Coronacrisis: gelegenheid om vreemde gewoontes af te leren
Er komt een tijd dat we die coronanarigheid achter ons laten. Dat zal geleidelijk gaan, maar die tijd komt. Hoe geleidelijk en wanneer, dat weten we niet. Enige houvast bieden de voorlopige, voorgeschreven sluitingstijden als vastgesteld door de rijksoverheid. Om een idee te geven: sportaccommodaties, horeca en kinderopvang blijven dicht tot ten minste 28 april. Scholen zetten pas de deuren open na de meivakantie, die eindigt op 3 mei. Evenementen zijn verboden tot en met 1 juni.
Een groot aantal festivals is afgelast. Maar het massaal bezochte festival Spoffin, gespecialiseerd in theater in de openlucht, maakte onlangs trots de eerste namen bekend. Het vindt plaats in het laatste weekend van augustus, over ruim vier maanden dus. Het kleinere Festifoort - 27 juni, aan de Mijnbouwweg - is ook nog niet geannuleerd.
Daarna komt een recessie; dat lijkt ook onvermijdelijk. Er is minder geld en dus wordt er bezuinigd. De gemeenteraad zal daar de komende weken al over vergaderen en wie weet zelfs besluiten nemen. Dat gaat overigens op een wonderlijke manier: bij besluiten zijn raadsleden wettelijk verplicht ‘fysiek aanwezig’ te zijn, zoals al eerder in deze kolommen werd geconstateerd. De stad kent in totaal 39 raadsleden, onder wie veel senioren en enkele rokers. Ik kom daar later op terug.
Gelukkig valt er ook iets te leren van de pandemie. ,,Never let a good crisis go to waste’’, is een uitspraak die aan Winston Churchill wordt toegeschreven. Hij zou dit vlak na de Tweede Wereldoorlog hebben gezegd. Volgens Churchill droeg de oorlog bij aan de oprichting van de Verenigde Naties.
In Amersfoort is het moment daar om enkele merkwaardige automatismen onder de loep te nemen. Neem het aan de lopende band inhuren van externe krachten. Hoewel Amersfoort beschikt over zo’n achthonderd ambtenaren, lijken in de eigen gelederen steeds weer de benodigde kennis en ervaring te ontbreken. Dus worden er externe krachten of complete bureaus ingehuurd, hetgeen de stad twee á drie miljoen per jaar kost.
Dit kan worden veroorzaakt door het beleid om ambtenaren geregeld van plek te laten wisselen; wie is uitgekeken op een functie, kan kennelijk elders in het stadhuis aan de gang. Herke Elbers, tot eind vorig jaar gemeentesecretaris, was druk doende met deze verschuivingen. Bij haar afscheid zei ze trots voor de camera van De Stadsbron: ,,We hebben eigenlijk het hele managementteam veranderd en ook veel mensen zijn van plek gewisseld.” Ze maakte zich hiermee vast populair onder haar werknemers, maar zo gaan wel kennis en ervaring verloren.
Het is een reflex: als een complex onderwerp zich aandient, laat je een extern bureau een onderzoek uitvoeren. Daarna stap je op je vouwfietsje naar de trein. (Het grootste deel van de ‘ambtelijke top’ woont elders.) Dat onderzoek komt voor rekening van de externen en je ziet wel wat ermee gebeurt.
Een andere reflex: het bezuinigen op cultuur zodra het even tegenzit en het met enig aplomb weer wat toestoppen als het wat beter gaat. Als AD Amersfoortse Courant-verslaggever in vaste dienst (2008 - 2014) zag ik de leidinggevenden van het Mondriaanhuis komen en gaan. Ze kwamen vol ambitieuze plannen maar moesten om te beginnen personeel naar huis sturen. Want ja, de crisis. Vorig jaar was er opeens weer wat geld dus kom, we gaan die cultuur ook wat geven. Cultuurwethouder Fatma Koser Kaya sprak meteen van een ‘inhaalslag’ en een ‘schaalsprong’. Want cultuur is ‘van grote waarde voor de stad en haar inwoners’. Maar nu gaat er weer een recessie komen. Dus toch maar geen inhaalslag of schaalsprong?
Arriën Kruyt, haar voorganger in de jaren 2006 - 2010, leerde ik in die jaren kennen als een Amersfoorter die zijn gemeente door en door kende én een groot cultuurliefhebber. Waar ik hem ook tegen het lijf liep (ooit ver na middernacht op een tochtig perron), hij stak altijd een enthousiast verhaal af over welk prachtmuseum hij nu weer had bewonderd. Met steevast de verzekering dat zo’n museum zichzelf dubbel en dwars terugverdient. Want al die bezoekers gaan ook de stad in. Misschien is de Amersfoortse erfenis van Piet Mondriaan te belangrijk om over te laten aan een stoet vrijwilligers en een paar professionals die zich rot rennen.
Vluchtelingenkinderen
Als we ieder dubbeltje moeten omkeren, kan het geen kwaad om te kijken naar mensen die het in onvergelijkbare mate moeilijker hebben dan Nederlanders in coronatijd. Zoals de vluchtelingen die zijn gestrand op Griekse eilanden. En dan vooral de kinderen die er om welke reden dan ook zonder ouders zijn achtergebleven. Zij kwamen ter sprake bij de eerste besluitvormende vergadering sinds het corona-bestand. Er mocht niet worden gedebatteerd; de fracties hadden vooraf schriftelijk hun standpunten doorgegeven.
De besluitvormende vergadering waarbij 'fysieke
aanwezigheid' wordt vereist. Linksvoor en rechtsachter, op ruim anderhalve
meter afstand: Dillian Hos (GroenLinks) en Tanika Scherbinski (idem).
Pers en publiek konden er niet bij zijn. Foto: Jeroen de Valk
(Een onderwerp bij uitstek voor glansrijke betogen. Burgemeester Bolsius moest er echter alle besluiten doorheen hameren. Wanneer komt Den Haag eindelijk met een spoedwetje dat die fysieke aanwezigheid afschaft en een normaal debat mogelijk maakt? Angst voor fraude? Bij de Ruinerwold-zaak spreekt de rechter met de betrokkenen via een videoverbinding. We kunnen al decennia digitaal geld overmaken; ik doe dat tegenwoordig met een wachtwoord, een gebruikersnaam, een kleurencode en een cijfercode. Daarna ben ik alleen nog maar ingelogd, want die scanner komt bij het overmaken wéér met een kleurencode en een cijfercode. Hoe veilig wil je het hebben?)
Hoe dan ook - een voorstel om een deel van de vijfhonderd kinderen op te vangen, kreeg een riante meerderheid. De indieners spraken van kinderen die ‘zonder ouders, zonder familie, zonder toekomst vastzitten in onveilige vluchtelingenkampen’. Wie zich verdiept in hun lot, houdt als Nederlander spontaan op met zeuren. Want wat hebben wij nou eigenlijk te klagen?
De VVD stemde tégen, met als argument dat ‘de beslissing over de eventuele opvang van deze kinderen in Nederland aan Den Haag en niet aan de gemeenten is’. Een argument waar de indieners echter al op vooruit waren gelopen: het college moet zich ‘richting het kabinet’ uitspreken ‘over de escalatie van de vluchtelingencrisis’, met de verzekering dat Amersfoort wil meewerken.
Hiervoor zijn zorgverleners nodig, maar die zijn er natuurlijk en die krijgen vanzelfsprekend veel waardering in Amersfoort. Ook in de toekomst. Want we weten beter dan ooit hoe hard we die nodig hebben. Het is hartverwarmend, al dat applaus in coronatijd, maar nu eens zien dat ze ook kunnen rekenen op blijvende waardering. In de vorm van werkzame arbeidsvoorwaarden, bijvoorbeeld. Niet aldoor méér te moeten doen in minder tijd. Geen dure managers en steeds weer andere administratieve eisen.
Zorgcowboys
Vorig jaar, toen we bij ‘corona’ nog aan bier dachten, bracht de PvdA de ‘zorgcowboys’ ter tafel. Louche zakenlieden die gemeenschapsgeld incasseren, waarna de beloofde zorg veelal achterwege blijft. Siem Eikelenboom heeft in de Stadsbron verschillende van die cowboys ontmaskerd. De SP kwam al eerder met het voorstel voor een ‘gemeentelijk zorgbedrijf’, om te voorkomen dat er geld wegvloeit. ,,Dat geld is immers bedoeld voor het verlenen van zorg, niet om de zakken van aandeelhouders te vullen.’’ Ook kwam de SP met de ‘wethoudersnorm’; een zorgmanager zou niet meer mogen verdienen dan een wethouder in dezelfde gemeente.
Dit brengt ons bij een recent schrijven van het college aan de raad. Een raadsinformatiebrief over ‘maatregelen betaalbaarheid ondersteuning en zorg’. Gedurende vijf pagina’s wordt de zorg toch vooral gezien als een sector die veel geld kost en waarin hoognodig naar mogelijkheden tot bezuinigingen moet worden gezorgd. Kapitale bedragen passeren de revue, met dank aan wéér een extern onderzoeksbureau, deze keer de multinational KPMG. Want die achthonderd ambtenaren kunnen zoiets niet zelf uitzoeken. De in de vorige alinea opgesomde suggesties komen er niet in voor.
Het rijk verstrekt de bedragen, maar een gemeente zou natuurlijk een ‘signaal’ kunnen geven naar Den Haag, net zoals Amersfoort dat ook doet in de kwestie van de Griekse vluchtelingen. Al helemaal nu de coronacrisis de zwakke punten in de Nederlandse zorg heeft blootgelegd.
Inmiddels is duidelijk dat Nederland niet was voorbereid op de pandemie. Dat is evident en staat los van elke politieke stellingname. Waarom liggen steeds meer Nederlandse patiënten op Duitse ic-bedden? Omdat daar het gemiddelde van 34 ic-bedden per 100.000 inwoners wordt aangehouden, hier een gemiddelde van 7 per 100.000. (Welke onderzoeken van welke externe bureaus zouden aan dat cijfer 7 ten grondslag liggen?)
Amersfoorters kunnen van hun politici een weloverwogen beleid verwachten. Ga maar na. Tot de landelijke partijen die geregeld in opspraak raken, behoren PVV, Forum voor Democratie en DENK. De eerste twee staan met lege handen, aangezien zelfs zij met geen mogelijkheid een verband kunnen leggen tussen corona en hun stokpaardjes: allochtonen en de bestuurlijke elite. Ze zijn niet vertegenwoordigd in Amersfoort.
DENK is dat wel. Maar de Amersfoortse tak daarvan staat onder leiding van Tahsin Bülbül, een raadslid dat - evenals zijn fractiegenoten - nog geen enkele keer op een misstap kon worden betrapt. Hij doet gewoon zijn werk: dient moties en vragen in waar draagvlak voor is te vinden en denkt constructief mee met de voorstellen van anderen. In Amersfoort regeert de rede.
Net na het inleveren van dit artikel maakte de Rijksoverheid bekend dat de Eerste Kamer heeft ingestemd (op dinsdagmiddag 7 april) met een spoedwet over digitale besluitvorming door onder meer gemeenteraden. Er zijn wel voorwaarden aan verbonden: alle politici moeten duidelijk zichtbaar zijn. Dat zijn dus de raadsleden (in Amersfoort 39), de wethouders (7) en de burgemeester. De besluiten worden in het openbaar genomen en zijn dus ook zichtbaar voor publiek en pers.
‘Fysieke’ vergaderingen waren en zijn niet verboden maar worden afgeraden door het RIVM. De wet geldt vooralsnog tot 1 september. Er komt het een en ander bij kijken; denk om te beginnen aan de technische middelen die dit alles mogelijk moeten maken. Het ministerie van Binnenlandse Zaken is bereid daarbij assistentie te verlenen. De spoedwet geldt alleen voor ‘decentrale overheden’ en dus niet voor de Eerste en de Tweede Kamer. Het is nog niet duidelijk wanneer de eerste digitale besluiten worden genomen door de Amersfoortse politiek.