Bij mijn terugkeer als lokale journalist in de Amersfoortse politiek valt me deze week vooral op hoe weinig er de afgelopen jaren veranderd lijkt te zijn. Ik kan moeiteloos de draad oppakken waar ik zes jaar geleden als redacteur/verslaggever bij De Stad Amersfoort ben gestopt.
Natuurlijk staat Amersfoort aan de vooravond van een ingrijpende verandering die het inwonertal in tien jaar tijd boven de 180.000 moet brengen, en die moet leiden tot de bouw van enkele karakteristieke hoogbouwtorens. Maar toch, als ik op de raadsagenda kijk en de onderwerpen zie waarmee de lokale Amersfoortse politici zich bezighouden, lijkt het alsof de tijd heeft stilgestaan. Zo kan ik me de komende maanden weer volop bezighouden met Armando, de renovatie of nieuwbouw van het stadhuis en met het geschil tussen projectontwikkelaar Hans Vahstal en de gemeente Amersfoort.
De aangekondigde terugkeer van de kunst van Armando naar de stad is opzienbarend. De brand in de Elleboogkerk in 2007 luidde de doodsklok in voor het Armando Museum. Een van de slechtst bezochte musea van Nederland verloor zijn vaste onderkomen. Ik moet hier bekennen dat ik geen groot bewonderaar ben van Armando’s kunst. Toen ik vlak na de brand zag hoe Armando’s schilderijen die in de Elleboogkerk hingen, in veiligheid werden gebracht, vond ik de door rook, vuur en water aangetaste schilderijen mooier dan ik ze daarvoor had gevonden.
Na de restauratie van de Elleboogkerk was er geen plaats meer voor Armando in Amersfoort. Omdat er flink moest worden bezuinigd op cultuur, keerde het Armando Museum niet terug in de Elleboogkerk, maar kwam Museum Oud Amelisweerd (MOA) in beeld. De Amersfoortse gemeenteraadsleden waren zo opgelucht toen Armando verdween, dat ze een miljoen euro als bruidsschat meegaven. Tien jaar lang zou de gemeente jaarlijks 100.000 euro stoppen in de exploitatie van dat MOA. Inmiddels is de bodemloze put, die MOA heette ook alweer ter ziele en is de kunstenaar zelf ook overleden.
En nu komt een deel van Armando’s kunst dus weer terug naar Amersfoort. Dit moet wel de wraak van Armando zijn, overweeg ik. De kerncollectie, 21 kunstwerken van Armando die eigendom zijn van de gemeente Amersfoort en die in bruikleen waren uitgeleend aan Oud Amelisweerd, komt terug naar Amersfoort. Ergens in Amersfoort moet een plek worden gevonden om die kunst ten toon te stellen. Wat in ieder geval onveranderlijk is, is dat Armando de gemeente - ook na zijn dood - geld kost en straks nog meer geld gaat kosten.
Voor een ieder die meer wil weten over de bijzondere relatie tussen Armando en Amersfoort, raad ik trouwens het voortreffelijke onderzoeksverhaal aan van journalist Eric van der Velden dat ook op de site van De Stadsbron staat. Daaruit blijkt eens te meer dat Armando naast kunstenaar ook een slim zakenman was, daarbij geholpen door allerlei bestuurders, waaronder ook twee Amersfoortse burgemeesters.
En dan het stadhuis.
De discussie over renovatie of nieuwbouw van het stadhuis speelt al geruime tijd. Het huidige stadhuis heeft energielabel G en is zo’n beetje de grootste energieslurper in de stad en dat straalt natuurlijk niet goed af op een gemeente die in 2030 klimaatneutraal wil zijn. Ik herinner me nog hoe de toenmalige GroenLinks wethouder Sebastiaan van ‘t Erve er in 2011 voor een slordige twintig miljoen euro al een duurzaam stadhuis van wilde maken. Toen ging het alleen nog om een ingrijpende renovatie van het stadhuis. BPA-raadslid Hans van Wegen was een roepende in de woestijn met zijn pleidooi - heel vermetel – om een nieuw stadhuis te bouwen op het Trapeziumterrein, schuin tegenover het Eemplein. Van Wegen voorzag dat asbestsanering van het bestaande stadhuis heel veel geld zou kosten. Maar het was crisistijd. Geld uitgeven aan de huisvesting van ambtenaren was – en is – geen populair onderwerp onder de kiezers.
Inwoner en PvdA-prominent Louis de La Combé wilde een referendum houden over het wel of niet renoveren van het stadhuis. Nadat het college viel, verdween ook wethouder Sebastiaan van ’t Erve van het toneel. En na het aantreden van een nieuwe college werden de plannen voor het stadhuis even op een lager pitje gezet. Met Van ’t Erve is het trouwens goed gekomen. Hij is tegenwoordig burgemeester van Lochem.
Maar nu staat het stadhuis dus gewoon weer bovenaan op de politieke agenda. Naast renovatie van het huidige stadhuis ‘sober en doelmatig’ en ‘aardgasvrij’, wil het college ook kijken naar twee nieuwbouwvarianten. Daarbij wordt gedacht aan het oude rechtbankgebouw aan het Stationsplein en aan het Trapezium-terrein langs het spoor, laten we het de Van Wegenoptie noemen. Benieuwd waar dit allemaal op uitdraait en of ze straks wel knopen durven door te hakken.
En ten slotte is er nog de ‘never ending story’ van projectontwikkelaar Hans Vahstal.
Het dossier Vahstal speelt al dertig jaar en gaat over grondposities, het aanbieden van passende woningen ter compensatie, arbitrages en tegenwerking. Vahstal vecht nog steeds zijn strijd uit met de gemeente Amersfoort en vooral met enkele topambtenaren. Volgens Vahstal is directeur Nico Kamphorst van de gemeente Amersfoort de kwade genius achter het dwarsbomen van eerdere afspraken die hij maakte met de gemeente. In een kort geding heeft Vahstal inmiddels bij de rechter gevraagd om een nieuwe bindend adviesprocedure.
Op dinsdagavond om 22.00 uur is Hans Vahstal te gast op het stadhuis, in een Rondebijeenkomst op uitnodiging van de oppositiefracties van Amersfoort 2014 en de BPA. Wat vanavond vooral opvalt, is dat het gros van de gemeenteraadsfracties niet aanwezig is. Gewoon niet op komen dagen. In ieder geval de coalitiepartijen van D66, VVD, GroenLinks en ChristenUnie die klaarblijkelijk niet willen luisteren naar de Amersfoortse projectontwikkelaar. Maar ook sommige oppositiepartijen.
Een gemiste kans, vind ik en ook wel een schoffering. Vinden ze het niet belangrijk wat Hans Vahstal te melden heeft? Zijn ze niet geïnteresseerd in de mogelijke schadevergoedingen die betaald moeten worden? En is deze strategie van te voren afgesproken of zijn ze bang om hun mond voorbij te praten en uit de school te klappen uit een geheime vergadering die drie weken geleden over hetzelfde onderwerp is gehouden. Nu laten ze de unieke gelegenheid aan zich voorbijtrekken om Vahstal zelf te horen en hem aanvullende vragen te stellen en na te denken over eigen rol van de gemeenteraad in deze kwestie.
Namens het college zit een asgrauwe wethouder Hans Buitelaar aan tafel. Hij hoeft niets te zeggen, want er worden hem geen vragen gesteld. Het meest aan het woord zijn fractievoorzitter Menno Fousert van Amersfoort 2014 en Hans van Wegen van de BPA. Al met al levert de avond een wonderlijk en bevreemdend politiek schouwspel op van veel fracties die afwezig zijn, een zwijgende Buijtelaar en een pratende Vahstal die nog eens vermeldt dat hij zes beëdigde verklaringen van wethouders heeft die zijn kant van het verhaal bevestigen. Die aangeeft dat hij keer op keer zijn gelijk krijgt bij de rechter, maar vervolgens keer op keer wordt gefrustreerd door ‘een blok ambtenaren’. Maar ook de gemeenteraad gaat niet vrijuit, stelt de ontwikkelaar. De boodschap die Vahstal de aanwezige raadsleden en ook de afwezigen meegeeft is dat de gemeenteraad zich als ‘speelhondje’ laat misbruiken. Hij noemt het college de postbode van de boodschap die de ambtenaren aan de gemeenteraad willen doorgeven. En de gemeenteraad wordt volgens Vahstal bewust slecht en onvolledig geïnformeerd waar het toch om grote belangen gaat. En waar de rekening eerdaags wordt neergelegd bij de burgers van Amersfoort.
De rechtbank stelt Vahstal woensdag overigens in het gelijk bij zijn verzoek om een nieuwe bindend adviesprocedure. De kwestie Vahstal zal de komende tijd ongetwijfeld weer prominent op de politieke agenda staan. Met misschien een herkansing voor nu afwezige raadsleden om nadrukkelijker op zoek te gaan naar zelfonderzoek en een oplossing in dit geschil. Ook bij het dossier Vahstal geldt dat alles in Amersfoort verandert, maar ook hetzelfde blijft …