en mondige bewoners van de Berg niet één enkel bezwaar maakten tegen de volgens menigeen protserige en detonerende Lichtenbergbuurt? Was zwijgend instemmen het wisselgeld dat de gemeente Amersfoort vroeg voor het schrappen van appartementen voor de lage en middeninkomens en betaalbare koopwoningen in hun 'achtertuin'?
Wat de reden ook was, Amersfoort liet bovenop de Berg een prachtkans liggen om het woningtekort een rake klap toe te dienen. De gemeente zou er ook mee hebben aangetoond, dat ze bereid was de pijn van de stedelijke uitbreiding eerlijk over de stad en haar bevolking te verdelen.
Het kleinschalige project Common Woods.
© Nieuwsplein33
De conclusie mag zijn dat de wijken in Zuid, als visitekaartjes van de eerste groeiperiode van Amersfoort, een eeuw later weinig tot niks bijdragen aan de woonopgaaf van 10.000 woningen tussen 2019 en 2030. Het Vermeerkwartier komt niet voor in de plannen. In het Leusderkwartier zetten snipperprojecten als Commonwoods en Lorentzhof geen zoden aan de dijk. Ook op de Berg wordt slechts gebouwd op kleine schaal.
Kloosterterrein
Valt er in dat opzicht dan niks positiefs te melden over de zuidkant van de stad? Toch wel. Er vallen de gemeente Amersfoort twee grootschalige projecten in de schoot, waar ze niet veel meer voor hoeft te doen dan de procedurele weg te bereiden. Achter het Mgr. Blomklooster tegenover Dierenpark Amersfoort bouwt projectontwikkelaar Van Wijnen de komende jaren 200 woningen, waarvan 80 in de categorie sociale huur, 60 in het segment middeldure huur en 30 als vrije sector koop.
Van Wijnen verwierf het kloosterterrein van de krimpende zusterorde, die betaalbaarheid van de woningen en de beschikbaarheid van zorg als harde voorwaarden stelde. In het gerenoveerde kloostercomplex bevinden zich sinds 2022 al 24 appartementen voor hulpbehoevende ouderen.
Meevaller nummer twee voor de lokale woningmarkt is de voorgenomen bouw van 500 woningen en appartementen op het terrein van psychiatrisch centrum Zon & Schild aan de Amersfoortseweg. Zon & Schild heeft gebouwen leeg staan en grond te veel sinds de transitie in de geestelijke gezondheidszorg uit 2015. Omdat Den Haag de lat voor een verblijf bij psychiatrische instellingen fors hoger legde, moest het centrum de helft van de beschikbare bedden opdoeken.
Een gebouw op het terrein van Zon en Schild
© Nieuwsplein33
Vijfendertig procent van de woningen in het toekomstige wijkje op het bosrijke terrein van Zon & Schild wordt sociale huur. Voor middenhuur is 20 procent gereserveerd, de rest is bestemd voor koopwoningen in verschillende prijsklassen. Om af te sluiten waar deze aflevering mee begon: Wie zou er niet willen wonen op Zon & Schild?