Er is goed nieuws en er is slechts nieuws. Er is ook nieuws dat positief én negatief kan worden uitgelegd. Maar echt opschieten doet het niet, al die koortsachtige activiteit om Amersfoort te verduurzamen. Dit bleek bij een tussentijdse evaluatie van de gemeenteraad. Eén troost: Amersfoort is nog altijd verschoond gebleven van klimaatontkenners en verkondigers van alternatieve waarheden.
Eerst het goede nieuws. Sinds 4 januari is de Amersfoortse binnenstad officieel autoluw. Voetgangers en fietsers hebben de voorrang. Auto’s worden aan de randen van de binnenstad geparkeerd, bij voorkeur in garages. Alleen bestemmingsverkeer is er nog welkom, zij het meestal binnen venstertijden.
De autoluwe binnenstad is een feit. Foto: Jeroen de Valk
Sinds 2015 daalt de hoeveelheid restafval per huishouden met gemiddeld drie kilo per jaar. Ten einde die hoeveelheid op te voeren, begint in de komende maanden een promotiecampagne. Die moet niet alleen het scheiden van afval stimuleren, maar ook onverlaten ontmoedigen om ‘s nachts toch steeds weer grof vuil naast de ondergrondse containers te dumpen. Er wordt tevens gewerkt aan de ‘uitrol’ van meer afvalscheiding door huishoudens in de hoogbouw. Ook zij dienen de afkortingen te kennen: ‘PMD, GFT en OPK’. (Die laatste afkorting moest De Stadsbron ook even googlen. Het gaat simpelweg om Oud Papier en Karton.)
Stadhuis wordt toonbeeld
De stad werkt met de provincie aan een Convenant Duurzaam Bouwen, om voor te leggen aan projectontwikkelaars. Het gemeentebestuur geeft het goede voorbeeld, en dus gaat het nieuwe stadhuis het toonbeeld worden van milieuvriendelijkheid. Reeds op grote afstand zal het te herkennen zijn aan de glimmende zonnepanelen. Er komt een ‘minimale’ parkeerkelder, en dus zullen nog meer ambtenaren met hun vouwfietsje van en naar het Centraal Station pendelen. Meer positiefs voor 2021: brommerrijders mogen een week lang elektrische brommers en dito fietsen uitproberen. Er zijn al voordelige leningen voor wie zijn of haar huis wil verduurzamen. Wilt u zonnepanelen op het dak? Er is een weelde aan informatie beschikbaar dankzij het ‘Duurzaam Bouwloket’ en de online Dakenbank033. Zo kunnen we nog wel even doorgaan met de vele heilzame activiteiten en goede bedoelingen.
Maar nu het slechte nieuws. De kreet ‘CO2-neutraal in 2030’ is volgens het college een pakkende slogan en een mooie ambitie, maar geen realistisch doel. Dit werd al enkele jaren vóór de laatste verkiezingen voor de gemeenteraad vastgesteld. Destijds kwamen er dan protesten van de oppositie, GroenLinks voorop. Sinds 2018 zit GroenLinks met twee wethouders in het college, onder wie Astrid Janssen die Duurzaamheid, Omgevingswet en Energietransitie in haar portefeuille heeft. Niettemin meldt het college aan de raad (in een toelichting bij een oriënterende ronde op 5 januari) dat de CO2-uitstoot niet is gedaald, voor zover bekend. De stad als geheel produceerde in 2012 evenveel CO2 als in 2019, met als troost dat het aantal inwoners groeide van 148.000 naar 156.000. Per huishouden zien we dus een kleine daling.
We moeten allemaal ‘van het gas af’, maar in 2018 werden zes woningen van het gas afgesloten en in 2019 102. Het aantal laadpalen voor elektrische auto’s ging van 467 naar 675. Druppels op de gloeiende plaat. Het gebruik van gas en elektra bleef in deze jaren gelijk. De luchtkwaliteit verbeterde niet en het aantal groene vierkante meters nam niet toe, ondanks acties zoals ‘steenbreek’, om eens wat tegels uit de tuin te lichten. Een andere bron meldt dat in 2019 en 2020 twee hectare van de openbare ruimte werd vergroend. Karige getallen.
In de pas
Amersfoort loopt in de pas met andere middelgrote steden, denk aan Apeldoorn, Alkmaar en Zwolle. Maar misschien loopt Amersfoort liever voorop. Wie roept dat het met die duurzaamheid nooit wat kan worden met zo’n grote VVD-fractie in de raad, volgt de lokale media niet. De VVD behoort inderdaad tot de drie grootste fracties in de raad, met elk zes raadsleden. (Voor wie het precies wil weten: de andere twee zijn GroenLinks en CDA. GroenLinks heeft volgens een telling op Amersfoort.nl zeven zetels, maar daarbij werd per abuis een buitengewoon raadslid meegeteld.)
Juist VVD-wethouder Hans Buijtelaar heeft zich hard gemaakt voor de autoluwe binnenstad, ook al staat in Den Haag de VVD bekend als de vroem-partij. Luister anders even naar de podcast Stadshuisplein . 'In Amersfoort regeert de rede', zo schreef ik ooit in deze kolommen. Daar kwamen natuurlijk meteen heftige reacties op, maar het kan niet worden ontkend dat Amersfoort altijd verschoond is gebleven van klimaatontkenners en verkondigers van alternatieve waarheden.
Buijtelaar is daarnaast natuurlijk de drijvende kracht achter de westelijke rondweg. Uw raadsanalist neemt nu gewoonlijk het adjectief ‘omstreden’ in de mond, want dat is die westtangent zeker. Maar er is nog steeds een raadsmeerderheid voor. Incluis GroenLinks, die het verzet heeft opgegeven. De tweede VVD-wethouder, Kees Kraanen (VVD), sprak op 5 januari over zaken als een subsidieregeling voor ‘Groene Daken’.
Aardwarmte is er nog niet
Dan zijn er de ontwikkelingen die zowel positief als negatief kunnen worden uitgelegd. Amersfoort moet van het gas af, maar dat zal met zo’n vaart niet lopen na het afwijzen van bijna vijf miljoen euro rijkssubsidie. (Een tussentijdse evaluatie adviseert de burger om de verwarming maar wat lager te zetten en korter te douchen, ten einde aardgas te sparen. Daar was de gemiddelde Amersfoorter al zélf op gekomen.) De raad is niet unaniem enthousiast over het afschaffen van aardgas. De vervangende energiebron wordt aardwarmte, maar die is er nog niet, en het is de vraag of de deskundigen die gaan vinden, kilometers diep. In de tussentijd moet energie worden opgewekt door ovens met biomassa, waar hinderlijke dampen uit opstijgen. Vorig jaar werd al duidelijk dat deze tijdelijke oplossing ten koste gaat van draagvlak onder bewoners en oppositieleden.
Het doel ‘6600 woningen van het aardgas af in 2030’ wordt zodoende beslist niet gehaald, zo voorspelde een van de gemeentelijke adviseurs op 5 januari. Ook omdat de duurzaamheidsbudgetten ontoereikend zijn. De adviseur voorzag tekorten van enkele miljoenen per jaar vanaf 2024, zelfs als Amersfoort in 2030 voor ‘slechts’ 49 procent CO2-neutraal wil zijn.
Voorts blijken plannen voor plaatsing van windturbines tot 150 meter hoog en voor zonnevelden tot boze reacties van omwonenden te leiden. Die windmolens zouden het uitzicht verpesten en onder zonnevelden wordt de grond zo dood als een pier. Anderzijds: In ‘Den Haag’ is bedacht dat de energieregio Amersfoort een aanzienlijke hoeveel duurzame energie moet opwekken. Vóór de zomer van dit jaar moeten de suggesties binnen zijn. De energie wordt gemeten in terrawatturen (TWh). De Amersfoortse raad wil méér TWh opwekken dan vereist, maar andere gemeentes uit de energieregio juist minder, zie ruisenergietransitie
In de enerzijds, anderzijds-categorie vallen ook de juichkreten over Elisabeth Groen - het park op de locatie van het voormalige ziekenhuis - en het in stand blijven van de groenstrook tussen het Soesterkwartier en bedrijventerrein Isselt. Elisabeth Groen wordt vast een mooi park, maar intussen schrééuwt Amersfoort om woningbouw. Komen die woningen dan maar op plekken waar de omwonenden minder mondig zijn? Plannen voor een autoweg door de groengordel moesten de levensgevaarlijke rotonde De Nieuwe Poort ontlasten. Hoera, ook hier blijft het groen gespaard. Maar hoe moet dat nou met die rotonde?
Luchtkwaliteit schiet niet op
In de aanloop naar de verkiezingen van 2018 leken er geen twijfels te bestaan onder de lijsttrekkers. Astrid Janssen - de huidige wethouder - zei mij dat de binnenstad autoluw zou worden onder haar bewind. ,,Dat moet en dat kan.’’ Ook pleitte ze voor een betere luchtkwaliteit. En ze vroeg zich af: ,,Waarom staan nog steeds de deuren van winkels open in de winter?’’
De autoluwe stad is er gekomen. Met de luchtkwaliteit schiet het niet op. Dat corona de winkeltijden in de war zou schoppen, had niemand verwacht. Maar een - uiteraard korte - inspectie van de Langestraat leverde heel wat open deuren op. Het blijft een absurde aanblik: die wagenwijde deuren terwijl ieder verstandig mens spreekt over energiebesparing. De managers die voorschrijven dat die deuren open moeten blijven, gaan vast niet op een winterse dag in zo’n winkel staan. Wie moet werken in de tocht, loopt verkoudheid op - zo niet een longontsteking - en is daarmee extra bevattelijk voor corona.
Openstaande deuren zijn nog steeds 'normaal' in de Langestraat. Foto: Jeroen de Valk
‘Programmamanager Stadshart’ Douwe Offringa deed zijn best met een betoog over luchtkwaliteit, maar vond zelf al dat hij ‘een weinig positief verhaal’ afstak. Ook hij barstte zowat uit elkaar van goede bedoelingen die keer op keer botsten tegen de krappe budgetten. Maar hij blijft proberen om ‘de rijdende trein’ in beweging te houden.
Niemand sprak nog over corona, en de verwachte tekorten die dat weer gaat opleveren. De ziekte kan even voor een verbetering hebben gezorgd - minder auto’s op de weg - maar kan leiden tot een financiële crisis zoals die vanaf 2008. Pas in april dit jaar komt de volledige rapportage over 2020. Hopelijk blijkt dan dat de thuis werkende Amersfoorters massa’s zonnepanelen hebben neergelegd, tuinen vergroend en ramen verdubbeld.
Kortom: voorlopig is er goed nieuws, slecht nieuws en twijfelachtig nieuws. Dit alles houdt elkaar in evenwicht. Ook al wordt er nog zo hard gewerkt.
Retourboulevard
Even, heel even maakte het hart van uw analist een huppeltje toen hij las dat de ‘circulaire winkels’ op belangstelling kunnen rekenen. Dat zijn dus de Kringloop - en andere tweedehandszaken op bedrijventerrein Isselt. Het tussentijdse rapport repte deftig van ‘Retourboulevard’ en raadslid Angeliek Noortman (CDA) van ‘vintage’. Ze krijgen een ‘upgrade’ dankzij een ‘marketingstrategie’, een webshop en een ‘upcycle-milieustraat’, zoals al schijnt te bestaan in Almere. Daar worden van oude spullen - waaronder textiel - nieuwe spullen gemaakt. (Dat gebeurt overigens al járen in Amersfoort, zij het misschien buiten het gezichtsveld van de ambtenaren die dit stuk opstelden. Kringloopcentrum Amersfoort-Leusden beschikt over een eigen textielatelier onder leiding van kunstenares Sally Pittman. Er werken 25 mensen met 16 nationaliteiten.)
Uit zulke passages klinkt respect voor duurzame en maatschappelijk waardevolle winkels die nog steeds als leegstandbeheerders overkomen en vooral worden gerund door vrijwilligers. De tussentijdse evaluatie meldt echter dat er ‘juridisch en planologisch wordt gekeken onder welke voorwaarden de bestaande kringloop- en vintagewinkels op de Isselt mogen blijven’. Huh? Grootse plannen en dure woorden, maar de toekomst is nog onduidelijk? Daar wilde Noortman meer over weten. Maar wethouder Fatma Koser Kaya reageerde alsof het raadslid van een andere planeet kwam. ,,Eh… dat is nu niet aan de orde. We hebben een goed gesprek gehad en er zijn grote stappen gezet. Maar dit is nu dus niet aan de orde.’’