De McDonald’s-vestiging op het Foodcourt op het Amersfoortse bedrijventerrein De Wieken houdt zich niet aan de regels. In strijd met de gemeentelijke vergunning is verpakkingsmateriaal met een gele M tot in de wijde omtrek te vinden. Dat blijkt uit veldonderzoek van De Stadsbron.
Zondag 13 september omstreeks 12:00 uur. Fietsend over het pad dat van de wijk Rustenburg over bedrijvenpark De Wieken Vinkenhoef naar Hoevelaken leidt, valt mijn blik op zwerfafval in de berm. Achteloos weggesmeten bekers en kartonnen en plastic verpakkingen.
Het fietspad wordt druk gebruikt door scholieren die niet allemaal het fatsoen hebben om afval mee naar huis toenemen of in een bak te deponeren. Het is niet vreemd dat in de berm soms wat lege zakken of flesjes liggen. Maar het lijkt of de hoeveelheid zwerfafval het laatste jaar toeneemt. Ligt er ook zwerfafval langs de andere wegen van De Wieken?
Om dit te toetsen maak ik op de terugweg van mijn fietstocht een ommetje over De Wieken. Lang hoef ik niet te zoeken. Het bedrijfsterrein is kennelijk een prima plek om na bezoek aan een fastfoodtent de auto te parkeren, de maaltijd te nuttigen om vervolgens het afval op straat of in de berm te dumpen.
Het vergt weinig detective werk om de bron van het afval te achterhalen. De corpora delicti dragen grotendeels een gele M met rondingen.
Aan de rand van De Wieken, tegenover chauffeursrestaurant De Tweede Steeg bevindt zich sinds juli 2019 het Foodcourt met vestigingen van fastfoodgiganten Shabu Shabu, SubWay, Kentucky Fried Chicken (KFC) en McDonald’s. De laatste betreft een drive thru-vestiging. Voor een bak McNuggets of een Big Mac hoef je de auto niet meer uit. De bestelling krijg je mee in een bruine papieren zak.
Het concept is een succes; deze zondag staat een rijtje auto’s klaar om te bestellen. De bruine zakken tref je tot ver in de omgeving van het Foodcourt aan. Tot op de provinciale weg richting Nijkerk en de provinciale weg richting Achterveld. Zelfs in de wijken Liendert en Rustenburg ligt McDonald’s-verpakkingsmateriaal te verteren.
Is de grote hoeveelheid op deze zondag 13 september een toevalstreffer of niet? Om te voorkomen of er structureel teveel zwerfafval ligt, ga ik zondag 11 en 19 oktober opnieuw kijken. Dit maal niet op de fiets maar lopend.
Het is een deprimerende ervaring. Op de fiets zie je niet hoeveel afval er werkelijk ligt. Er ligt weliswaar veel op straat, maar meer ligt verborgen in en onder struiken. Die blijken bij nadere inspectie kerkhoven van afval: lege blikjes Red Bull, plastic flessen Cola, ontelbaar veel stukjes papier en plastic.
De rotzooi in de struiken en op de wegen en voetpaden vormt een schril contrast met de fraaie borders van planten en sierstenen die bedrijven zoals Medical Applied en D’Ouwe Steen rond hun panden hebben aangelegd.
Opmerkelijk is dat ik tijdens mijn inspecties geen enkel stuk afval vind met de naam Shabu Shabu. Dat zegt niet veel, want aan de lege flesjes en blikjes is niet te zien waar ze gekocht zijn. Sporadisch tref ik een Subway-verpakking aan. Iets vaker vind ik afval met het kenmerkende portret van KFC-oprichter Colonel Sanders. Verreweg de meeste verpakkingen dragen het McDonald’s-logo.
Het cynische aan de enorme hoeveelheid zwerfafval rond het Foodcourt is dat de bouw van het vreetterrein is gepresenteerd als duurzaam. Bouwbedrijf Reggestede Projecten uit Lochem gebruikte zoveel mogelijk duurzame materialen zoals aluminium en andere onderhoudsarme elementen. Het regenwater wordt opgevangen en op locatie in de bodem geïnfiltreerd.
Maar hoe zit het dan met het afval? De regels? Het toezicht? De gemeente Amersfoort laat weten dat zowel bij de aanbesteding als de vergunningverlening bepalingen zijn opgenomen om zwerfafval te voorkomen en tegen te gaan. De fastfoodrestaurants op het Foodcourt moeten allemaal voldoen aan ‘ambitieniveau A+’. Voor dit niveau geldt geen afval op ‘de verharding’ (de openbare weg?), geen zwerfval in het groen en geen ‘veegvuil’ langs de stoepranden.
Mijn inspecties wijzen uit dat McDonald’s restaurant zich niet aan deze voorwaarden houdt.
Wat doet de gemeente nu de normen zo duidelijk worden overschreden? Een woordvoerder meldt op 18 september dat de gemeente vanaf de opening met de bedrijven ‘in gesprek’ is over de aanpak van zwerfval. Het Foodcourt is dan al ruim een jaar in bedrijf.
De door de gemeente verleende vergunning schrijft voor dat de fastfoodtenten in een cirkel van 25 meter rondom hun bedrijf verantwoordelijk zijn voor het afval. ‘Maar McDonald’s gaat hierin verder, zij rijden dagelijks met een bakfiets door de wijk om zwerfafval op te ruimen’, meldt de gemeentelijke woordvoerder.
Deze mededeling staat haaks op de door De Stadsbron aangetroffen hoeveelheid zwerfafval waarvan een groot deel met McDonald’s logo draagt.
Hoe staat het dan met de handhaving? In de periode 1 januari 2020 tot 6 september ontving de gemeente Amersfoort acht meldingen van zwerfafval ‘in relatie tot FoodCourt Amersfoort’.
Op de vraag van De Stadsbron of dit al tot boetes of andere maatregelen heeft geleid, is het antwoord: ‘Nee, een bekeuring kan gegeven worden als een handhaver iemand afval ziet achterlaten of ziet weggooien op de grond.’
Dat de bestrijding van zwerfafval uiterst moeizaam is, blijkt wel uit de cijfers die De Stadsbron opvroeg. Vanaf 1 januari 2018 tot 17 september 2020 schreven gemeentelijke handhavers slechts 28 bekeuringen van 140 euro uit voor zwerfvuil en kregen 14 bedrijven een boete van 95 euro omdat ze of afval verkeerd aanboden of geen maatregelen hadden genomen om zwerfafval te voorkomen.
Zwerfafval is een plaag. Het ontsiert de leefomgeving en met name het plastic afval is een plaag voor dieren. Fastfoodrestaurants, zoals die op het FoodCourt, veroorzaken bergen afval. Waarom ruimen ze de door hen en hun klanten veroorzaakte troep niet op? Geld kan het probleem niet zijn. In 2018 bedroeg de netto winst (voorbelastingen) van McDonald’ Nederland ruim 80,4 miljoen euro (in 2017 was dat nog 64,7 miljoen euro).
In een uitvoerige reactie stelt McDonald’s wel degelijk iets te doen tegen het zwerfafval: ‘Specifiek voor Amersfoort De Wieken heeft McDonald’s twee medewerkers in dienst om het buitengebied schoon te houden. Hun werktijden zijn netjes verdeeld over de week zodat er een goede dekking is. Gewapend met een speciale afvalkar gaan ze de buurt in en pakken een straal van ongeveer 750 meter mee. Uiteraard nemen ze ook het zwerfafval mee van andere bedrijven. Deze ronde wordt twee keer per dag gelopen en neemt dagelijks ongeveer vier uur in beslag.’
Foto: Bosjes aan eind Hogeweg waar de weg overgaat in de oprit naar de snelweg. Ogenschijnlijk lijkt het hier schoon.
Klopt dit? Schuin tegenover het Foodcourt buigt de Hogeweg rechts naar een oprit naar de snelweg. De hier geplante lage struiken vormen een massagraf van weggesmeten verpakkingen. Vooral bekers met het McDonald’s logo vinden hier hun laatste rustplaats. Dit afval ligt er al minstens enkele weken. Opmerkelijk want deze plek bevindt zich binnen de door McDonald’s genoemde straal van 750 meter. Ook in struiken op De Wieken vindt De Stadsbron blikjes die daar bij de volgende inspectie een week later nog gewoon liggen.
Foto: In de bosjes aan het einde van de Hogeweg vind je zwerfafval dat daar al weken ligt.
Zondag 18 oktober tref ik rond het Foodcourt nog meer rotzooi aan dan bij de vorige inspecties. Het lijkt alsof door de lockdown van de reguliere horeca meer mensen de auto pakken om een Big Mac te pakken. Een woordvoerder van McDonald’s ziet deze ontwikkeling ook: ‘Helaas zien we dat door het toegenomen drive thru-gebruik meer afval niet in de afvalbakken belandt. McDonald’s neemt op het Foodcourt het voortouw om zoveel mogelijk op te ruimen.’
De fastfoodgigant deelt De Stadsbron mee dat hij er alles aan doet om de afvalstroom te verminderen en om zoveel mogelijk gerecycled materiaal te gebruiken. Ook lanceerde McDonald’s dit jaar de campagne ‘You Win It You Bin It’ om klanten te stimuleren verpakkingsmateriaal in de afvalbak te werpen.
De hoeveelheid zwerfafval op De Wieken laat zien dat de campagne nog geen groot succes is.