Het is de maand van de slapeloze nachten voor alle gemeenteraadsleden van Amersfoort, als ze hun e-mails goed hebben gelezen. Ondernemer Hans Vahstal houdt ze in een brief van twee kantjes voor dat de stad hoe dan ook tientallen miljoen euro’s kwijt is wegens de via arbitrage erkende schade die Amersfoort hem tussen 1998 en 2015 heeft berokkend. Keer op keer werden afspraken niet nagekomen, stelden de experts vast, en dat heeft Vahstal de kans ontnomen om zeker 244 woningen in Amersfoort te ontwikkelen.
Naast Vahstals brief kunnen de politici nog 140 A4’tjes leggen: de tekst van de laatste uitspraak plus nog zeven eerdere beslissingen in dezelfde procedure. Deze documenten zijn door het college van burgemeester en wethouders pas deze maand met de gemeenteraad gedeeld. Zonder de bijlagen, zodat niet elk detail in deze kluwen van problemen en procedures helder zal zijn. Maar dat er nu meer informatie aan de politici is verstrekt dan samenvattingen en briefings onder geheimhouding, maakt het in elk geval mogelijk een inhoudelijk politiek gesprek te voeren over de verstoorde verhouding tussen de ondernemer en het stadsbestuur.
Op dat gesprek ligt wel de hypotheek van de schadevergoeding die de gemeente zal moeten betalen. Wat de uitkomst ook is van de financiële waardering van de gelegenheid om 244 woningen te bouwen in de vrije sector, de gemeente komt er niet zonder kleerscheuren vanaf. Het is uitgesloten nog een keer de vlucht naar voren te kiezen door Vahstal toekomstige bouwplannen aan te bieden; die route was bij eerdere akkoorden in 1998 en 2005 gekozen, maar de uitvoering liep spaak. De uitspraak in de arbitrage betekent dat de ondernemer niet meer hoeft te onderhandelen over gedane zaken: de gemeente heeft het verprutst, de gemeente moet dokken voor de gevolgen.
Maar hoeveel dan? Vahstal heeft in het openbaar nooit concrete bedragen genoemd, maar bij de bouw van 244 woningen in de vrije sector hoort een brutorendement voor de ontwikkelaar van 50.000 tot 100.000 euro per stuk. In zijn nieuwste brief geeft de ondernemer voor het eerst een aanduiding van zijn claim: ‘De schadeplichtigheid van de Gemeente, de hoofdsom, kosten en de wettelijke rente bedraagt tientallen miljoenen. Deze wettelijke rente en daarmee de schade voor de stad loopt op dit moment met duizenden euro’s per dag op. Jaarlijks betreft dit miljoenen euro’s.’
Dat zit zo: nu is de rente laag, maar in een deel van de periode dat Vahstal schade heeft geleden, was dat anders. De rente over die jaren blijft meewegen naarmate de oplossing langer op zich laat wachten.
Claimen is iets anders dan krijgen, maar de beslissing van de arbiters geeft Vahstal een stevige steun in de rug en de stad kan er niet aan ontkomen om de schade te vergoeden. Terugrekenen op de voorzichtigst mogelijke aanname op basis van Vahstals tekst: dan is de basis van de claim tot nu toe 20 miljoen euro – maar het kunnen er ook 30 zijn, of nog meer. Stel verder dat de toename door rente van ‘miljoenen jaarlijks’ neerkomt op 2 miljoen in 2021. Deel dat door 365 dagen en dan komt er elke dag 5479 euro bij op rekening voor de gemeente. Of 38.461 euro per week, of 166.667 euro per maand. Dat is meer dan het jaarsalaris van burgemeester Bolsius en hoe speculatief deze voorzichtige berekening van de Stadsbron ook is, het moet reden genoeg zijn voor een pittige discussie in de raadzaal.
Op de agenda van dinsdag 26 januari staat een begin: een motie van de Burger Partij Amersfoort (BPA) die het college oproept zich neer te leggen bij de eindbeslissing in de arbitrage, zich constructief op te stellen bij het bepalen van de schade en de verwachte financiële gevolgen met de gemeenteraad te delen. Het college is op die gevolgen nog aan het studeren, zowel in eigen huis als met de ingehuurde juridische adviseurs. Een doortimmerd standpunt van b. en w. bepalen voor 26 januari wordt nog een hele klus voor wethouder Hans Buijtelaar, de eerstverantwoordelijke voor het dossier-Vahstal. En zo’n standpunt ook nog tot een raadsbesluit brengen met ingrijpende financiële gevolgen voor de stad vergt meer dan die ene raadsvergadering van 26 januari – tenzij de gemeenteraad het college een heldere opdracht meegeeft. Het zou kunnen, maar ik zie de schadeteller van de Stadsbron voor 2021 nog wel een tijdje doordraaien terwijl er naar een uitweg wordt gezocht.