De westelijke rondweg bevindt zich in een impasse. Dat zei de PvdA en dat leek wethouder Hans Buijtelaar te beamen aan het einde van een raadsbijeenkomst van drieënhalf uur, in de nacht van dinsdag 13 op woensdag 14 april. De discussies zijn vastgelopen, de werkzaamheden zijn stilgelegd en de verwikkelingen nauwelijks nog te overzien.
Gewoonlijk is er altijd wel een partij die van zo’n complexe zaak kan profiteren om partijpolitieke redenen: kijk de anderen eens klungelen en zie ons eens verstandig zijn! Of die de gesprekken volgt met verholen leedvermaak. Maar bij deze vergadering waren er alleen ontevreden gezichten te zien. Wat er ook gebeurt, het zal niemand tevreden stemmen.
In het kort: een meerderheid van de raad ging enkele jaren terug akkoord met de aanleg van de westelijke rondweg - ook wel: westtangent, westelijke ontsluiting of kortweg ‘WO’ - indien het budget van 68 miljoen niet zou worden overschreden. In juni vorig jaar werd duidelijk dat vier kandidaat-aannemers het daar niet voor doen. Onder meer omdat van dit bedrag al 32 miljoen is uitgegeven zonder dat er ook maar één metertje asfalt werd aangelegd. Denk aan planprocedures, het kappen van bomen, het leggen van kabels en leidingen en het aankopen van grond. Bij een vertrouwelijk samenzijn werden enkele bedragen genoemd; naar verluidt overstijgt een reële begroting de honderd miljoen.
Stones zonder Jagger
Hoe nu verder? Goede raad is duur, net als de rondweg. Alleen de externe advies- en onderzoeksbureaus spinnen garen bij deze complicaties, want zij worden constant aan het werk gehouden. Uit de zoveelste serie onderzoeken blijkt dat een eventueel ‘afgeslankte’ rondweg eveneens boven het budget gaat. Er moet geld bij, ook als delen van het megaplan worden geschrapt, zoals een verdiepte autoweg in de Daam Fockemalaan.
Vorige week kwamen de coalitiepartijen D66 en GroenLinks zelfs met het voorstel om af te zien van de geplande autotunnel onder het spoor bij de dierentuin. Maar die tunnel was nou net een van de essentiële onderdelen van de rondweg! Juist die tunnel zou de doorstroming en de veiligheid ten goede komen. In alle alternatieve scenario’s tot dusverre werd de spoortunnel in ere gehouden. Dit lijkt een krampachtige poging tot bezuinigen waar geen mens iets mee opschiet. Alsof je de Rolling Stones laat komen, maar dan zonder Mick Jagger.
Buijtelaar (VVD) wil dit alternatief desnoods wel laten onderzoeken maar waarschuwde alvast: zonder autotunnel moet misschien een deel van het budget worden teruggegeven. Het leeuwendeel van de eerder vastgestelde 68 miljoen wordt betaald door het provinciale fonds VERDER, ten einde juist die doorstroming te bevorderen. VERDER wil vast niet dokken voor een zó grondig uitgeklede rondweg.
In volle vaart naar de BW-laan
De VVD was toch al moedeloos gestemd. Aan de vele kiezers van de ‘vroem-partij’ was in 2018 beloofd dat er een forse WO zou komen voor maximaal 68 miljoen. Nu komt er misschien slechts een zielig westtangentje dat ook nog meer gaat kosten. En dat terwijl de liberalen juist voorstander zijn van een kleine, zuinige overheid.
Intussen duren en duren de procedures maar, en al die tijd staat de oppositie mokkend aan de zijlijn.
Rondweg-tegenstanders zijn al evenmin gelukkig. De WO is in hun optiek overbodig maar nog altijd niet afgeblazen. Er werden al 1750 bomen gekapt en die krijg je niet zomaar terug. Tot die tegenstanders behoren burgerinitiatieven zoals Groen in Amersfoort (GiA) en de stichting Samenwerkende Groeperingen Leefbaar Amersfoort.
Zij lieten ook onderzoeken verrichten waarin echter ‘nut en noodzaak’ van de rondweg onderuit worden gehaald. Er zouden al tien jaar geen verkeersopstoppingen zijn in dit deel van de stad, en die zouden er ook niet komen. Met ruim 10.000 handtekeningen verzet GiA zich tegen de kap van nog eens 2300 bomen.
De anti-rondwegburgers weten zich als vanouds degelijk vertegenwoordigd door deze stichtingen.
Toch zijn er ook voorstanders: neem de Belangenvereniging Daam Fockemalaan, die spreekt namens 145 huishoudens. Een brug over het spoor en een autotunnel eronder dragen bij aan de veiligheid, zo vinden deze omwonenden. Een verdiepte autoweg vermindert de overlast - lawaai, fijnstof - van het verkeer. Enkele omwonenden wendden zich in een ingezonden brief tot De Stad Amersfoort. Zij wijzen op gevaarlijke situaties bij de spoorwegovergang, waar dodelijke ongelukken plaatsvonden en ambulance, brandweer en politie worden opgehouden. Verkeer vanaf de Bernhardkazerne zou in volle vaart de Barchman Wuytierslaan ‘opstuiven’, zonder oog voor het fietspad.
Dezelfde buurtbewoners zullen grimmig hebben kennisgenomen van een rechterlijk besluit om de aanleg van de spoortunnel stil te leggen. De ‘keerwanden’ mogen pas worden ingegraven na wéér een onderzoek, onder meer naar de aanwezigheid van dassen. Daarmee kreeg GiA eventjes gelijk. Dassen! Grrr! Die zijn kennelijk belangrijker dan menselijke slachtoffers.
Procedureel geneuzel
Dit klinkt naar gemier op de vierkante millimeter en herinnert aan de sardineblikje-affaire van vorig jaar. Bij alwéér een onderzoek werd een geperforeerd sardineblikje aangetroffen in een ‘plangebied’. De gemeente presenteerde een rapport waarin de suggestie werd gewekt dat kwaadwillende tegenstanders daarmee dassen naar de autoweg wilden lokken. Dassen ruiken zoiets over grote afstanden. Dat schoot in het verkeerde keelgat. De genoemde stichtingen betoogden dat het neerleggen van zo’n blikje een al vele jaren geëigende methode is om dassenpopulaties in kaart te brengen. Het blikje lag bovendien pal naast de entree van een dassenburcht; daar hoefden dassen geen levensgevaarlijke tochten voor af te leggen.
Enfin - er is een impasse en de rondweg staat op losse schroeven. Wie weet komt die tweeënhalve kilometer lange verbinding tussen de Amsterdamseweg en de Stichtse Rotonde er nooit. Dan is die 32 miljoen uitgegeven zonder noodzaak, om van de gekapte bomen nog maar te zwijgen.
Valt er een schuldige aan te wijzen? We weten inmiddels dat zowel voor- als tegenstanders naar elkaar kunnen wijzen als het gaat om enig procedureel geneuzel.
Buijtelaar beaamde dat hij de raad niet altijd tijdig en exact had geïnformeerd. Maar hij vond dat het omstreden budget van 68 miljoen niet uit de lucht was gegrepen. Het college was er van uitgegaan dat de aannemers voor lagere prijzen zouden gaan werken, aangezien een nieuw stikstofbeleid een streep had gezet door allerlei projecten. De aannemers zouden vast verlegen zitten om werk, net als tien jaar eerder bij de kredietcrisis. Maar nee - er bleef kennelijk genoeg te klussen over en de aannemers gingen juist hogere bedragen vragen.
Nog vóór het zomerreces moet de wethouder een voorstel op tafel leggen om uit de impasse te komen. Daarbij speelt vast mee, dat de verkiezingen in aantocht zijn. Na de zomer begint het circus in de aanloop naar de raadsverkiezingen op 16 maart. GroenLinks krijgt het moeilijk. De kiezers die de lokale media volgen, hebben gezien dat de groenen vlak voor de vorige verkiezingen vrijwel geruisloos het verzet tegen de rondweg hadden opgegeven. Dit was, zoals eerder in deze kolommen werd gesignaleerd, een ‘toegangsticket’ naar het college. Daar beschikt GL nu over twee wethouders.
Helaas pindakaas
De Partij voor de Dieren maakt kans op meerdere zetels en zal zich roeren als een anti-rondweg-alternatief. De PvdA besloot vorige maand dat dergelijke grote uitgaven onverantwoord zijn, wijzend naar de ‘druk op de zorg’ en het tekort aan betaalbare woningen. Bovendien zijn er verkeerssituaties elders in de stad die schreeuwen om ingrijpen; neem de gevaarlijke rotonde De Nieuwe Poort. Lijst Molenkamp kent er wel meer: het Julianaplein, het Borneoplein en de Schimmelpenninckstraat. Dáár mogen wat hem betreft die VERDER-miljoenen naartoe.
De spoortunnel komt er tóch wel volgens de PvdA, aangezien spoorwegbeheerder ProRail alle gelijkvloerse overgangen wil aanpakken. Misschien kan de aanleg op deze plek worden vervroegd, dan is dat ook weer achter de rug.
Dergelijke alternatieven maken een kans als de coalitiepartijen in de spiegel kijken en zeggen: ,,Jammer, het is mislukt. We krijgen veel van de grond maar dit niet. Helaas, pindakaas.’’ Waarna de operatie wordt stilgelegd. Dat is even slikken, ook vanwege de verloren miljoenen. In theorie kan dit alles in goed overleg gebeuren, zonder coalitiepartners die onderling een vijandige toon aanslaan en zonder een voortijdig uiteenvallend college.
Het kán. Anders zou je bijna gaan denken dat de rondweg puur een erezaak is geworden, iets wat alleen al vanwege vele jaren strijd doorgang moet vinden.