Het nieuwe politieke seizoen is pas echt begonnen als het Sinterklaasfeest op de agenda staat. Niet dat in Amersfoort de voor- en tegenstanders van Zwarte Piet elkaar te lijf gaan of dat de situatie onhoudbaar is. Toch is de gemeente al sinds anderhalf jaar in gesprek met Sinterklaascomités in de stad over de invulling van wat oorspronkelijk een kinderfeestje is. Op de eerste verdieping van De Observant is er dinsdagavond een ronde tafelgesprek over een ‘inclusieve Sinterklaasviering’.
Een gesprek over een kinderfeest kun je misschien het beste voeren met een kringgesprek, moet gespreksleider Nourredine Zarroy hebben gedacht. In een kring praten vertegenwoordigers van Sinterklaascomités in de Amersfoortse binnenstad, Vathorst, Hooglanderveen en Hoogland met Amersfoortse politici en bestuurders over dit hete hangijzer.
Kringgesprek over Sinterklaas.
Discriminatie
In het Verenigd Koninkrijk leidt de Brexit tot grote verdeeldheid onder de bevolking. In Nederland hebben we de discussie over Zwarte Piet. Ik geef toe dat enige vermoeidheid me wel bekruipt in deze discussie zonder einde die zich tot een soort nationaal trauma heeft ontwikkeld. Een gevalletje zelfkastijding en masochisme. Alhoewel het Sinterklaasfeest bedoeld is als een gezellig kinderfeest en cultuur-historisch stevig verankerd is in de Nederlandse samenleving, gaat het tegenwoordig vooral over discriminatie of over het je gediscrimineerd voelen. Al in de zomer worden de loopgraven betrokken voor weer een nieuwe aflevering in dit feuilleton. Haarfijn toont de discussie over Zwarte Piet de verdeeldheid aan in het land, met echte of vermeende discriminatie en racisme als inzet. Met als relativerende kanttekening dat ook als het Sinterklaasfeest verandert en Zwarte Piet geschiedenis is geworden, discriminatie in Nederland niet is verdwenen.
Conform de Nederlandse traditie van polderen en het wegmasseren van sluimerend ongenoegen, wordt er vanavond in De Observant gepraat en geluisterd. Praten en luisteren is altijd beter dan schelden en bekvechten. Samen op zoek naar manieren om de kern van het Sinterklaasfeest te behouden maar te ontdoen van facetten die door sommigen als discriminerend kunnen worden ervaren. Moet de roetveegpiet de nieuwe standaard worden bij de Sinterklaasviering? En wanneer? Wat is de rol van Hilversum? En hoe zorgen we ervoor dat iedereen de veranderingen pruimt en dat vrijwilligers er niet de brui aangeven?
De discussie over een inclusieve Sinterklaasviering krijgt dinsdagavond soms een haast spirituele dimensie. Er wordt gesproken over ‘verbinding vinden, over aanvaarden dat Zwarte Piet nooit racistisch bedoeld was, maar wel racistisch kan worden ervaren en over elkaar vasthouden’. En dat alles onder de bezielende en zalvende leiding van Noureddine Zarray. Ik zou haast ‘Halleluja’ willen roepen. Dat alle aanwezigen van goede wil zijn, lijdt geen twijfel. Maar er is ook nog de achterban die overtuigd moet worden…
Buitengewoon raadslid Cabo Drent van Denk (links) en gespreksleider Nourredine Zarroy (rechts)
Tegenstanders van de huidige Zwarte Piet, zoals Denk buitengewoon raadslid Cabo Drent, willen het liefst een Pietenakkoord. Daarin moeten richtlijnen, afspraken en een tijdspad staan om van de Sinterklaasviering een ‘inclusief gebeuren’ te maken, want er zijn mensen die zich uitgesloten voelen of gediscrimineerd door de persoon van Zwarte Piet. Drent wil bij de viering van Sinterklaas de kern van het feest centraal stellen. ,,En dat is het geven aan elkaar.’’ Hij zegt de dialoog op gang te willen brengen. ,,Wij zijn voor het Pietenakkoord waarin gewoon duidelijke doelstellingen staan, ook met een tijdframe’’, verduidelijkt hij. ,,Zo scheppen we duidelijkheid en transparantie over het proces, richting diegenen die graag zien dat het feest verandert en die zich ook gekwetst en gediscrimineerd voelen. Het gaat nu heel goed in de stad, maar we merken spanningen in de samenleving en willen we niet in Amersfoort.’’ Zelf zegt Drent ook de negatieve kanten van het feest te hebben ervaren. ,,Dat mensen je Zwarte Piet noemen, dat je wordt nageroepen. Het is een goed kinderfeest, maar het is wel tijd dat we het gaan veranderen.’’
Het Sinterklaasfeest in Amersfoort is in ieder geval groot genoeg om er het poldermodel op los te laten. Ook de gemeente Amersfoort pleit voor een inclusief Sinterklaasfeest voor iedereen. Daarom moet het feest veranderen. De vraag is alleen of die veranderingen van bovenaf moet worden opgelegd of op meer natuurlijke wijze geleidelijk vorm moeten krijgen. En past een Pietenakkoord zoals het Denk buitengewoon raadslid dat wil, wel bij het poldermodel en de wens het samen op te lossen? Of heb je het juist nodig omdat het duidelijkheid schept en een kader aangeeft?
De gemeente Amersfoort speelt vanavond vooral een faciliterende rol. Maar zou de gemeente naast facilitator van de gesprekken, een actieve rol moeten spelen bij de verdere ‘inclusieve’ ontwikkeling van het Sinterklaasfeest of moet dat worden overgelaten aan de samenleving? Ik neig tot het laatste. En dan de vraag of de politiek zich überhaupt wel met deze discussie moet bemoeien, zoals verwoord door CDA-raadslid Van Koningsveld. Er zijn politici die de viering van het Sinterklaasfeest nu vooral lijken te gebruiken of misbruiken voor de profileringsdrang van hun eigen partij.
Tijdslimiet
‘Het goede tempo is om het juiste tempo te vinden’, vindt burgemeester Lucas Bolsius. Daar wil hij graag het Nederlands poldermodel op loslaten. ,,Je kunt zeggen dit is polderen, maar dat heeft Nederland niet slechter gemaakt. Dit onderwerp heeft de neiging snel in een gepolariseerd krachtenveld te komen. We hebben gezien hoe dit landelijk kan escaleren. Er worden hier vanavond wel dingen gezegd met respect naar elkaar. En dat vind ik al winst.’’ Bolsius houdt al ruim anderhalf jaar gesprekken met de Sinterklaascomités in de stad. ,,Je ziet de maatschappelijke discussie, die gaat niet langs Amersfoort heen. De Sinterklaascomités moeten samen de verandering meemaken.’’
Alhoewel de verschillende Sinterklaascomités in de stad zien dat het Sinterklaasfeest verandert, kun je je afvragen of het verstandig is daar met een soort convenant van bovenaf een uniforme tijdslimiet aan te koppelen. In Vathorst heeft het Sinterklaascomité vorig jaar aangegeven binnen vijf jaar tijd ‘een inclusief feest’ te willen en over te willen stappen naar de roetveegpiet. Andere comités zijn minder uitgesproken over een tijdslimiet, omdat de angst bestaat te veel vrijwilligers kwijt te raken.
Ronald Blind van het Sinterklaascomité uit Hoogland vindt dat er geen tijdslimiet op de veranderingen moet komen. Hij merkt op dat het Sinterklaasfeest in Hoogland altijd met respect voor iedereen is gevierd en dat verandering een voortdurend proces is. Tegelijkertijd zegt hij dat er in Hoogland geen enkele steun is voor het wijzigen van de basis van het feest. ,,Ik denk dat de tijd het vanzelf zal doen. Bij ons gaat dat trager. Er wordt te veel geforceerd om invloed te hebben op de ontwikkeling van het feest. Ik vind de discussie wel goed, maar er moet wel respect blijven voor een andere invulling. In Hoogland vullen we dat toch zelf wel in.’’ De situatie in Hoogland lijkt niet te pleiten voor een uniforme regeling en een van bovenaf opgelegde tijdslimiet voor de hele stad die niet gepruimd wordt door een groot deel van de achterban. Draagvlak blijft een belangrijk gegeven, ook bij een ‘inclusieve sinterklaasviering’.
Nederland heeft een rijke traditie op het gebied van polderen, inschikken en aanpassen. De bijeenkomst van dinsdagavond past in deze traditie. De zwijgende meerderheid wil gewoon een kinderfeest zonder gedoe. Het Sinterklaasfeest in Amersfoort zal zich uiteindelijk aanpassen aan de gewijzigde omstandigheden in de samenleving. Alleen misschien niet overal even snel.