Een standvastige wethouder, koppige tegenstand en dan: een sardineblikje
Indien er iets bestaat als de Gemeentelijke Kampioenschappen Standvastigheid, dan wordt wethouder Hans Buijtelaar de winnaar, en wel dankzij zijn houding in het stroperige rondweg-dossier. Menig politicus had zich al talloze malen uit de raadszaal teruggetrokken om stil in een kamertje te gaan wenen. Zelfs woonwijken komen vlotter tot stand.
Buijtelaar wordt na zijn verscheiden opgenomen in een privéhemel vol westelijke rondwegen, de ene nog mooier dan de andere. De koppige actievoerders en venijnige oppositieleden mogen daar niet komen, want in de hemel gelden andere regels. Zo is dat nou eenmaal.
De westelijke rondweg - ook wel: ‘westtangent’ of ‘westelijke ontsluiting’ - is een tweeënhalve kilometer lange route van de Stichtse Rotonde tot aan de Amsterdamseweg/Birkstraat. Voorzien van een autotunnel onder het spoor en een fietsbrug over het spoor. De operatie mag 67 miljoen kosten maar ook geen cent meer en dat is alleen al iets om hoofdpijn van te krijgen.
Buijtelaar is verkeerswethouder in Amersfoort sinds mei 2010. Hij zette vanaf dag één zijn schouders onder de westtangent, waar hij immers heilig in gelooft. Al in 2012 viel het college over de kwestie. Er kwam een nieuw college en er volgden talrijke onderzoeken, waarbij het vooral ging om de gevolgen voor het plangebied en de directe omgeving. Het aantal debatten was schier eindeloos. Voor- en tegenstanders stonden tegenover elkaar met de hakken in het zand. In oktober 2016 kreeg de wethouder de inmiddels zieltogende raad achter zich met 26 stemmen vóór en tien tégen.
Daarmee leek de kous af. Maar nee. De tegenstanders konden zich nog wenden tot de Raad van State en deden dat ook. Die besloot dat de wethouder in zijn gelijk stond. Hij had ‘nut en noodzaak’ van de rondweg afdoende aangetoond. De mate van aantasting van natuur en cultuurhistorische waarden bleef binnen ‘aanvaardbare’ grenzen.
Dansende Boom
Daarmee leek de kous nóg meer af. Maar wederom: nee. De tegenstanders haalden alles uit de kast in een serie ludieke en soms minder ludieke acties. De raadszaal kreeg bezoek van ‘Greeny Clowns’: groen uitgedoste, dansende dames die komen opdraven zodra zij menen dat het groen in het geding komt. Ze hadden een dansende Boom meegenomen. De Boom droeg een groen pak waarop grote tranen waren gestikt en deed ook een poging tot dansen. Op de Appelmarkt werd één minuut stilte in acht genomen om de te kappen bomen - 3600 zouden er moeten wijken - op voorhand al te gedenken.
De 'Greeny Clowns' in actie. Foto Greeny Clowns
Buijtelaar handelde als altijd: hij kwam overeind, knoopte zijn colbert dicht en schreed naar het spreekgestoelte, vastberaden als een veldheer. Nadat hij met een vorsende blik zijn gehoor in ogenschouw had genomen, presenteerde hij met zijn sonore bariton wederom een uitgelezen selectie uit zijn argumenten. In dit geval herhaalde hij nog maar eens dat alle gekapte bomen elders in de gemeente zullen worden gecompenseerd. Voor elke gekapte wordt er een nieuwe geplant.
Er was naast het bovenstaande ook een actie waarvan de details mij zijn ontgaan, maar waarbij in ieder geval een aantal gele ballonnen achterbleef. Toen de actievoerders hun hielen hadden gelicht, hingen die ballonnen tegen het plafond van de eerste etage, vlak voor de raadszaal.
Natuurlijk bleef het daar niet bij. De Stichting Groen in Amersfoort - een van de vele actiegroepen - overhandigde de uitslag van een onderzoek aan de voorzitter van de raad. Het ging om een onderzoek van de universiteit van Wageningen waaruit bleek dat de rondweg maar moest worden afgeblazen: die zou veel geld kosten en weinig tijdwinst opleveren. Er was trouwens ook nog een actie met gele ballonnen die… sorry, die gele ballonnen had ik al gehad.
En toen kwam de nieuwste TomTom Traffic Index. Het navigatiebedrijf had een overzicht gemaakt van alle knelpunten in de gemeente - en overigens ook in de rest van de wereld - en daaruit bleek dat die knelpunten wel degelijk ook in Amersfoort te vinden zijn. Alleen niet in het gedeelte waar die weg moet komen.
Buijtelaar bleef onvermurwbaar bij zijn argumenten. De rondweg zou de doorstroming ten goede komen en omwonenden zouden worden ontzien. Het verkeer wordt ook veiliger, aangezien kruisingen verdwijnen dankzij aanleg van een brug en een tunnel. Dat kan Amersfoort wel gebruiken nu de stad gaat groeien tot 175 á 180.000 inwoners in 2030.
Toen was er ineens de das
Toen dit alles achter de rug was - de gele ballonnen waren nog maar nét verwijderd - viel even een stilte van een paar dagen. Maar toen was er ineens de das. Eerder dit jaar gaven drie dassen de geest op de autoweg. Dat kwam vast door de drilboren en de felle bouwlampen, zeiden de tegenstanders. Zo raken die nachtdieren van slag. De wethouder werd overspoeld door een ware tsunami aan details. Hij wankelde even, schudde de woordenvloed van zich af en zond zijn eigen tsunami retour. Zijn verweer, heel in het kort: die dassen werden aangereden op plekken waar op dat moment niet aan de rondweg werd gewerkt. Er was dus geen samenhang. Sterfte van dassen is bovendien iets van alle tijden: zo’n vijftien tot twintig procent van de Nederlandse dassen legt het loodje in het verkeer. Daar heb je geen rondweg voor nodig.
Inmiddels waren er twéé onderzoeksbureaus aan het werk gezet. Enerzijds Bureau Waardenburg, dat door de gemeente was afgevaardigd, anderzijds de Dassenwerkgroep. Volgens het eerste instituut zijn in het plangebied nauwelijks dassen te vinden, volgens het tweede wemelt het er van de kwetsbare dassen. De bevindingen van de Dassenwerkgroep werden met instemming ontvangen door de opponenten. Buijtelaar onderschreef het rapport van Bureau Waardenburg en de werkzaamheden werden gecontinueerd.
De tegenstand bleef ook, hoewel dansende bomen en gele ballonnen achterwege bleven. De ludieke actievoerders hadden de handdoek in de ring gegooid, zo leek het. Vervolgens mengde zich echter een derde instantie in de dassenaffaire: de Regionale Uitvoeringsdienst Utrecht (RUD). Blijkens de site rudutrecht.nl voert deze dienst een aantal taken uit - denk aan handhaving en het verlenen van vergunningen - die bijdraagt aan een schoner milieu. De RUD liet weten dat de gemeente extra maatregelen moet nemen om de dassen in het plangebied te beschermen. Amersfoort zou tekortschieten in zijn zorgplicht voor de dieren.
Een serieuze vermaning van een objectieve overheidsdienst, zou je kunnen denken. Maar Buijtelaar veegde in een brief van dertien pagina’s de kritiek van tafel. De RUD zou zich teveel baseren op de bevindingen van de Dassenwerkgroep (DWG). ,,In haar rapportage doet de DWG veel aannames en uitspraken die niet gebaseerd zijn op eigen onderzoek en data. Deze worden wel door de RUD als feiten overgenomen, zonder aantoonbaar onderzoek door de RUD zelf.’’
De wethouder hield zijn rug recht, ‘business als usual’. Maar toen gebeurde er iets raars. Een kantelpunt in de discussie. Iets wat eigenlijk een beetje zielig is, wat je verder ook van die rondweg vindt. Buijtelaar meldde tevens dat er een sardineblikje was aangetroffen. Eén (1) blikje. Een geperforeerd blikje, zodat de geur zich kon verspreiden.
Onderschrift: In de ene cirkel de uitgang van een dassenburcht, in de andere een sardineblikje waarin een gaatje is geprikt. Foto gemeente Amersfoort
Aha! ,,Dergelijke methodes worden vaak gebruikt om een geurspoor te creëren om dassen of andere dieren naar een bepaalde locatie te lokken […].’’ De RUD en de DWG hadden volgens hem uiteraard geen veldonderzoek gedaan waarmee de aanwezigheid van dergelijke ‘lokmiddelen’ - de wethouder ging meer meteen in meervoud formuleren - kon worden vastgesteld. Daardoor kunnen dassen dus gaan ronddolen tot ze worden aangereden.
Vreemd; het op hoge toon opvoeren van één (1) sardineblikje in een discussie die gaat over een megaproject van 67 miljoen. Bovendien: uit een bijgeleverde foto blijkt dat het blikje pal naast de uitgang van een dassenburcht werd aangetroffen. Daarvoor hoefden de bewoners van die burcht geen snelweg over te steken. En dan nog - volgens zoogdierenvereniging.nl en andere bronnen is het plaatsen van een geperforeerd sardineblikje een gewettigde methode om een dier te kunnen fotograferen teneinde een populatie in kaart te brengen. Het was onderdeel van het ‘Monitoringsprotocol 2018’.
Tot vóór het opduiken van dit sardineblikje wist de wethouder steeds het hoofd koel en de rug recht te houden. Het sardineblikje-argument past niet bij een trotse Kampioen Standvastigheid.