Een brief met handtekeningen van vier oud-wethouders eronder is nieuwe munitie in de zaak-Vahstal. De bouwer en projectontwikkelaar heeft het document verzonden aan de gemeenteraad, die op 4 en 9 maart nogmaals spreekt over Vahstals schadeclaim wegens jarenlange tegenwerking, wat de stad tientallen miljoenen euro’s kan kosten.
Vahstal is door een deel van het ambtenarenapparaat van Amersfoort stelselmatig dwarsgezeten, blijkt uit de door oud-wethouder Jan de Wilde (PvdA) opgestelde brief uit september 2016. Doel van die tegenwerking was gemaakte afspraken tussen Vahstal en wethouder Roel Boer (CDA) te ondermijnen. Die afspraken uit 1998 gingen over bouwprojecten in ruil voor grond, deels als goedmaker voor eerdere politieke tegenwerking jegens Vahstal.
De tegenwerking bleef echter, ook toen er onder leiding van wethouder De Wilde in 2005 nog een akkoord met Vahstal werd gesloten. Tien jaar later stapte Vahstal over op arbitrage om schadevergoeding te kunnen claimen, een zaak die in december 2020 werd afgerond met de uitspraak dat Amersfoort op een aantal punten fout zat.
Vooruitlopend op die einduitspraak namen de arbiters enkele tussenbeslissingen, waaronder het afwijzen van Vahstals stelling dat de gemeente hem in 2001 bouwprojecten had beloofd in de luxe vrije sector. Dat is het meest winstgevende deel van de markt en daarmee van belang voor de schadevergoeding, maar juist die belofte is rommelig op papier gezet. Er bestaan wel gespreksverslagen en een concept-brief zonder logo, maar geen versie met de handtekening van wethouder Boer of burgemeester Albertine van Vliet.
En dus is de gemeente niet aan de toezegging gebonden, vindt het huidige college van b. en w., want een toezegging heeft pas rechtskracht als alle formele stappen zijn gevolgd. In de arbitrageprocedure betoogde Amersfoort ook dat wethouder Boer bij zijn onderhandelingen met Vahstal buiten zijn boekje was gegaan. De arbiters oordeelden daar in 2016 net zo over, en veegden de brief van De Wilde en de andere wethouders van tafel. Dat moet hard zijn aangekomen bij de in 2018 overleden Boer, die elf jaar wethouder was geweest.
De brief van De Wilde aan Boer uit 2016 lijkt mede bedoeld als troost tussen oud-collega’s, de boodschap dat ze elkaar niet laten vallen, al waren er inmiddels vijftien jaar verstreken. Ook de toenmalige wethouders Marcel Fränzel (D66), Piet Jonkman (CU) en Tom de Man (PvdA) hebben het epistel ondertekend. De brief beschrijft hoe deze wethouders met elkaar omgingen en welke vrijheden ambtenaren zich konden veroorloven:
“Voor wat betreft jouw gesprekken met Vahstal was er binnen het College consensus over de aanpak en je bevoegdheid. Je hebt ook regelmatig teruggekoppeld binnen het College. We hadden binnen het College wat we noemden ‘Keek op de Week’. Daarbij brachten de wethouders verslag uit over de stand van zaken. Dat jij met Vahstal gesprekken voerde was ook naar de Raad gecommuniceerd.
Voor zover mij bekend heeft niemand toen aan de bel getrokken dat er geen mandaat zou zijn.
Wel werden wij als wethouder wel eens verrast met toezeggingen van ambtenaren. Er werden doorgaans geen officiële collegebesluiten genomen over zaken als het toekennen van compensatiewoningen. Sterker nog, soms werden door de directeuren (…) parkeerplaatsen en grote aantallen woningen als compensatie aangeboden aan een partijen zonder dat dit in het College kwam. Ik heb mij altijd op het standpunt gesteld dat als burgers/ondernemers in onze stad kunnen aantonen dat ze op directieniveau of bestuurdersniveau toezeggingen hebben gekregen, dat je daar als Gemeente verantwoordelijk voor bent en hooguit interne problemen op te lossen hebt. Dit was niet alleen mijn standpunt maar van het hele College in 2001.”
Ook De Wilde dacht in 2005 dat hij de conflicten met Vahstal de wereld uit had geholpen. De ambtenaar die zich het meest tegen een oplossing verzette, in de hoop dat de gemeente via een juridische procedure onder haar verplichtingen uit zou kunnen komen, kreeg de instructie dat gemaakte afspraken moeten worden nagekomen. Na het vertrek van De Wilde is de uitvoering spaak gelopen.
In zijn e-mail van dinsdag aan de gemeenteraad schrijft Vahstal dat ‘krachten binnen het gemeentehuis’ de uitspraak in de arbitrage ook nu niet willen accepteren. Hij legt de schuld bij dezelfde ambtenaar die in 2005 door wilde procederen, de huidige gemeentesecretaris Nico Kamphorst. Vahstal voorspelt dat de schade voor Amersfoort alleen maar zal toenemen als de stad blijft vertragen.
In de raadsvergadering van 4 maart komen de gemeentelijke advocaten en juristen uiteenzetten welke opties er volgens hen nog zijn om de uitspraak aan te vechten. Dat kan alleen als er een grove fout zou zijn gemaakt in de arbitrage, die vijf jaar heeft geduurd en waarbij zowel de arbiters, de gemeente en Vahstal de steun van experts hebben ingeroepen.