Een paar voorspellingen in de aanloop naar de verkiezingen voor de Amersfoortse gemeenteraad op 16 maart 2022. De VVD scoort misschien nog beter dan als vanouds, ongeacht allerlei strubbelingen. Want daar valt de liberale kiezer niet over. De linkse partijen krimpen en krijgen te maken met een nieuwkomer: de Partij voor de Dieren. Door de vele kleine fracties kan het moeilijk worden om tot een coalitie te komen. Want als VVD en ook D66 met enige afstand bovenaan staan, moeten deze reuzen een keuze maken uit meerdere dwergen, ten einde een meerderheid te behalen.
Boven GroenLinks pakken zich donkere wolken samen. De partij deed het landelijk niet best en zal in Amersfoort stevig worden aangesproken over enkele weinig ‘groene’ besluiten. Daarbij komt: GroenLinks kan geduchte concurrentie verwachten van de Partij voor de Dieren. De PvdD dingt in 2022 voor het eerst mee naar zetels in de Amersfoortse gemeenteraad, zo bevestigt bestuurslid Olivia Butterman aan De Stadsbron.
Zij betuigt spontaan haar erkentelijkheid ten aanzien van Rob Molenkamp (ex-SP, nu nog Lijst Molenkamp). Want die is ‘het wandelende geheugen van de Amersfoortse politiek’.
Hij kent zowat alle dieren en bomen binnen de gemeente. Molenkamp laat desgevraagd weten dat hij zich nog aan het oriënteren is: bij welke grotere fractie zal hij zich aansluiten? ,,Maar ik sta hoe dan ook sympathiek ten opzichte van de Partij voor de Dieren.’’
De bovenstaande voorspellingen werden gemaakt aan de hand van de verkiezingen voor de Tweede Kamer, ervaringen in de afgelopen zittingsperiode en reacties van politici. Die willen niet met hun naam worden genoemd, de twee zojuist geciteerde politici uitgezonderd. Het is niet anders: Amersfoortse coalitiepartners zullen nóóit uit de school klappen en oppositieleden houden hun kruit nog even droog.
’68 miljoen, geen cent minder’
Vaststaat, dat de oppositie weinig gelukkig is met de gang van zaken rond de kwestie-Vahstal - waarover natuurlijk al heel veel is geschreven in De Stadsbron - en de kwestie-rondweg. Het lijkt bijna onontkoombaar dat de coalitie hierop wordt aangevallen in de debatten die na de zomer op gang komen. Fracties als de BPA en Amersfoort2014 zullen er op aandringen dat er vlot een deal wordt gemaakt met Vahstal. Maar de coalitie lijkt de zaak over de verkiezingen heen te willen tillen. Dat rekken gaat gepaard met veel juridische termen en de mist die van oudsher rond de zaak wordt opgetrokken. Niettemin zullen oppositieleden zeggen dat ze eind 2020 werden overvallen door de dreiging van een schadevergoeding die in de tientallen miljoenen kan lopen.
Duidelijker zijn de contouren van de kwestie-rondweg. De coalitie beloofde dat de weg 68 miljoen zou gaan kosten en geen cent meer. Vijf aannemers lieten echter vorig jaar weten dat ze niet uit de voeten kunnen met de huidige budgetten. De raad werd in een besloten vergadering geïnformeerd en daarbij bleek dat die 68 miljoen ‘bij lange na niet genoeg’ is om de kosten te dekken, zo zegt een getuige.
Dit zal bovendien leiden tot een vertraging van enkele jaren.
De VVD komt ‘hiermee weg’, zo voorspellen insiders. Landelijk kwam de VVD ook weg met de toeslagenaffaire, om maar wat op te noemen. Het kabinet viel, maar de kiezer bleef trouw. De lokale VVD zal melden dat de aanleg van de rondweg nou eenmaal meer voeten in de aarde heeft dan verwacht, niets aan te doen. De VVD-kiezer zal even slikken en overgaan tot de orde van de dag.
Voor GroenLinks was de rondweg echter ‘een toegangsticket tot het college’, zo zegt een raadslid. De groenen waren nadrukkelijk anti-westtangent maar stapten over hun weerzin heen ten einde een plek in de coalitie te bemachtigen. Natuurlijk: geven en nemen hoort erbij. Maar pas na de vorige verkiezingen voor de gemeenteraad werd voor menigeen duidelijk dat het verzet al bij voorbaat was opgegeven. Het stond wat weggemoffeld in het partijprogramma, terwijl er vast Amersfoorters zijn geweest die juist vanwege de rondweg-standpunten op GL stemden.
Pvdd: 30 procent winst
Daarmee komt geen einde aan deze soap. Onlangs kregen de burgerinitiatieven Groen in Amersfoort en de Samenwerkende Groeperingen Leefbaar Amersfoort gelijk van de rechter: de vergunningen voor de keerwanden worden ingetrokken. De wanden zouden diep in de grond gaan voor de aanleg van een tunnel onder het spoor, onderdeel van de westtangent. De rechter besloot dat de grootschalige ingreep niet strookt met het bestemmingsplan en dat er ook nog onderzoek moet worden verricht naar de aanwezigheid van dassen.
En ook daar blijft het niet bij. Het college meldt in een bericht aan de raad dat ook een zuinige rondweg - zonder onder meer een verdiepte weg bij de Beroemde Vrouwenbuurt en een ecoduct en mét een smaller spoorviaduct - meer gaat kosten dan eerder begroot..
Aan dit alles werkt GroenLinks mee. Intussen is er ook de Partij voor de Dieren. Die wil géén rondweg, géén bomenkap en wél een ‘dierenwelzijnsnota’, want die is er nog niet in Amersfoort. Bedrijven die zich in de stad vestigen, dienen te worden verplicht zonnepanelen op het dak te zetten. En dan moet de politiek niet zeuren dat dit afbreuk zou doen aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat, vindt Butterman. De PvdD kreeg bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer bijna vijf procent van de Amersfoortse stemmen, wat goed zou zijn voor twee zetels in de gemeenteraad. Als enige linkse partij boekte de PvdD een winst in de Kamer, en ook nog van dertig procent.
De VVD ging - omgerekend naar raadszetels - bij deze verkiezingen van zes naar acht zetels. Daarbij speelde uiteraard het koelbloedige optreden mee van Mark Rutte, als vastberaden crisismanager in coronatijd. Hugo de Jonge staat naast hem bij al die persconferenties, maar zijn CDA maakte in de aanloop naar de verkiezingen een chaotische indruk. Het CDA zou in Amersfoort zakken van zes naar drie zetels.
383 biomassacentrales
D66 krijgt omgerekend acht raadszetels, net als de VVD. Of die acht er gaan komen, is de vraag. Landelijk scoorde D66 enorm met het bijna majesteitelijke optreden van Sigrid Kaag. Maar de Amersfoortse democraten waren wat kleurloos, de afgelopen vier jaar. D66 heeft nu vijf zetels in de gemeente, aangezien Noëlle Sanders na tientallen jaren voor zichzelf begon. (Ze zit nu nog even in de raad namens Lijst Sanders. Bij de Kamerverkiezingen stond ze al op de lijst voor 50+. De senioren haalden in Amersfoort bij de Kamerverkiezingen 0,8 procent van de stemmen, wat overeenkomt met nog geen derde van een raadszetel. Dat wordt hard werken voor Sanders.)
Behalve CDA zou ook GL drie zetels krijgen in Amersfoort. Nu hebben de groenen er zes.
Even de uitslagen van de andere partijen, nog steeds omgerekend naar raadszetels: ChristenUnie zakt van vier naar twee zetels en PvdA en SP blijven steken op twee zetels. VOLT krijgt er één en zou het dus ook in Amersfoort kunnen gaan proberen. Dan zijn er nog de rechtse populisten PVV en FvD. Die krijgen respectievelijk drie en één zetel in Amersfoort. Evenals VOLT waren ze niet eerder van de partij bij de lokale verkiezingen. De huidige coalitie prolongeert een krappe meerderheid van 21 (van de 39) zetels. Maar met wel een zwaar overwicht van D66 en VVD: die zouden net als nu ieder twee wethouders leveren. Voor GL en CU blijft dan elk één wethoudertje over. Nu heeft GL er twee.
Het kunnen dus ongemakkelijke tijden worden voor de groenen.
Waarmee in deze Ruis nog niet eens de biomassacentrales zijn genoemd, de voorlopige energiebron - in afwachting van geothermie (warmte, diep uit de grond) - waar de groenen zo’n vertrouwen in hebben. Het biomassabeleid is over het hele land ‘uitgerold’. Onder GroenLinks-wethouders is het aantal centrales in de laatste jaren snel toegenomen, zo berekende onlangs de Volkskrant: het zijn er nu 383, waarvan 118 in aanbouw. Jesse Klaver kwam niet goed uit zijn woorden toen hij daarop werd aangesproken in een van de vele tv-debatten. De Nieuwsuur-presentator verwees naar een enquête waaruit bleek dat 42 procent van de GL-stemmers sluiting eist van de centrales. Zelfs in eigen kring staat deze energiebron dus ter discussie.
Amersfoortse oppositieleden maken zich al enkele jaren zorgen: waar halen we dat hout vandaan, wat moeten we denken van de uitgestoten fijnstof en wanneer kunnen we ooit op geothermie vertrouwen, indien dat überhaupt mogelijk is? In deze discussie zal de Amersfoortse PvdD luid van zich laten horen, na de zomer. De PvdD wil subsidie op het overschakelen op biomassa stopzetten. Volgens de site van de partij kunnen we beter overschakelen op ‘echt duurzame energiebronnen, zoals wind en zon’.