Landelijk ontstaan liefdeskoppels in de politiek: zowel GroenLinks en PvdA als VVD en CDA knopen steeds nauwere betrekkingen aan. Zijn ze lokaal ook tortelduifjes?
Wie de formatiepoging van een nieuwe regering volgt, ziet dat er twee setjes van partijen zijn ontstaan die elkaar in min of meerdere mate niet los willen laten. Allereerst GroenLinks en Partij van de Arbeid. Zij willen gaan samenwonen en beginnen in de toekomst misschien zelfs een formele relatie. Daarnaast is er ook de combinatie VVD en CDA. Zij kiezen voor een latrelatie: wel veel samen maar toch niet alles.
Hoe zit dit in de Amersfoortse politiek? Zijn daar dezelfde setjes waar te nemen of juist niet? Houden ze elkaar vast, door op dezelfde manier te stemmen? De Stadsbron doet onderzoek op basis van alle behandelde moties en amendementen tussen 2018 en 2021.
Linkse verliefdheid
Tussen de linkse partijen heerst veel verliefdheid: Partij van de Arbeid en GroenLinks stemmen in vier van de vijf afgehandelde moties en amendementen hetzelfde. Dat betekent een partijgelijkenis van 80%. Dit is zelfs nog iets hoger dan in de landelijke politiek, daar is een partijgelijkenis van 77%.
Waar zitten de verschillen en overeenkomsten tussen de twee linkse partijen? Een uitsplitsing naar de verschillende onderwerpen, zogeheten domeinen, binnen de begroting levert het volgende beeld op.
In absolute aantallen stemden PvdA en GroenLinks het vaakst afwijkend in het domein Ruimtelijke Ontwikkeling, namelijk 17 keer (geel). Maar in verhouding tot het totaal aantal moties en amendementen, stemmen de ze vaak verschillend als het gaat om Onderwijs en Jeugd, en Bedrijfsvoering. Op die onderwerpen stemmen de partijen in ongeveer de helft van de gevallen verschillend.
Vooral als het gaat om onderwerpen zoals het nieuwe stadhuis en de ontwikkeling van Vathorst-Bovenduist kan een relatietherapeut aan de bak: daar verschillen de twee partijen duidelijk van elkaar. Hoewel dat ook kan komen door mogelijk onderliggende coalitiediscipline, aangezien GroenLinks deel uitmaakt van de coalitie, en de PvdA niet.
Het verschil tussen GroenLinks en de Partij van de Arbeid is binnen Stedelijk beheer en milieu het kleinst. Daarin lijken de partijen het meest op elkaar.
Rechtse latrelatie
Hoe anders is dit tussen VVD en CDA. Bij 79% van alle moties en amendementen stemmen de landelijke partijen precies hetzelfde. Landelijk gezien lijken VVD en CDA qua stemgedrag dus meer op elkaar dan GroenLinks en PvdA. Maar in Amersfoort ligt dat anders. Als we kijken naar het stemgedrag van de partijen in Amersfoort, zakt de partijgelijkenis naar 50%. Dat wil zeggen: bij de helft van alle moties en amendementen stemmen de partijen verschillend.
Uitgesplitst naar de verschillende onderwerpen levert het volgende beeld op:
Het verschil tussen CDA en VVD is het relatief het grootst binnen het domein Onderwijs en Jeugd. Op dat onderwerp stemmen partijen compleet verschillend. Al moet hierbij opgemerkt worden dat het slechts om twee moties en amendementen gaat. Dat ligt anders bij het onderwerp Mobiliteit: van de 52 moties en amendementen stemden CDA en VVD in 30 gevallen niet hetzelfde. Het gaat dan bijvoorbeeld om de Westelijke Ontsluiting. Maar ook op het onderwerp Wonen verschillen ze van mening, bijvoorbeeld over het behoud of uitbreiding van woningen voor middenhuur.
Het meest lijken de partijen op elkaar bij Bestuur en dienstverlening. Hieronder vallen zaken als Keti Koti herdenking, de dag van de dialoog, maar ook het aantal extra wethouders en hun ondersteuning.
Huwelijkse voorwaarden
Het zijn opvallende verschillen tussen de twee setjes, ondanks het feit dat zij -in de gemeentelijke politiek- eenzelfde uitgangspositie hebben: namelijk één partij in de coalitie en één partij in de oppositie.
In de landelijke politiek zijn het juist PvdA en GroenLinks die samen in de oppositie zitten, en VVD en CDA die samen in de coalitie gaan. Je zou misschien verwachten dat VVD en CDA daarom ook op lokaal vlak op elkaar lijken. Maar landelijke verbondenheid leidt in ieder geval niet tot nauwere verbondenheid in de Amersfoortse politiek.
Voor GroenLinks en Partij van de Arbeid is de verbondenheid zowel landelijk als op Amersfoorts niveau groot, laat deze vergelijking op gemeentelijk niveau zien. Ze stemmen immers veelal hetzelfde. Is de tijd voor een samengaan op gemeentelijk niveau? En wat zouden dan de huwelijkse voorwaarden moeten zijn?
bijsluiter
Stan Iking is socioloog en jarenlang werkzaam geweest als onderzoeker/ beleidsadviseur. Sinds zijn pensionering volgt hij actief de Amersfoortse politiek. Hij neemt als burgerjournalist deel aan het project Tanden Erin van De Stadsbron.
Hoe is dit onderzocht?
Op basis van de behandelde moties en amendementen tot eind juni 2021 (in totaal 504) heb ik gekeken naar het aantal moties en amendementen waarbij GroenLinks en Partij van de Arbeid, en VVD en CDA hetzelfde stemden. Immers: hoe meer partijen uit zowel oppositie als coalitie hetzelfde stemgedrag vertonen, hoe meer ze op elkaar lijken.
Niet alle moties en amendementen tellen mee: allereerst hebben we alle unaniem aangenomen moties en amendementen niet meegenomen in het onderzoek. Bij deze moties spelen namelijk geen partijpolitieke belangen. In Amersfoort zijn dit 103 moties en amendementen (=20%).
Daarnaast zijn ook alle moties en amendementen buiten beschouwing gelaten waarbij uitsluitend de vier coalitiepartijen VVD, D66, GroenLinks en CU voor óf tegen stemden. De gedachte hierachter is dat in deze gevallen vooral de coalitiediscipline aan de orde is. Een partij kan het inhoudelijk niet eens zijn, maar kan door de gemaakte afspraken in het Coalitieakkoord “gedwongen” zijn met de coalitie mee te stemmen. Het is 29 keer voorgekomen dat de coalitiepartijen allemaal voor óf tegen stemden. Dit betekent dat 132 moties en amendementen niet meegenomen worden. Resteert dus een aantal van 372 moties en amendementen.