Opeens was er een ‘Amersfoortse Heuvelrugzone’ en daar zouden stenen plaatsmaken voor groen. De gemeentelijke tekstschrijvers mochten zich helemaal uitleven met termen als ‘kroonjuwelen’, ‘robuuste statements’ en ‘nieuwe monumenten’. (Sla het maar na in de vorige Ruis, ‘Stenen en asfalt verkocht als Amersfoortse Heuvelrugzone’.) De reacties in de raad waren wat zorgelijk. Komt dat groen er wel? Gaan achter al dat jargon niet gewoon bouwplannen schuil? Bouwen mag wel, maar zég dat dan.
De VVD vond dat met die achter de tekentafel bedachte ‘zone’ zeer uiteenlopende gebieden op één hoop waren gegooid. De PvdA vroeg zich af tot welk ‘abstractieniveau’ de dienstdoende tekstschrijvers waren opgestegen, met hun wolligheden en eufemismen. Een ‘robuust statement’ bleek na even doorlezen gewoon voor ‘hoogbouw’ te staan. De westtangent werd gepromoveerd tot kroonjuweel. En inderdaad: na nog wat verder lezen kwam een waslijst aan bouwprojecten tevoorschijn.
Rob Molenkamp (Lijst Molenkamp) leek nog het meest verontrust en verkondigde dat de stad aan de vooravond stond van een immense bomenkap. De raad zou nauwelijks in staat zijn daar nog enige invloed op uit te oefenen. ,,Er komen té veel belangen en grote bedragen bij kijken.’’
Tuttut, vond de coalitie. Die Molenkamp toch. Altijd zo dramatisch. De raad kan daar vast nog van alles over zeggen en van alles van vinden, benadrukte GroenLinks. Dit was echt geen ‘gelopen race’. Er komen nog meer peilingen, onderzoeken en visies en die zullen met minder geheimtaal gepaard gaan. Alles onder controle! Gerustgesteld klapten de raadsleden de laptops dicht na dit digitale raadsoverleg op dinsdag 9 februari.
‘Honderden giga beuken en eiken’
Ze zaten de volgende ochtend nog niet aan het ontbijt of de kettingzaag ging in honderden bomen aan de Utrechtseweg, even voorbij de Stichtse Rotonde. Het gaat om naar schatting 500 tot 1000 bomen. Het project heet ‘Utrechtseweg Sortie 02-N’ en moet resulteren in de bouw van een woon- en zorgcentrum, vlakbij verpleeghuis De Lichtenberg. Net de avond tevoren was dit benoemd als één van de projecten op de Amersfoortse Heuvelrugzone die zich nog in de planfase bevonden. Er moest misschien een boompje voor wijken. Maar uiteraard zou dat pas gebeuren na de beloofde peilingen, onderzoeken en visies.
Op donderdagochtend werd de kaalslag op Twitter gesignaleerd door leden van Groen in Amersfoort, een burgerinitiatief waarvan de naam voor zichzelf spreekt: ,,MEGA kaalkap op Utrechtseweg naast verpleeghuis De Lichtenberg. Zeker honderden giga beuken en eiken. Wat is hier aan de hand?’’ En: ,,Zo droevig… vandaag is Amersfoort een BOS kwijtgeraakt… zomaar zonder enige aankondiging. Een prachtig, gemengd bos met veel beuken, tot zeker 150 jaar oud. Een paar hectare, wellicht wel meer dan duizend bomen. Een van de laatste robuuste natuurgebieden, direct grenzend aan de Utrechtseweg.’’
Er stonden foto’s bij van de desolate boomstronken, want Groen in Amersfoort roept zoiets niet zonder daadwerkelijk ter plaatse te zijn geweest.
Het verdriet maakte snel plaats voor boosheid: ,,Waar zijn we in godsnaam mee bezig? […] Wie voelt zich verantwoordelijk voor deze barbarij?’’ Maar er was ook wat galgenhumor: ,,Dit zal wel hout zijn voor Biomassacentrale Amersfoort.’’ ,,De vogeltjes fluiten dat het een lieve lust is. Het broedseizoen is aanstaande. Hoogste tijd voor kappers en hakkers om hun slag te slaan […].’’ Een van de Twitteraars deed er een verwijzing bij naar de ronkende Amersfoortse Heuvelrugvisie, met de lieflijke beginregels ‘Aan de zuidkant van Amersfoort ligt een geliefd groen landschap…’.
Geschonden vertrouwen
Deze tweets leidden weer tot schriftelijke vragen van GroenLinks. De fractie voelt zich overvallen en wil weten waarom de raad niet was geïnformeerd. Was het college wel op de hoogte? Waarom werd er gekapt en wie heeft hier toestemming voor gegeven? Je zou bijna denken dat GroenLinks hiermee de eigen wethouder Astrid Janssen (Bosgebied Zuidwest) kritisch benaderde. Janssen had nog zó haar best gedaan die malle Molenkamp terecht te wijzen. Maar dat was natuurlijk niet zo. De brief was gericht aan VVD-wethouder Kees Kraanen, die ‘Groen’ in zijn portefeuille heeft.
De vragen werden op vrijdagochtend ingediend en nog diezelfde dag kort door Kraanen beantwoord. Nee, het college was niet op de hoogte van de bomenkap en deelt dan ook de verontwaardiging hierover. ‘Normaal gesproken’ wordt voor zoiets eerst een omgevingsvergunning verstrekt, maar daarvoor had hij niet eens een aanvraag ontvangen. Wel wist Kraanen dat de opdrachtgever toestemming had van de provincie, die voor dit perceel ‘het bevoegd gezag’ uitoefent.
Hiermee lijkt het college de schuld naar de provincie te schuiven: die had nagelaten Kraanen te informeren. De SP nam hiermee geen genoegen en diende op vrijdagavond ook vragen in: ,,Misschien wel duizend bomen zijn deze week uit de stad verdwenen. Zonder aankondiging. Zonder inspraak. Dit is bizar. […] Hoe kan een wethouder die verantwoordelijk is voor bomen, niet weten dat er een bos wordt gekapt? Had hij het niet kunnen en moeten weten? Het college heeft heel wat uit te leggen.’’ De SP vraagt zich ook af wat Kraanen gaat ondernemen om herhaling te voorkomen en het geschonden vertrouwen te herstellen.
Uitzoekwerk
Wie gaat graven, vindt wat meer achtergronden. De mondvol ‘Utrechtseweg Sortie 02-N’ is ook de naam van een projectontwikkelaar waar weer drie bedrijven achter zitten. Ze kochten drie van de vier ‘deelgebieden’ van de zorgkoepel GGz Centraal; het gaat om een terrein van de kliniek Zon en Schild. Vanwege veranderingen in de zorg heeft Zon en Schild minder ruimte nodig. Het adagium luidt ‘minder bedden, meer zorg in de samenleving’. Met andere woorden: cliënten worden in reguliere woonwijken opgevangen. (Weer een ander heet hangijzer. Hieraan werd ook eerder een Ruis gewijd, zie ‘Overlast door verwarde personen: een oplossing lijkt ver weg’.)
De bomenkap vond plaats in het deelgebied ‘de bossen’, dat eigendom bleef van GGz Centraal. Dit ligt een paar honderd meter van het Zon en Schild-terrein zoals we dat kennen: aan een noordelijke afslag van de Utrechtseweg met dezelfde naam. De eigenaar is dus nog steeds GGz Centraal, maar de bouwers op het terrein zijn de projectontwikkelaars die samenwerken in ‘Utrechtseweg Sortie 02-N’.
Hoe nu verder? Zeker is, dat het summiere antwoord van Kees Kraanen een vervolg zal krijgen. Er zal voor zijn ambtenaren het nodige uitzoekwerk volgen. Heeft de projectontwikkelaar correct gehandeld? Was alleen de toestemming van de provincie genoeg voor de bomenkap? Of is dat slechts een kwestie van hoe zaken ‘normaal gesproken’ verlopen? Daarbij zal ook duidelijk moeten worden waarom het college van niets wist toen de kettingzaag in die 500 tot 1000 bomen ging. Dit kan bezwaarlijk op het conto van een enkele zwijgzame ambtenaar of provinciale bestuurder worden geschreven.
Peloton zwijgers
Bij nóg verder graven - want daar is de Stadsbron voor - komen we een waar peloton aan betrokkenen tegen. In het kort: Gedeputeerde Staten verleende op 21 februari 2020 een ontheffing van de afdeling Leefomgeving - waaronder vallend het team Vergunningverlening Natuur en Landschap - aan Adviesbureau Verdouw BV, dat weer werd vertegenwoordigd door Bureau Viridis. Het betrof werkzaamheden op mogelijke ‘voortplantings- of rustplaatsen van de das’, want die komt er vrijwel niet voor. De Commissie Ruimtelijke Kwaliteit formuleerde op 21 september vorig jaar een positief advies waarin de projectontwikkelaar niettemin werd verzocht om ‘verdere uitwerking’, gezien de ‘hoge ambities’. Voorzitter van de commissie was de Amersfoortse stadbouwmeester Micha de Haas.
In de projectontwikkelaar Utrechtseweg Sortie 02-Nu werken drie bedrijven samen: Fakton Capital, ABC Vastgoed en Base Value. Dit collectief heeft weer te maken met GGz Centraal, eigenaar van de grond.
Zo komen heel wat bedrijven en instellingen voorbij die er kennelijk in slaagden in het diepste geheim bomen te laten kappen. Toen Molenkamp de vrees uitsprak dat in de komende vijf jaar nog zo’n 10.000 bomen tegen de vlakte gaan, werd hij meteen gekapitteld. Misschien is het nu even niet het moment om weer zo’n schampere toon aan te slaan. De bomenkap gaat wel erg makkelijk als een gemeentelijke afdeling heeft zitten slapen. Of wordt er een strategisch spelletje gespeeld met de democratie?