Uit een rondgang van RTV Utrecht, De Stad Amersfoort en De Stadsbron langs de politieke partijen die actief zijn in de stad blijkt dat de verkiezingsprogramma’s voor de gemeenteraadsverkiezingen 2022 momenteel door de partijen worden geschreven. Bij de grotere fracties is er meestal een programmacommissie die het voortouw neemt om te schrijven. Dit leidt tot een concept verkiezingsprogramma dat uiteindelijk door de leden moet worden vastgesteld.
De fracties proberen ieder op hun eigen manier hun oor te luisteren te leggen in de stad om te peilen wat er speelt in Amersfoort. Dat varieert van het langsgaan bij mensen door huis aan huis aan te bellen tot het organiseren van zogenoemde politieke cafés. Of hiermee een representatief beeld naar voren komt valt moeilijk te zeggen. Duidelijk is wel dat partijen uiteraard hun eigen speerpunten hebben waarbij de gesprekken met de achterban er vooral toe dienen om deze speerpunten waar nodig aan te scherpen of bij te stellen.
De grotere partijen in de stad hebben als voordeel dat ze doorgaans veel leden hebben die als het meezit ook verspreid door de hele stad wonen. Uit de gesprekken met onze journalisten komt naar voren dat dit de partijen het gevoel geeft dat de achterban een representatieve weerspiegeling vormt.
Zwerfvuil
Niet alle woordvoerders van de fracties willen ingaan op de vraag wat de belangrijkste verkiezingsthema's worden om te voorkomen dat het lijkt dat deze op voorhand al vast staan. Uit de antwoorden kan wel worden opgemaakt dat woningbouw, de energietransitie en de zorg drie belangrijke onderwerpen in de verkiezingsprogramma's zijn.
Interessant is dat uit een onderzoek van de gemeente onderwerpen naar voren komen die maar heel beperkt benoemd worden door de politieke partijen. In het najaar van 2019 vroeg de gemeente 4200 stadsgenoten naar hun mening in een zogenoemde monitor leefbaarheid en veiligheid. Geconcludeerd werd dat Amersfoorters vooral zorgen hebben over verkeersveiligheid, zwerfvuil, drugsoverlast en geluidsoverlast.
Nu is het begrijpelijk dat zoiets als zwerfvuil geen onderwerp is waar een partij zich in het verkiezingsprogramma echt op kan profileren. Maar het feit dat dit onderwerp ook in de voorgaande verkiezingsprogramma's nauwelijks aan bod kwam, is wel opmerkelijk. Het roept ook de vraag op of de politiek wel voldoende oog heeft voor de problematiek waar mensen dagelijks mee te maken hebben.
De Burgerpartij Amersfoort (BPA) profileert zich in elk geval wel als een partij met oog voor de Amersfoorters. Het is een lokale fractie. De raadsleden Hans van Wegen en Ralph Langendam schrijven: ‘’Omdat wij geen verantwoording hoeven af te leggen aan een landelijke organisatie, kunnen wij ons richten op wat het beste is voor Amersfoort.’’
Geen westelijke ontsluiting
Wat hen betreft wordt direct gestopt met de westelijke ontsluiting en komt er vlot een overeenkomst in een lopend conflict met projectontwikkelaar Hans Vahstal, zodat dit ‘kostbare juridische traject’ wordt beëindigd. Andere voorstellen: voldoende sociale huurwoningen, geen windmolens of zonnevelden in de al zo volle gemeente en geen ‘verdere afbreuk van het sociaal domein’. Een nieuw stadhuis is overbodig, gezien de vele leegstaande kantoren.
Waar de BPA zich zorgen over maakt is het ‘failliete dualisme’ in Amersfoort. “De coalitie neemt de controlerende taak niet serieus: het college toont geen daadkrachtig leiderschap en de ambtelijke organisatie eigent zich te veel politieke vrijheid toe.’’ Het duo Van Wegen en Langendam vervolgt: “De overheid is er voor de burger en niet andersom. Maak dus vaart met de implementatie van de Wet Open Overheid en kweek transparantie in de geest ervan. Participatie is geen moetje maar dient een gedegen, tijdig en omvangrijk onderdeel te zijn van elke relevante besluitvorming.’’
De PvdA rept met geen woord over de Wet Open Overheid om meer transparantie en participatie te kweken. Volgens fractievoorzitter Harun Keskin is er genoeg transparantie en participatie binnen de partij. “We hebben zo’n 400 leden die eigenlijk het hele jaar door via nieuwsbrieven, politieke café’s en enquêtes worden gepolst naar hun mening over bepaalde dossiers waar we mee bezig zijn.’’
De thema’s in het verkiezingsprogramma voor 2022 van de PvdA zijn volgens Keskin werk, wonen, zorg en duurzaamheid. Ook verkeer en mobiliteit en sociale cohesie staan hoog in de lijst. Over drugs en geluidsoverlast wordt nergens gerept, maar wellicht valt dat onder sociale cohesie.
Alle politieke partijen screenen momenteel kandidaat raadsleden. Bij de PvdA kijken ze ‘uiteraard’ naar de sociaal-democratische idealen van de kandidaten, maar ook of deze aspiranten voelsprieten hebben voor wat er speelt in Amersfoort. Keskin: ‘’En we willen bovendien niet alleen maar mannen van middelbare leeftijd in de raad.’’
Jongeren trekken weg
Een representatieve samenstelling van de Amersfoortse bevolking in de raad is nog een hele kluif, erkent ook fractievoorzitter van het CDA Micheline Paffen-Zeenni. ‘’Landelijk heeft het CDJA een opleidingstraject voor jonge CDA’ers. De jeugd heeft de toekomst, dus het is belangrijk om ook jonge CDA’ers op onze kandidatenlijst te hebben. Maar wat ons opvalt is dat veel jongeren wegtrekken naar andere steden, bijvoorbeeld om te studeren. Die komen dan vaak als dertiger terug. Dus we missen een groot bestand aan twintigers.’’
Paffen-Zeenni wil nog niet kwijt wat de belangrijkste thema’s van het CDA zijn voor de komende verkiezingen. Maar het verkiezingsprogramma wordt op meerdere bronnen gebaseerd. Sowieso de CDA documenten Zij aan Zij en het vorige verkiezingsprogramma Een sterke stad voor Iedereen. Ook zijn leden ingedeeld in groepen die zich op zaken als Ruimtelijke Ontwikkeling en sociale onderwerpen storten. In kleinere groepen volgen discussies over de onderdelen van een bepaald onderwerp. Uiteindelijk worden voor alle onderwerpen een paar punten gekozen die in het verkiezingsprogramma worden opgenomen. Rond november is het programma dan definitief. En dan is het uiteraard afwachten wat de golf aan landelijke negatieve publiciteit over het CDA voor effect zal hebben op de lokale partij.
Stadsring autoluw
Ook bij D66 hebben verschillende werkgroepen op themaniveau input geleverd voor het verkiezingsprogramma. Momenteel is er een redactie aan het werk die dat allemaal redigeert tot een programma. In oktober kunnen leden meepraten en stemmen over het concept verkiezingsprogramma. Tyas Bijholt, lijsttrekker van D66 Amersfoort: ‘’De kern van ons programma is dat iedereen in de stad mee moet kunnen doen, ongeacht wat je achtergrond is. Het onderwijs heeft daarin een belangrijke rol want daar vanuit kun je doorgroeien’’.
"Daarnaast zijn wonen en mobiliteit onze belangrijkste thema's. We zien dat als het lukt om in Vathorst Bovenduijst te bouwen, het daarna snel ophoudt met de uitbreidingslocaties. Dus zul je meer moeten inbreiden zoals dat dan heet. De hoogte in bijvoorbeeld of bestaande gebieden transformeren om ze geschikt te maken om er te wonen. Wij vinden het belangrijk dat er gebouwd wordt bij mobiliteitsknooppunten zoals de Kop van Isselt. Maar ook dat er vaart gezet wordt achter de woningbouwplannen bij De Nieuwe Stad en Langs Spoor en Eem. Maar dan wel met betaalbare woningen.’’
Als het om mobiliteit gaat stelt D66 de fietser en voetganger centraal. De Stadsring wordt wat D66 betreft daarom autoluw. Bijholt: "We willen graag een leefbare stad. Ik vind het interessant om na te denken hoe we die stad leefbaar houden in de toekomst. Het klopt dat Amersfoorters nog wel eens andere onderwerpen belangrijk vinden, maar we kunnen niet alles oplossen en overal een antwoord op hebben. Onze kiezers verwachten denk ik wel dat we een beeld kunnen schetsen van hoe Amersfoort er in de toekomst uit moet zien.’’
Uitdaging voor de VVD
Ook bij de VVD spelen de thema’s woningbouw, energietransitie en bereikbaarheid een grote rol voor de toekomst. “De bewegingsruimte voor een echt eigen lokaal beleid bij dergelijke grote thema’s is beperkt’’, zegt bestuursvoorzitter Manfred Vogels. “Je hebt te maken met richtlijnen van provincie en rijk. Er moeten opgaves worden gerealiseerd. Toch wil je onderscheidend zijn en eigen accenten leggen. Dát is de grote uitdaging voor onze programmacommissie.’’ Ook financiën noemt Vogels een typisch VVD-thema. “We zijn zoals bekend geen voorstander van de verhoging van de OZB. Dat maakt het er niet eenvoudiger op als er bezuinigd moet worden.’’
De ChristenUnie (CU) zoekt net zoals de VVD naar een lokale invulling van het landelijke profiel van de partij. “We komen op voor de meest kwetsbaren,’’ zegt fractievoorzitter Hans Bol. “Moet er bezuinigd worden vanwege corona, dan niet in het sociaal domein. Als actueel thema hadden we vorige keer ‘Waardig oud worden’. Nu ligt duurzaamheid voor de hand. Wat hebben we tot dusver geleerd van de energietransitie? Om alvast op het antwoord vooruit te lopen: mensen haken af als je te veel en te snel wil. Veel beleid is ingestoken door angst. Begrijpelijk, want je wilt de urgentie van de transitie benadrukken. Maar er is ook altijd reden tot hoop. Met een hoopvolle kijk vergaar je meer draagvlak, denken wij.’’
Hoogbouw en groen
Ook voor GroenLinks zijn de belangrijke thema’s weinig verrassend: de energietransitie, woningbouw, sociale thema’s en de zorg spelen een cruciale rol in het verkiezingsprogramma. “We willen doorpakken op de energietransitie’’ zegt raadslid Bram Leeuwenkamp. “We willen zoveel mogelijk lokaal eigenschap creëren. Bij windmolens moeten mensen die in de buurt wonen er profijt van hebben.’’ Leeuwenkamp denkt dat er in Amersfoort nog voldoende ruimte is om in te breiden. “Te zorgen voor een fijne en leefbare stad, maar dan moet je wel scherpe keuzes durven maken.’’ Hoogbouw is een manier om groen te behouden. Een flink percentage van de woningen moet sociale huur zijn. Belangrijk is dat huizen gebouwd worden om in te wonen en niet gebruikt worden als investeringsobject van beleggers.’’ Leeuwenkamp vindt dat GroenLinks de afgelopen drie jaar een stevig links geluid heeft laten horen. “We vinden het belangrijk de verkiezingsthema’s te koppelen aan onze groene kant. Het klimaatprobleem koppelen aan hoe je de koek straks eerlijk verdeelt.’’
Open en transparant
Net als de BPA vindt de lokale partij Amersfoort2014 openheid van bestuur een belangrijk verkiezingsthema. Fractievoorzitter Menno Foussert: “Wij schoppen al een aantal jaren aan tegen de bestuurscultuur.’’ Amersfoort 2014 is voorstander van het beter betrekken van de inwoners bij het bestuur. “Er moet open en transparant gecommuniceerd worden, en voorkomen moet worden dat inwoners met simpele vragen in allerlei juridische procedures terechtkomen.’’ Wonen en klimaat zijn voor Amersfoort2014 de belangrijkste thema’s voor de stad. “Starters moeten een kans krijgen op de woningmarkt. Samen met GroenLinks trekken we op om woningen geen beleggingsobject te maken.’’ Amersfoort2014 ziet de nieuwe wijk Vathorst-Bovenduist als de laatste grote stadsuitbreiding. Wat klimaat betreft, ziet Foussert mogelijkheden in de stad waar hittestress kan worden verminderd door vergroening of waterberging. “We willen stoppen met het kappen van bomen en actief een bomenkaart opstellen waar in deze stad extra groen neergezet kan worden.’’
Een eerlijke stad
Wat de SP betreft gaan de komende verkiezingen over kiezen voor een eerlijke stad. Een stad waarin ook de mensen uit Liendert, Kruiskamp en Soesterkwartier gehoord worden, gelijke kansen hebben en betaalbare woningen kunnen vinden. Dat betekent dat je ook de bestaande betaalbare woningen moet beschermen en niet in handen moet laten vallen van pandjesbazen. Sociale huurwoningen moeten niet verkocht worden.
Fractievoorzitter Marc Smits: ‘’Daarnaast moet er geïnvesteerd worden in zorg. De huidige coalitie bezuinigt op de zorg. Ook op het sociaal domein en dus op inkomen van mensen die in de bijstand zitten. Dat is ongelooflijk. De SP wil juist investeren in de zorg en een fatsoenlijk inkomen voor ouderen en mensen in de bijstand.’’
"We staan ook voor een leefbare stad. Dat betekent dat je investeert in voorzieningen in de wijk zoals wijkcentra. Maar bijvoorbeeld ook in een volwaardig bosbad. Om dat allemaal te betalen moet je een streep zetten door de hobby's van deze coalitie. Bijvoorbeeld door de gierend uit de klauwen lopende westelijke ontsluiting. En waarom wordt er in deze tijd zoveel geld uitgegeven aan een nieuw stadhuis? Dat is onbegrijpelijk en niet uit te leggen. Het is nu zaak om te investeren in wat echt belangrijk is voor mensen en niet voor prestigeprojecten van deze coalitie’’.
Vrij of lei?
Voor de lokale partijen BPA en Amersfoort 2014 spreekt het voor zich dat ze zelf bepalen wat er in hun verkiezingsprogramma komt te staan. De niet lokale partijen houden uiteraard rekening met het landelijk profiel. Dat wordt voor het CDA Amersfoort nog een lastige, gezien de onzekerheid binnen de landelijke partij na het vertrek van Pieter Omtzigt. Andere partijen geven aan vrij te zijn bij het oppakken van typisch lokale onderwerpen in hun verkiezingsprogramma, maar dan wel op basis van ‘landelijke signatuur.’ De Christen Unie bijvoorbeeld komt van oudsher op voor de kwetsbaren en dat krijgt dus een vertaling in het lokale programma. Bij de VVD wordt naar lokale invulling gezocht van de standpunten over woningbouw, bereikbaarheid en energietransitie en zo ook bij de PvdA.
Maar toch: energietransitie en daarmee samenhangend klimaat(veranderingen), de woningmarkt, de zorg, sociale cohesie: dat zijn uiteindelijk thema’s van de lokale politieke partijen waar hun landelijke grote broertjes en zusjes zich ook mee bezig houden. Opvallend is dat de twee echt lokale partijen, BPA en Amersfoort2014 meer openheid van het Amersfoortse bestuur willen en daar wordt met geen woord over gerept door de partijen met landelijke vlag. De vraag blijft dus vooralsnog of de Amersfoorters zich kunnen vinden in deze onderwerpen of dat ze andere zaken aan hun hoofd hebben die de verkiezingsprogramma’s niet zullen halen.
