Amersfoortse particulieren en bedrijven verzamelen kunst. Ook de gemeente doet dat. Een verborgen schatkamer, waarvan de StadsGalerij een kier open zet met een expositie eind volgend jaar in het Rietveldpaviljoen. In de aanloop publiceert de Stadsbron een zestal interviews met connaisseurs. Wat drijft hen? Wat vinden ze van het Amersfoortse kunstklimaat? Hoe hoog schatten ze de Amersfoortse kunstenaars in? In de eerste aflevering: Leonie en Lex van de Haterd.
Je voelt een sterke band met Amersfoort. Je krijgt nooit genoeg van beeldende kunst en omringt je er thuis overvloedig mee. Niet uitzonderlijk. Een inmiddels grote stad als Amersfoort kent honderden inwoners die het een met het ander verenigen. Ze struinen exposities af, kennen kunstenaars uit eigen regio persoonlijk, beleven plezier aan het ontdekken en kopen van pareltjes.
Het echtpaar Lex en Leonie van de Haterd behoort al decennia lang tot deze groep connaisseurs. Doorsneeverzamelaars kun je ze niet noemen, daarvoor zit de liefde van de gepensioneerde bestuursvoorzitter van het Meridiaan College en de gepensioneerde docent beeldende vorming op Het Nieuwe Eemland veel te diep. Lex maakt studies over kunstenaars uit het interbellum, schrijft boeken, stelt zelf tentoonstellingen samen en is bestuurlijk in de kunstwereld actief. Leonie is als vrijwilliger in de kunstwereld actief, geeft de boeken van Lex vorm en helpt hem bij de inrichting van tentoonstellingen.
Overzichtelijk
Uiteraard beperkt het paar zich niet tot Amersfoort. ,,Maar de eigen stad biedt wel meerwaarde,’’ vertelt Lex, ,,Het blijft overzichtelijk, en wat voor ons belangrijk is: je raakt makkelijk in gesprek met de kunstenaar. Een werk mooi vinden is voor ons niet genoeg. Er moet sprake zijn van een klik. Als we geen goed gevoel overhouden na een ontmoeting, dan kopen we het werk niet. Kunstenaars die bij ons passen blijven we volgen. Ook daarom is het leuk om in je eigen stad actief te zijn. Met een kunstenaar uit Maastricht bouw je veel lastiger een band op.’’
De Van de Haterds zijn geen intuïtieve kopers. ,,Over een aankoop denken we lang en goed na. Wat raakt ons in een werk precies? Past het in onze verzameling en voegt het er iets aan toe? Spreekt een kunstenaar ons als persoon aan? Hoe zien we zijn ontwikkeling? Dat maakt allemaal deel uit van ons plezier. Met kunstbeleggen zijn we totaal niet bezig. Als we van een beginnende kunstenaar kopen dan is het niet omdat we verwachten dat zijn werk meer waard gaat worden. We doen dat omdat we zijn werk goed vinden, en omdat het leuk is om jong talent een steuntje in de rug geven. ‘Ga door, je kan het’. De bovenkant van de markt laten we links liggen. Het is zoals Leonie zegt: ‘Je kunt altijd iets vinden wat je mooi vindt en wat betaalbaar is.’
Onontbeerlijk
Voor een goed stedelijk kunstklimaat zijn de connaisseurs onontbeerlijk. Zij staan niet alleen garant voor een afzetgebied, zij bieden ook een warm bad met hun veelvuldige bezoek aan exposities en goed beargumenteerde reacties op het getoonde werk. Maar dan moeten die exposities er wèl zijn. ,,Nog niet zo heel lang geleden kende Amersfoort verschillende commerciële galeries, nu bijna geen meer,’’ zegt Lex, ,,De stad maakte een enorme groei door in bevolkingsaantal, maar het is geen groei die je terugziet in het klimaat voor de beeldende kunst. Misschien is er zelfs wel sprake van krimp. Flehite, dat zich als museum richt op de kunst- en cultuurhistorie van de stad, krijgt geen budget voor de aankoop van hedendaagse Amersfoortse kunstenaars. De gemeente heeft voor zover mij bekend op dit moment geen structureel beleid voor het aankopen en geregeld tonen van werk van Amersfoortse kunstenaars, zoals dat bijvoorbeeld in de periode 1996 – 2004 wel het geval was met de tweejaarlijkse Salons.”
Gelukkig is er Ron Jagers nog, onze grote verbinder, die met zijn Blauwdrukken overzichten biedt van kunstenaars met een Amersfoortse hartslag. Heel blij ben ik als groot fotoliefhebber met de exposities van 033fotostad in het Rietveldpaviljoen. En met het feit dat zij steeds breder programmeren en fotografie verbinden met ander vormen van beeldende kunst. Maar hoe lang duurt dat nog? Cultuurwethouder Fatma Koser Kaya ziet als stip op de horizon een invulling van nationale en liefst internationale betekenis. Dat kan niet anders betekenen dan dat het gebouw ingrijpend verbouwd en verduurzaamd moet worden, wat ten koste zal gaan van de authenticiteit van Rietvelds schepping. En waarom? Ik ben voorzichtig met mijn collectie. Als ik kunstwerken uitleen voor een expositie in het Rietveldpaviljoen loop ik een klein risico dat het werk door de enkelsteensmuur krom trekt van het vocht, maar ik doe het wel en met mij bijna iedereen. Omdat het toch een mooie locatie is, en vooral omdat er heel veel enthousiasme en gevoel voor kwaliteit bij deze club zit. Ik hoop van harte dat de gemeente kiest voor een deels lokale, deels landelijke invulling, die zowel het gebouw als de verbinding met culturele partners in de stad intact laat.’’
Leonie en Lex van de Haterd: 'Verzamelen van kunstenaars uit eigen stad biedt meerwaarde ‘. Foto Ron Jagers
Bestaat er zoiets als Amersfoortse kunst? ,,Het is voornamelijk toeval waarom kunstenaars in deze stad werken, denk ik. In de jaren zeventig zorgde de Academie voor Beeldende Vorming voor een impuls. Veel afgestudeerden zijn blijven ‘hangen’ en dragen tot op de dag van vandaag bij aan het vitaal houden van de stad. Ook van grote invloed: de aanwezigheid van atelierruimtes. In Isselt staat een mooi complex. Als kunstenaars in de nabijheid van elkaar werken, dan krijg je uiteraard uitwisseling van ideeën en invloeden. Niet dat er zoiets als een Amersfoortse School is ontstaan. Wel valt het me op dat in veel werk, hoe divers ook, de wisselwerking tussen exterieur en interieur een belangrijke rol speelt. Of het echt zo is, durf ik niet met zekerheid te zeggen. Wij houden zelf veel van kunst waarbij het om architectuur draait, en het is misschien wel daarom dat ons dit opvalt.’’
Landelijk niveau
,,Onze collectie bevat ruim 900 werken, waarvan 230 van Amersfoortse kunstenaars. Een flink aantal daarvan draait mee op landelijk niveau. We denken dan aan Couzijn van Leeuwen, Emile van der kruk, Henk van den Bosch, Jan Ros, Annemieke Alberts, John Konijn, Michiel Jansen, Ger de Joode, Bob Kovel, Marijke Vijfhuizen (woont inmiddels in Amsterdam) en de beeldhouwers Kees Verweij en Riky van Lint. Amersfoortse kunstenaars van landelijk niveau uit het verleden , waarvan we meerdere werken in de collectie hebben, zijn de schilders Albert Fiks en Engelbert L'hoëst en de beeldhouwer Pieter Starreveld. We meten dat landelijk niveau af aan het feit dat er artikelen en boeken over hen gepubliceerd zijn en/of dat ze in museale collecties opgenomen zijn en/of dat ze aan een vaste galerie verbonden zijn die hen vertegenwoordigt op beurzen. Van al deze kunstenaars hebben we meestal meerdere werken in onze collectie.’’
Van de Haterd is direct te porren voor de expositie van Ron Jagers' StadsGalerij in het Rietveldpaviljoen, eind volgend jaar. ,,Uiteraard werk ik daar graag aan mee. Wat je blij maakt, wil je graag delen. Het in bezit hebben zegt me niet zoveel. Ik kan een werk makkelijk een tijdje missen. Het is vooral het bezig zijn met verzamelen dat sterk bijdraagt aan mijn levensgeluk. ‘’
Jagers inspiratiebron is Stadtmuseum Dresden, dat al 100 jaar de kunstenaars uit de eigen stad collectioneert én inspireert met experimenten en bijzondere tentoonstellingen. Omdat Amersfoort een dergelijk museum niet kent, en zelf relatief weinig Amersfoortse kunst bezit, wil hij dit gemis goedmaken met zo mogelijk nog meer exposities die putten uit de collecties van lokale verzamelaars. De Stadsbron ondersteunt de StadsGalerij met de serie De verborgen schatkamer van Amersfoort.