Staat het CDA op instorten? De vermaarde CDA’er Sywert van Lienden werd miljonair met nooit gebruikte mondkapjes. Het stemmenkanon Pieter Omtzigt vertelde in een evaluatieverslag van 76 pagina’s hoe hij door partijgenoten was dwarsgezeten. Kort na het uitlekken van de tekst verliet hij de partij.
Het CDA is natuurlijk geen Forum voor Democratie waarvan de politici binnen enkele jaren gillend weglopen. Het is ook geen Lijst Pim Fortuyn, die implodeerde na het verscheiden van de charismatische leider. Niettemin laten de Haagse rellen de regionale CDA’ers niet onberoerd. Kijken ze zorgelijk naar de verkiezingen voor de gemeenteraad op 16 maart 2022?
Wie de lokale kranten doorneemt, krijgt de indruk dat de raadsleden zich dapper door de crisis heen pogen te slaan. Hun commentaar luidt meestal: jammer, dat geruzie in Den Haag, maar wij blijven trouw aan de partij en hopelijk de kiezer ook. Daarbij worden steeds weer de ‘kernwaarden’ benadrukt, waaronder ‘solidariteit’.
Raadsleden willen gráág dat er degelijk wordt onderzocht welke feiten er schuilgaan achter de ophef over Van Lienden en Omtzigt. Ze zijn niet tegen een congres in september, want het is altijd belangrijk om met leden in gesprek te blijven. Maar ‘de partij gaat boven de personen’, ook als een persoon Pieter Omtzigt heet, zo vertellen bijvoorbeeld CDA’ers van diverse gemeenten in het Dagblad van het Noorden.
Een enkeling ziet echter donkere wolken samenpakken. Eén van hen is Gert Boeve, de voormalige CDA-wethouder in Amersfoort. Boeve, wethouder van 2008 tot 2013, vertelt aan de Stadsbron: ,,De kiezer volgt de landelijke tendensen, wat je ook doet.’’ Hij zegt dat hij als wethouder overwegend positief werd besproken door de media. Niettemin: ,,Het ging landelijk gezien slecht met de partij en dus ook in Amersfoort. We zakten hier in 2010 van vijf naar vier zetels. Volgens de peilingen van Maurice de Hond zou de partij in Amersfoort nu nog maar twee zetels overhouden. Die peilingen zijn vluchtig, maar dat is toch iets om je zorgen over te maken.’’Dat ziet de Amersfoortse fractievoorzitter Micheline Paffen-Zeenni anders. ,,Bij de verkiezingen voor de gemeenteraad in 2018 ging het CDA in Amersfoort van vier naar zes zetels. Een toename van vijftig procent! Landelijk werd de partij niet groter, maar in Amersfoort wel.’’
Landelijke trend
Uit een recent Stadsbron-onderzoek van Stan Iking (zie ‘Wat er ook gebeurt, Amersfoort stemt landelijk’) blijkt dat Amersfoort als ‘gemiddelde stad’ inderdaad gewoonlijk de landelijke trend volgt. De aanhang van het CDA daalde langzaam maar gestadig, zowel landelijk als in Amersfoort. Maar vanaf 2010 stabiliseerde de Amersfoortse aanhang en vanaf 2018 neemt die dus toe.
Micheline Paffen-Zeenni. Foto gemeente Amersfoort.
Onderzoeker Stan Iking komt niet met een verklaring. Maar Paffen weet het wel. ,,Dit was het gevolg van de zichtbaarheid van de fractieleden in de stad.’’ Net als de SP is het CDA een partij die de straat op gaat. Zij het minder - zoals de socialisten - met spandoeken en leuzen, maar eerder met gesprekken en vrijwilligerswerk. Paffen: ,,De onrust in Den Haag is voor ons aanleiding te meer om duidelijk uit te dragen waar wij in de stad voor staan. Om ons te laten zien, zodat de kiezer denkt: die persoon, die vertrouw ik en daar ga ik op stemmen.’’
Ze noemt vlot een paar voorbeelden. ,,In 2020, toen het DierenPark het moeilijk had vanwege de coronacrisis, zijn wij daarheen gegaan. We trokken naar theater De Lieve Vrouw om te praten met de directie. We hebben gekookt voor dak- en thuislozen. Toen er werd geprotesteerd tegen hoogbouw in Liendert, zijn we ook met bewoners van die wijk in gesprek gegaan. We hoorden dat ze bang waren voor verkeersoverlast en sociale achteruitgang van hun wijk. Er liggen nu moties over parkeren die wij hebben ingediend na gesprekken met omwonenden.’’
Kortom: ,,De raadsleden van het CDA zijn onderdeel van de gemeente. In Amersfoort zitten we in de haarvaten van de stad. Wij zijn héél actief. Het CDA is de partij van de sociale betrokkenheid, de partij van de vrijwilligers.’’
Paradepaardje
CDA-raadslid Alex Engbers beaamt dat de huidige problemen van het CDA ‘bovenal in Den Haag spelen, ook al voelen veel mensen zich erdoor geraakt’. ,,Kijk - Pieter Omtzigt was een gewaardeerd Tweede Kamerlid en auteur van het boek Een Nieuw Sociaal Contract. Velen herkenden daarin hun standpunten. Bij de laatste verkiezingen was hij echt een paradepaardje van de partij. Toen kwam er die pijnlijke breuk. Al eerder was er een campagne om het lijsttrekkerschap die verkeerd uitpakte. Wopke Hoekstra had voor elkaar gekregen dat hij en andere kandidaten elkaar publiekelijk gingen affakkelen.’’
Alex Engbers. Foto gemeente Amersfoort.
Engbers gaat er eens goed voor zitten en durft kritiek te leveren op partijgenoten. ,,Omtzigt verweet de partij een tekort aan dualisme. Het CDA vervulde in onvoldoende mate de controlerende functie in de Kamer. Omtzigt zag dat als een serieuze taak. Daarbij speelde hij, zoals dat hoort, op de bal en niet op de man. Zo’n kritische houding moet je als partij faciliteren. Het tegendeel gebeurde. Met de komst van Marnix van Rij als interim-partijvoorzitter zie je nu het begin van een verandering. Ik heb nooit veel op gehad met zijn voorganger Rutger Ploum. Die man was ijdel en dacht niet over de lange termijn. Daarvóór hadden we Ruth Peetoom, die deed dat wél.’’
Hij vervolgt: ,,Wat mij opvalt, is dat het CDA niet zichtbaar kan maken wat er volgens mij wél is: de aantrekkingskracht voor jonge mensen. Er melden zich dertigers die hun steentje willen bijdragen aan deze maatschappij. Het zijn bezorgde burgers, die zich niet kunnen vinden in de soms agressieve afrekencultuur van de sociale media. Het CDA-gedachtengoed is voor hen een waardevol alternatief. De partij zou zich meer moeten inspannen dan ooit om deze groep te bereiken: dertigers en veertigers die waarden-gedreven willen leven.
,,We hebben al een paar jonge, nieuwe politici. Neem Derk Boswijk uit Utrecht, iemand die zich helder over allerlei onderwerpen uitspreekt. Hij is even in de dertig en zijn motto luidt op cda.nl: ‘Zet Derk aan het werk.’ Of neem Henri Bontenbal, een dertiger uit Rotterdam. Hij was de nummer 17 op de lijst en zou daarmee niet in de Kamer komen. Maar hij kwam er toch en zit nu op de voormalige zetel van Omtzigt. Hij heeft een nieuwe, frisse manier van kijken. Hij houdt zich bezig met zaken zoals duurzaamheid en kijkt daarbij als bèta-man allereerst naar de feiten. Daarna komt pas de ideologie. Bontenbal staat ver af van het machtsdenken in Den Haag.
,,De vier grondbeginselen van het CDA waren voor mij de reden om drie jaar terug voor deze partij te kiezen. Die staan boven alles. Ook al is de partij in de afgelopen anderhalf jaar niet goed gerund. Het eerste grondbeginsel is solidariteit. Het CDA heeft een sociaal hart. Het tweede is rentmeesterschap, zowel in financieel opzicht als qua duurzaamheid. Welke aarde laten we na? En klopt de begroting? Nummer drie is: subsidiariteit. Dat betekent: leg de verantwoordelijkheid niet ‘hoog’ bij de overheid, maar zo ‘laag’ mogelijk, bij de burger. Bij de voetbalclub, de straat, de school. En neem die mensen dan ook serieus. Daarom is participatie zo belangrijk. We verschillen daarin van de SP, die de staat als het verantwoordelijke instituut beschouwt. Wij plaatsen de burgers in hun macht. En ten slotte nummer vier: de trias politica. Wij eerbiedigen de scheiding tussen de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht.
,,Met die vier grondbeginselen kun je elk probleem tackelen. Neem de westelijke ontsluiting. Je zou kunnen roepen dat je vóór of tégen bent, maar het ligt niet zo simpel. Rafel het probleem uiteen tot vier of vijf subonderdelen en kijk naar de argumenten. Beschouw die vanuit uitgangspunten als veiligheid, duurzaamheid en betaalbaarheid.
,,Zo werkt het CDA en daarom gaat het ook goed in de gemeenten. Geen enkele andere partij heeft zoveel raadszetels in het land. Op gemeentelijk niveau zijn we de grootste partij van het land. Als Amersfoortse CDA’ers komen we werkelijk óveral. Of het nou gaat om sport, bouwen of cultuur. We gaan in op elke uitnodiging. We laten overal ons gezicht zien. We selecteren geen onderwerpen waar we even mee kunnen scoren. Bij de laatste verkiezingen presteerde de partij in Amersfoort dan ook ver boven het landelijk gemiddelde. Voor de ware CDA’er is de politiek niet het doel maar het middel. Het gaat niet om ons maar om de maatschappij, en dat weet de kiezer.’’
Tweedeling?
Gert Boeve, CDA-wethouder in de jaren 2008 - 2013, heeft er echter een hard hoofd in. ,,Binnen een lokale fractie hoeft niet zoveel te veranderen als de fractieleden het eens zijn en de sfeer goed is. Maar is die eenheid er wel? Er zou een verdeeldheid kunnen ontstaan in de vorm van - om het eens plat te zeggen - een kamp-Omtzigt en een kamp dat de landelijke leiding volgt. Die verdeeldheid is er nu op landelijk niveau.’’ Paffen laat desgevraagd weten dat ze vooralsnog geen tweedeling in Amersfoort ontwaart. Wel benadrukt ze haar respect voor zowel de huidige leiding als het vertrokken Kamerlid Omtzigt.
Boeve wijst er op dat - volgens de nieuwste peiling van Maurice de Hond - nog maar een derde van de CDA-stemmers uit maart dit jaar weer op de partij zou stemmen, mochten er nu Kamerverkiezingen worden gehouden. ,,De kiezer volgt de landelijke trend. Ik durf ook wel te voorspellen dat GroenLinks het goed zal doen in Amersfoort, ondanks teleurstellingen over het standpunt over de westelijke ontsluiting. De partij bleek pal voor de verkiezingen het verzet te hebben opgegeven. Maar het gaat landelijk gezien goed met de groenen en dus zal de kiezer het in maart 2022 niet laten afweten. Wat op gemeentelijk niveau gebeurt, dat weten de mensen niet.’’