Woningcorporaties vragen om af te zien van de jaarlijkse huurverhoging. Dat nieuwe, dure stadhuis ook maar achterwege laten. De werkzaamheden voor de westelijke ontsluiting stil leggen. Maar ook: juist vijftig miljoen extra investeren in het ‘sociaal domein’, zeg maar steun voor eenieder die het (tijdelijk) niet redt.
Het zijn maar enkele van de tientallen suggesties die uw raadsanalist ontving na een mailtje naar alle fractievoorzitters in de Amersfoortse politiek. Wat moet Amersfoort doen nu het coronavirus de begroting overhoop dreigt te gooien? Waarop moeten we bezuinigen? Waarop niet? Waar mag juist geld bij?
De raad digitaal bijeen
De reacties waren uiterst gevarieerd. Sommige politici antwoordden beknopt en wat abstract, anderen - SP en BPA - juist uitgebreid en gedetailleerd, met bijlagen. D66, PvdA en DENK reageerden in het geheel niet, hoewel ze tien dagen de tijd kregen en tussendoor nog een herinnering ontvingen. Simone Kennedy (CU) reageerde zowat per ommegaande, echter met de mededeling dat de vragen nog te vroeg kwamen. Kennedy: ,,We weten niet wat de omvang zal zijn van de bezuinigingen en elke suggestie moet worden afgestemd binnen de fractie en binnen de coalitie.’’
‘Huurverhoging afblazen’
Het is niet verwonderlijk dat enkele nationale partijen zich niet willen uitspreken. Ze hebben - naast de lokale raadsleden en bijbehorende hulptroepen - ook te maken met een landelijke partijleiding. Daarbij komt dat de grote coalitiepartij D66 zich vrijwel zeker zal scharen achter het recente document ‘Notitie gevolgen coronacrisis gemeente Amersfoort’. D66-wethouder van financiën Willem-Jan Stegeman poogt hierin het heden en de toekomst van de coronacrisis in kaart te brengen. Later meer daarover.
Noëlle Sanders (ex-D66, nu Lijst Sanders) wil dat de wooncorporaties een ophanden zijnde huurverhoging afblazen. Het Amersfoortse college zou zich in duidelijke taal tot de corporaties moeten richten. Op 1 juni zou een verhoging ingaan van maximaal zes procent, wat in sommige gevallen neerkomt op vijftig euro méér per maand. Dat kan problemen opleveren voor ‘zzp’ers die hun inkomen kwijt zijn en mensen die werkloos zijn geworden’. Ze vernam dat er al meer klanten zijn voor de voedselbank.
De SP, als vanouds een actiepartij, strijdt sinds Koningsdag - ‘Woningsdag’ - tegen die huurverhoging. De socialisten wenden zich hiertoe niet alleen tot de politiek maar ook maar meteen tot de corporaties. In een open brief stelt de SP dat vijftig procent van de huurders vorig jaar al moeite had om de huur te betalen. ,,Door de recente gezondheids- en economische crisis krijgen ook veel van de huurders van Portaal, Omnia Wonen en De Alliantie te maken met een terugval in inkomsten. […] Veel van uw huurders geven aan zich serieus zorgen te maken over de huurverhoging. U kunt deze zorgen wegnemen door te zeggen: nul procent is genoeg. Voor onze huurders geen huurverhoging dit jaar.’’
Stadhuis: ‘geen nieuwbouw’
Het nieuwe stadhuis - te bouwen op het Trapezium-terrein, tussen het Eemplein en het Centraal Station - kan achterwege blijven, wat Lijst Molenkamp en de BPA betreft. Een raadsmeerderheid besloot eind 2019 tot nieuwbouw op deze locatie. Maar de raad is in het afgelopen decennium zó vaak van standpunt veranderd, dat Rob Molenkamp (ex-SP, nu Lijst Molenkamp) en Hans van Wegen (BPA) maar eens de knuppel in het hoenderhok gooien.
Molenkamp zit niet te wachten op wat hij ironisch ‘een bruisend nieuw stadhuis’ noemt. De BPA denkt dat zo zeker vijftig miljoen kan worden bespaard. ,,Laat de ambtenaren het goede voorbeeld geven door zoveel mogelijk thuis te blijven werken. […] Na de crisis volstaat een sober en klein stadhuis met enkele loketten voor burgerzaken. Hiertoe kunnen leegstaande kantoorpanden worden overwogen.’’
Molenkamp, Van Wegen en Amersfoort2014 keren zich ook tegen de aanleg van de nog altijd omstreden westelijke rondweg. Opmerkelijk, want de voorbereidingen zijn vorig jaar al van start gegaan; denk aan de bomenkap bij de Stichtse Rotonde. Momenteel vinden er grondwerkzaamheden plaats bij de dierentuin. Bovendien hoeft de gemeente maar voor een klein deel van de kosten op te draaien. Maar volgens Molenkamp betaalt Amersfoort nog altijd zes miljoen, plus de kosten van een eventuele overschrijding.
De drie fracties gaan ook in op een kostbaar subproject: de nog aan te leggen asfaltcollectoren. Door een buizensysteem kan warmte worden gewonnen uit het wegdek. Molenkamp schrijft dat alleen een onderzoek naar die collectoren al een miljoen gaat kosten en dat niemand in de raad zou weten waarom. Amersfoort2014 acht dit één van de ‘niet-urgente en financieel risicovolle’ onderwerpen waarover een besluit beter kan worden uitgesteld.
Milieumaatregelen
Dat is ook opmerkelijk, want die collectoren moeten het milieu ten goede komen. Molenkamp vertrok uitgerekend bij de SP om meer toe te komen aan zijn groene agenda. Maar Molenkamp is ook gekant tegen ‘een houtgestookt warmtenet’, aangezien biomassa - die voorlopig als brandstof moet fungeren - alleen maar voor meer uitstoot van kwalijke stoffen zou zorgen. Het CDA uitte vorig jaar ook al zijn twijfels hierover. Er zijn meer signalen dat milieumaatregelen niet meer bij voorbaat op applaus kunnen rekenen. Zo vreest Amersfoort2014 dat het aardgas-vrij maken van wijken een kostbare operatie wordt waarvan het succes niet vaststaat.
Over twee onderwerpen lijken de meeste fracties het eens te zijn: zorg en wonen. Wie ziek wordt of in armoede dreigt te vervallen, moet passende steun krijgen. Dat mag ten koste gaan van bijvoorbeeld de promotie van de stad voor toeristen en het zakenleven, vindt Molenkamp: ,,We moeten ons afvragen wat de inwoners nodig hebben, in plaats van ons af te vragen hoe we Amersfoort op de (internationale) kaart zetten.’’
Van Wegen denkt aan een extra investering in het sociaal domein van vijftig miljoen, immers: ,,De zorg is momenteel overbelast en dit zal de komende jaren zo blijven. Deze zorg, maar ook de sociale voorzieningen, lijden hieronder. Er is extra geld nodig om de zorg te blijven leveren die mensen zo hard nodig hebben.’’
Noëlle Sanders mailt: ,,De sterkste schouders moeten de zwaarste last dragen.’’ De SP uit zich in vergelijkbare bewoordingen en benadrukt dat ‘zaken die geen urgentie hebben’ voorlopig van de raadsagenda mogen worden verwijderd. Daar sluit Amersfoort2014 zich bij aan, verwijzend naar die asfaltcollectoren.
Drie GroenLinks-prioriteiten
Dillian Hos (GroenLinks) rekent het sociaal domein met ‘duurzaamheid’ en ‘wonen’ tot de drie prioriteiten van de fractie: ,,Als je daar niet in blijft investeren, zijn de effecten van de crisis op lange termijn nog groter.’’ GroenLinks vindt het verder als majeure coalitiepartij ‘te vroeg’ om nog grote uitspraken te doen.
Bij het thema ‘wonen’ benadrukken oppositiepartijen - maar ook GroenLinks en ChristenUnie - al snel het tekort aan de sociale huurwoningen. Volgens SP zal de vraag alleen maar groter zal worden, nu mensen hun (koop- of huur-)woning in de vrije sector niet meer kunnen betalen.
Maarten Flikkema (VVD) verwijst voor een reactie naar de algemene beschouwingen van oktober vorig jaar. Die vonden vóór de coronanarigheid plaats maar zijn voor de liberalen nog steeds actueel. De VVD waarschuwde toen tegen het opleggen van allerlei regels bij nieuwbouwprojecten. Die regels zijn er niettemin gekomen: 35 procent van de woningen moet worden gebouwd voor de sociale huur en 20 procent voor de ‘middenhuur’.
Maarten Flikkema (VVD)
Nobele maatregelen die echter vertragend kunnen werken en op den duur projectontwikkelaars ontmoedigen, zo vrezen de liberalen. We zien hier de eeuwige tegenstelling tussen linkse partijen die zakenlieden al op voorhand lijken te wantrouwen, en de VVD die stelt dat we hen wel degelijk nodig hebben om al die woningen daadwerkelijk gebouwd te krijgen. Voor het ontwikkelen van een project heb je vroeg of laat een projectontwikkelaar nodig.
'Notitie coronacrisis’
Intussen zit de coalitie niet stil. Willem-Jan Stegeman, wethouder van financiën, publiceerde de ‘Notitie gevolgen coronacrisis Amersfoort’. Enkele reeds doorgevoerde maatregelen: gedurende de maanden maart, april en mei schiet de gemeente de huur van de sportaccommodaties voor. Het gaat in totaal om een bedrag van 6,5 ton. De gemeente schiet ook de kosten voor van de Tozo-regeling. (Tozo staat voor Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandige Ondernemers.) Die lopen in dezelfde periode op tot tien á vijftien miljoen.
Het personeel van theater Flint wordt doorbetaald en de gemeente staat garant voor de huur - 126.000 euro per jaar - van poppodium Fluor. Amersfoort steunt zelfs de uitvaartsector. Er gaan meer mensen dood, maar de uitvaarten vinden plaats in zulke kleine gezelschappen, dat de inkomsten van zaalhuur en horeca zijn ingestort. Teneinde werk te creëren in karige tijden, zijn werkzaamheden in de openbare ruimte ‘naar voren getrokken’. Eerder dan gepland worden straten gefatsoeneerd en wegen geasfalteerd en krijgt de Kwekersbrug een opknapbeurt.
De notitie is een moedige poging om het heden en een beetje van de ongewisse toekomst in kaart te brengen. In Den Haag worden de grote lijnen uitgezet, maar op gemeentelijk niveau moeten b & w zien om faillissementen, ontslagen en armoede te voorkomen. Amersfoort tast diep in de buidel. Niemand weet hoe lang dat nog nodig is.
NASCHRIFT: Enkele dagen na publicatie van het bovenstaande ontving de auteur een reactie van D66, in de vorm van een open brief aan de leden van D66 Amersfoort. Hierbij enkele fragmenten.
,,Cultuur maakt het leven aangenaam, maar voorkomt ook eenzaamheid en bevordert saamhorigheid. Nu dus geen nieuwe bezuinigingen terwijl we juist nu net een beetje vet op de botten hebben gecreëerd. […] We zien ook diezelfde waarde voor sport, en zien wat het gemis aan sportief clubleven met ons doet. Dus ook de sportclubs moeten we blijven steunen.’’
,,Deze crisis slaat een enorme deuk in de economie […]. Dat wordt zwaar en geeft daarom de kans én de plicht om te gaan opbouwen vanuit toekomstbestendige waarden. We willen de woningmarkt nu echt vergroenendoor binnenstedelijk te bouwen en te zorgen voor nul-op-de-meterwoningen.’’
,,In het coalitieakkoord hebben we afgesproken dat we de kosten van de zorg beheersbaar willen maken. De voorgestelde maatregelen die zijn doorgevoerd halen nog niet het gewenste effect, terwijl de zorgvraag wel blijft toenemen. De sector laat ons zien, zelf heel goed te kunnen bepalen wat nodig is […]. We willen de sector niet betuttelen door in de raadszaal te bepalen wat men nodig heeft.’’