‘Go away! Go away!’ Bewoners van het hoofdstadje Mytilini wachten al zo’n vijf jaar de bootvluchtelingen die vanuit het nabijgelegen Turkije de zee oversteken aan de kade op. Steeds meer met afkeuring, afgrijzen of zelfs regelrechte vijandschap. De bevolking is de vluchtelingenstroom naar hun mooie eiland meer dan zat. Zij hebben in de eerste dagen de vluchtelingen gastvrij opgevangen, maar het water staat hen nu aan de lippen. Het toerisme – normaal de belangrijkste inkomstenbron – droogt op; vakantiegangers blijven weg om maar niet met de vluchtelingen op het eiland geconfronteerd te worden.
Meer dan 22.000 vluchtelingen worden op het eiland opgevangen in kamp Moria, gebouwd door de Europese Unie. Het kamp is berekend op hooguit 3000 mensen. Het barst letterlijk uit zijn voegen. De situatie is onmenselijk: zeer slechte huisvesting, nauwelijks sanitaire en medische voorzieningen. Eén waterkraan voor 1300 mensen, allerlei ernstige infectieziekten, zoals schurft. Door de ellendige leefomstandigheden, door het lange wachten en de onzekerheid nemen de spanningen alleen maar toe. Het kamp is een kruidvat, waar regelmatig uitbarstingen van geweld plaatsvinden, ook seksueel geweld. Veel vrouwen en meisjes voelen zich ‘s nachts onveilig.
De situatie groeit langzaam maar zeker naar een climax. Covid-19 is misschien het laatste zetje. De eerste besmettingen zijn al vastgesteld.
Een ver-van-mijn-bed-show? In coronatijd is de belangstelling voor Lesbos tot een minimum weggezakt. De vluchtelingen dreigen vergeten mensen te worden. Of is het grootste probleem de politieke onwil in Nederland en Europa? Hoe dan ook: zwijgen kan niet meer. Wij mogen deze mensen niet aan hun lot overlaten. Deze schandvlek heeft lang genoeg geduurd. Een schandvlek, niet alleen voor de Europese regeringen maar voor alle inwoners van Europa. Dus ook voor Amersfoort en zijn inwoners.
Bovendien, wegkijken helpt niet. “Lesbos” staat symbool voor een wereldwijd vluchtelingenprobleem. Op dit moment zijn er 80 miljoen mensen op de wereld ‘on the move’, maar dat aantal zal naar verwachting alleen maar toenemen. Naast politieke spanningen zullen de toenemende overbevolking op het Afrikaanse continent èn de klimaatproblematiek hun invloed doen gelden. Denk maar aan migranten uit nieuwe droogtegebieden als gevolg van verandering van moessonwinden rond de evenaar. Of vluchtelingenstromen uit kustgebieden als gevolg van de zeespiegelstijging, zoals Bangladesh.
Van de EU- en de nationale regeringen hoeven we niet te veel te verwachten. Daar heerst vooral een onthutsend gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel en interesse. Recent nog stemde de Tweede Kamer voor uitsluitend opvang in Griekenland, alsof Den Haag wil zeggen: “het is ons probleem niet; we sturen een zak met geld en dan zijn we ervan af”. Migratieonderzoekers Jeroen Doomernik en Vincenzo Gomes hebben een concept ontwikkeld dat lagere overheden aanknopingspunten biedt om wel een positief gebaar te maken: de zogenaamde ‘solidarity city’. Steden bieden zich onder deze vlag aan voor de opvang van minderjarige, alleenstaande vluchtelingen in Europa. Inmiddels hebben zo’n 150 steden zich hierbij aangesloten, waaronder Amsterdam en ook Amersfoort.
Stadsbron in debat
Op donderdagavond 10 september vindt er op initiatief van Amnesty International, afdeling Amersfoort en De Stadsbron een debatavond over deze problematiek plaats in het Eemhuis. Moria-vrijwilligers en (voormalige) huisartsen Adriaan van Es en Gerrit Sepers gaan in gesprek met Eduard Nazarski, voormalig directeur van Amnesty International, en de lokale politici Alex Engbers (CDA), Simone Kennedy (ChristenUnie) en Youssef el Messaoudi (GroenLinks), over het verband tussen het internationaal vluchtelingenprobleem en de lokale politiek.
Onderwerpen die ter sprake zullen komen zijn:
- Wat voor hulpverlening is nodig om de nood in Moria op te lossen, op de korte termijn èn op de langere termijn?
- Kan de ‘solidarity city’ een oplossing bieden voor Moria èn voor de toekomstige vluchtelingenstromen? Wat houdt het concept precies in? Hoe verhoudt het zich tot het optreden van de EU en de nationale regeringen?
- Wat is de stand van zaken in Amersfoort? Is er plaatselijk draagvlak voor een dergelijk stedenproject? Wat is er ondernomen? Wat gaat goed, wat moet beter?
De discussieavond ‘Solidarity cities, uitvlucht of toevlucht?’ wordt gehouden in de Keizaal in het Eemhuis. In verband met de coronamaatregelen zijn op deze avond slechts enkele zitplaatsen beschikbaar. Voor de thuisblijvers faciliteren we een livestream: https://destadsbron.nl/nl/Vergeten_mensen
De (voormalige) Amersfoortse huisartsen Adriaan van Es en Gerrit Sepers werkten beiden als vrijwilliger in het vluchtelingenkamp Moria op Lesbos en hebben beiden in De Stadsbron daarvan verslag gedaan. Hun bijdragen zijn te vinden via: https://destadsbron.nl/tag/nl/Vluchtelingen