Stelt u zich een autoluwe Stadsring voor. Een waarop auto’s de dertig kilometer per uur niet mogen overschrijden en nog maar twee rijstroken krijgen: voor beide richtingen één. Zo wordt ruimte gecreëerd voor meer groen langs de weg. En misschien zelfs de terugkeer van de singel die grotendeels verdween met de aanleg van de Stadsring, ruim zestig jaar terug.
Mooi hoor. Maar het lijkt na even doordenken een idyllisch doch onrealistisch idee. Het verkeer ligt er nu al danig in de knoop gedurende filetijd. Die files worden alleen maar erger. Daar komt bij: Amersfoort gaat nog even groeien tot zeker 180.000 inwoners. Een grotere stad heeft de Stadsring nóg harder nodig.
Wie nog meer de tijd neemt, kan echter nog eens totaal van gedachten veranderen. Het concept ‘autoluwe stadsring’ is onlangs uitgebreid onderzocht door het bureau Royal Haskoning DHV, ofwel RHDHV. Voor het rapport - het heet eigenlijk een ‘dynamisch verkeersmodel’ - moet je even gaan zitten, maar dat is de moeite waard. De conclusie luidt: het is helemaal zo’n gek idee nog niet.
Om te beginnen: de huidige Stadsring ontstond vanaf 1956, toen de Langestraat en de Kamp nog belangrijke, doorgaande wegen waren. Die werden te klein, zo besloot het gemeentebestuur terecht. Eerst werd het grootste deel van de oude singel gedempt. Daarna kwam de aanleg van de tunnel die de nieuwe asfaltweg met de Amsterdamseweg verbindt, en tenslotte - in 1960 - werd de weg doorgetrokken tot een kruising met de Hogeweg.
Buitenring vervangt Stadsring
Zo ontstond een halve cirkel aan de zuidkant van de stad. Die gemeente groeide en groeide echter, vooral nadat Amersfoort door ‘Den Haag’ als groeistad was aangewezen. De ene na de andere wijk verrees. De laatste nieuwe wijken - Vathorst en het nog te realiseren Bovenduist - liggen zelfs zo afgelegen, dat inwoners eerder de binnenstad van Nijkerk bereiken dan het centrum van hun eigen stad.
Amersfoort telde in de jaren ’50 ongeveer 60.000 inwoners en nu bijna 158.000. De Stadsring, ooit een halve ring onderaan de stad, wurmt zich nu dwars door de bebouwing.
Wie hier woont en werkt, kan last ondervinden van al dat verkeer, al die herrie en al die uitlaatgassen.
RHDHV maakten een plattegrond met een nieuwe rondweg, die A - rond het grootste deel van de huidige stad gaat en B - dus meer is dan een halve cirkel. De nieuwe rondweg heet voorlopig ‘Buitenring’ en is in knalrood weergegeven. Het lijkt erop dat veel kosten worden gedrukt, aangezien gebruik wordt gemaakt van bestaande autowegen: de Bunschoterstraat, A1, A28, Hogeweg, Energieweg, Outputweg en Rondweg-Noord.
Wie dichter bij de binnenstad wil komen, neemt een van de toevoerwegen die vanuit de Buitenring in de richting van het centrum gaan. Dat kan bijvoorbeeld de Barchman Wuytierslaan zijn of de Utrechtseweg. Die neem je alleen als je hier een specifiek doel hebt, niet als doorgaande weg. Wie wil winkelen, parkeert zijn of haar auto aan de rand van de binnenstad in garages.
Kinderziektes
Hoe kansrijk is dit plan? Het alternatief van de Buitenring zorgt voor opvang van al dat autoverkeer. Er zal ongetwijfeld worden gemopperd na de invoering van dit alles, net zoals er ook werd en wordt gemopperd op de huidige autoluwe binnenstad - zie hier op de Stadsbron het artikel ‘Uitwerking autoluwe binnenstad is naatje’ - maar dat zullen veelal kinderziektes betreffen. Geen enkele drastische maatregel kan zonder pijn worden ingevoerd.
Dan de gemeenteraad. De VVD is gesteld op autowegen en wil van oudsher niemand dwingen om de auto op te geven. Maar het waren uitgerekend de VVD-wethouders Hans Buijtelaar en Kees Kraanen die het voortouw namen bij de creatie van de autoluwe binnenstad. Met een goed alternatief bij de hand valt hier met de liberalen zeker over te praten. Voorstanders zijn vast ook te vinden bij D66 en al helemaal GroenLinks, die - in de personen van respectievelijk Dirk-Joost van Hamersveld en Jeroen Bulthuis - vroegen om de verkenning van RHDHV.
De onderzoekers weten zich gesteund door het burgerinitiatief Van Ring Naar Park, zie vanringnaarpark.nl. Deze werkgroep bestaat niet uit zomaar wat burgers die op heftige toon ergens vóór en ergens tégen zijn, maar uit deskundigen onder wie een bouw- en wegbouwkundige, een stedenbouwkundige en een landschapsarchitect. Ze verwijzen naar de Utrechtse Catharijnesingel. Die werd in de jaren ’70 gedempt, maar is onlangs met succes in ere werd hersteld.
Westelijke ontsluiting
Er is echter een grote complicatie. De onderzoekers gaan uit van enkele toekomstige ontwikkelingen, waaronder een gewijzigde - en dus minder onveilige - rotonde De Nieuwe Poort en de aanleg van de Westelijke Ontsluiting. Die moet namelijk onderdeel worden van de buitenring. De plannenmakers achten de autoluwe Stadsring niet eerder reëel dan tegen het jaar 2030.
Het probleem is: de rotonde schiet niet op. Er zijn plannen die veel en minder miljoenen kosten, maar intussen blijft De Nieuwe Poort een griezelige locatie.
De Westelijke Ontsluiting schiet nog minder op. Momenteel liggen de werkzaamheden stil, aangezien de politiek het niet eens kan worden over een aanzienlijke overschrijding van het budget. De grootste verdediger ervan, wethouder Hans Buijtelaar, is onlangs vertrokken, in de aanloop naar de verkiezingen voor de gemeenteraad. Na vele jaren vechten, verdedigen en taaie tegenstand heeft hij zijn portie wel gehad.
De rondweg kreeg bij herhaling een meerderheid in de gemeenteraad. De tegenstand kwam van een minderheid die echter luidruchtig van zich liet horen. En die groeiende is, al zal niet elke politicus - al helemaal die van de coalitie - dat toegeven.
Elisabeth groen
De VVD blijft onverstoorbaar vóór en kan in ieder geval niet van wispelturigheid worden beticht. GroenLinks ging met lange tanden akkoord ten einde in de coalitie te komen. Bij een podcast met onder anderen Stadsbron-medewerker Eric van der Velden liet GroenLinks-wethouder Astrid Janssen zich niet uit de tent lokken, maar kwam er ook geen bijval uit haar richting. D66 stemde enkele jaren eerder in, ook na enig tegenstribbelen maar in ruil voor het project Elisabeth Groen. De Westelijke Ontsluiting mocht er komen, mits dit voormalige ziekenhuisterrein in Randenbroek groen zou worden.
Wat andere partijen betreft: van de oppositiepartijen Amersfoort2014, SP en BPA hoeft geen enthousiasme voor de rondweg worden verwacht, dat is genoegzaam bekend. Van de nieuwe eenpersoonsfractie Lijst Molenkamp al evenmin. De PvdA besloot, enkele maanden terug, dat dit project niet te verantwoorden is in tijden van bezuinigingen en corona-ellende. Van de grotere partijen laten alleen CDA en CU zich minder nadrukkelijk uit over dit hete hangijzer.
Deelauto's
De kritiek luidt veelal, los van milieuoverwegingen: die rondweg kost te veel geld. Steeds als we een budget vaststellen, blijkt dat onvoldoende. Het lijkt een bodemloze put. Vanuit deze sombere gedachtegang kan ook wel eens het hele plan voor de buitenring en de autoluwe Stadsring in een ander daglicht komen te staan.
Het opnieuw graven van een singel en het vervangen van asfalt door plantsoen, wat kost dat? En hoe moet die Westelijke Ontsluiting aansluiten op de Amsterdamseweg? Moet daar niet een fly-over komen of een rotonde? Dit alles gaat óók miljoenen kosten, en - zo wijst de ervaring uit bij gemeentelijke projecten - te zijner tijd méér dan begroot.
Een oplossing zou zijn om de Amersfoorter vaker de fiets te laten nemen, of de deelauto of de deelscooter. Maar hoe krijg je dat gedaan? Hoeveel mensen nemen zich voor om op de fiets te stappen maar doen het niet? In het Stadsbron-artikel ‘Amersfoort aan de deelauto?’ wordt geïllustreerd hoe goed bedoeld doch vaak onpraktisch deelvervoer wordt ervaren.
Blijft over: een autoluwe Stadsring die veel groen creëert maar ook een westelijke Ontsluiting vereist. Alsmede een budget om bestaande wegen te verbreden, een immense rotonde te verbeteren en groenstroken en een singel aan te leggen. En dat budget zal worden overschreden, want dat doet dit soort budgetten in Amersfoort nou eenmaal. En met het gevolg dat je het verkeer weghaalt van de Stadsring, maar het ergens anders terug krijgt. Ondanks al die miljoenen.