Coalitie sluit de rijen, oppositie zorgt voor reuring
Eindelijk was er een raadsvergadering zoals alle raadsvergaderingen zouden moeten verlopen. Een lid van de coalitie - Youssef el Messaoudi (GroenLinks) - richtte zich in kritische bewoordingen tot een lid van een andere coalitiepartij: wethouder Kees Kraanen (VVD).
Er werd niet alleen goed naar El Messaoudi geluisterd, maar ook naar oppositieleden onder wie Ben Stoelinga (Amersfoorts2014) en zelfs Hans van Wegen (BPA). De laatste vormde, wonder boven wonder, even een gelegenheidsduo met El Messaoudi. Samen streden ze voor een volledig vuurwerkvrije stad. Gezamenlijk hadden ze ook dit onderwerp op de raadsagenda gezet.
Het kan geen kwaad, voor de toekomstige geschiedschrijving, om even vast te leggen waar en wanneer deze historische bijeenkomst plaatsvond: de Molendijkzaal - begane grond, na de entree meteen rechtsaf en gewoon doorlopen - op dinsdag 11 februari 2020, globaal van 20.30 tot 21.45 uur.
Het onderwerp doet er niet zoveel toe in deze analyse. Voor de volledigheid: alle raadsleden vonden dat er iets gedaan moet worden tegen het vuurwerkvandalisme. Een lokaal verbod werkt echter alleen als er ook een landelijk verbod op al het vuurwerk is, zo betoogden Kraanen en burgemeester Lucas Bolsius. Zolang ze daar in ‘Den Haag’ niet meewerken, is er op allerlei plekken in Nederland nog vuurwerk verkrijgbaar en sta je machteloos als gemeente. Bolsius laat dit juridisch uitzoeken.
El Messaoudi en Van Wegen vonden echter dat er alvast een ‘politiek besluit’ moest worden genomen tegen vuurwerk, als signaal dat Amersfoort het niet meer pikt.
Maar daar gaat dit stukje niet over. Ik wilde het even hebben over de bereidheid tot luisteren. In Amersfoort staan oppositie en coalitie tegenover elkaar. Enigszins gechargeerd: de oppositie bestaat uit welbespraakte, kleurrijke personages die discussiëren op het scherpst van de snede. De coalitie daarentegen uit keurige dames en heren die het liefst spreken over het met passie uitrollen van een innovatieve co-creatie waarbij nog wat uitdagingen zijn te tackelen, dit alles uiteraard binnen het kader ergens van. Een voorlichter van het Koninklijk Huis laat meer los.
Als zo iemand naar de oppositie verhuist, wordt de betreffende politicus ineens een mens. Iemand met het hart op de tong en een rijke woordenschat. Neem Noëlle Sanders (Lijst Sanders), na haar vertrek uit de grote coalitiepartij D66. Met vuur spreekt ze sindsdien over de woningnood in Amersfoort en wat ze daaraan wil doen. Ze pleit onder meer voor een verruiming van de voorwaarden voor startersleningen. Nu wordt die lening alleen verstrekt bij een woning die maximaal 212.000 mag kosten. Voor dergelijke bedragen, zo merkte zij op, staan in Amersfoort een dozijn mini-appartementjes en één garage te koop. Die zijn snel vergeven.
In de oppositiebanken vinden we ook het CDA. Fractievoorzitter Micheline Paffen staat al jaren bekend om haar scherpe tong. Ik had nooit verwacht dat ik ooit met zoveel aandacht naar een CDA’er zou luisteren. Waar een oppositieplek al niet goed voor kan zijn.
GroenLinks echter, promoveerde in 2018 naar de coalitie en staakte daarmee vrijwel meteen het verzet tegen de westelijke rondweg. Ik weet het: coalitievorming is een kwestie van geven en nemen. Maar de rondweg-kwestie was een prominent onderdeel van het partijprogramma. Er zijn ongetwijfeld Amersfoorters geweest die juist vanwege dit standpunt op GroenLinks hebben gestemd.
Kortom: de coalitie houdt de gelederen gesloten teneinde vooral zonder kleerscheuren de vierjarige termijn door te komen, terwijl de oppositie voor reuring zorgt.
Dit zou anders moeten zijn. Nederland kent sinds 2002 de Wet Dualisering Gemeentebestuur. Wethouders zijn sindsdien niet meer tegelijkertijd lid van de raad, ze hoeven ook geen raadslid te zijn geweest. De raad bestuurt niet langer mee en houdt zich vooral bezig met het controleren van het bestuur: het college van burgemeester en wethouders dus.
In Amersfoort wekken de raadsleden van de coalitiepartijen - VVD, GroenLinks, D66 en ChristenUnie - de indruk onderdeel te zijn van het bestuur. Kritiek komt vooral van de oppositiepartijen: CDA, Amersfoort2014, SP, BPA, PvdA, DENK, Lijst Molenkamp en Lijst Sanders. Kijk maar eens wie de meeste schriftelijke vragen stellen.
Vooral de inbreng van de BPA lijkt te worden opgevat als overbodige, zo niet hinderlijke interrupties. Raadsleden giechelen, gaan onderling in gesprek als verveelde scholieren of wenden geërgerd het hoofd af.
Het valt niet te ontkennen dat de partij van Hans van Wegen af en toe de mist in gaat. Neem een tweet van zijn rechterhand Ralph Langendam uit 2016. Langendam keerde zich hierin tegen Simone Kennedy (CU), die zich had ingezet voor de zorg en opvang van asielzoekers. Kennedy, zo beweerde Langendam, zou slechts uit zijn op een plek in de Tweede Kamer. Een ‘misselijke’ tweet, zo vonden tegenstanders. Waarop Langendam repliceerde: ,,Weet je wat pas misselijk is? Over de rug van kwetsbare asielzoekers je eigen persoon verheerlijken.’’
Daarmee sloeg Langendam volledig de plank mis. Sindsdien wordt er echter vrijwel niets meer van hem vernomen. Hij zit bij alle besluitvormende vergaderingen naast Van Wegen en zwijgt. Af en toe kijkt hij op zijn iPad. Ik heb hem - sinds ik vier jaar terug als beginnende verslaggever de raad ging verslaan - maar twee keer het woord zien voeren. Wel laat hij tegenwoordig zijn baard staan. Ook heeft hij steeds ingewikkelder haar, hij zal heel wat tijd voor de spiegel doorbrengen. Verder geen nieuws.
Ralph Langendam, de zwijgende rechterhand van Hans van Wegen
(BPA), hier even zonder baard. Foto gemeente Amersfoort
Van Wegen lijkt een paria in de Amersfoortse politiek maar zegt geregeld dingen die er toedoen. Bij een bespreking van plannen voor woningbouw op het terrein van Zon en Schild vroeg hij zich als enige af of dat terrein niet moet worden gereserveerd voor de ‘kwetsbare medemens’ die tegenwoordig in reguliere woonwijken wordt gehuisvest. In deze kolommen werd al melding gemaakt van de aanhoudende problemen met ‘verwarde personen’. Van Wegen was ook degene die al jaren terug opperde dat het stadhuis het beste een nieuwe plek kan krijgen op het Trapezium. Dat gaat nu ook gebeuren, althans volgens de laatste inzichten.
Ben Stoelinga (Amersfoort2014) lijkt eveneens een roepende in de woestijn. Hij valt zelden op feitelijke onjuistheden te betrappen. Met een geheugen als een olifant wijst Stoelinga (69) het college op gebroken beloftes, verstoffende dossiers en aangenomen moties waarmee niets is gedaan. Ten minste fulltime moet hij in de weer zijn met het doorploegen van dossiers. Hij beschikt over de taaie volharding van een onderzoeksjournalist.
Stoelinga is vasthoudend, ook als hij geen antwoord krijgt. Dan verzendt hij na zijn schriftelijke vragen desnoods nóg eens een serie vragen. Die vragen gaan bijvoorbeeld over de eerder genoemde rondweg, de financiële perikelen van sportcomplex Amerena en het peperdure MOA. (Het voormalige Museum Oud Amelisweerd in Bunnik. Er kwam vrijwel geen mens maar er gingen miljoenen gemeenschapsgeld vanuit Amersfoort naartoe.)
Ben Stoelinga: vragen over vragen over vragen. Foto gemeente Amersfoort
Naar Stoelinga’s betogen in de raadszaal wordt geluisterd, want dat verbaal geweld valt niet te negeren. Met zijn schriftelijke vragen ligt dat anders. Die worden gewoonlijk te laat of ontwijkend beantwoord. Bij reacties op de MOA-vragen wordt elke kwestie die enig onderzoek vereist, uit de weg gegaan. Het betreft dan immers ‘onderzoeksvragen’ en de raad sprak zich ooit uit tégen een onderzoek. (Zie de Politieke Ruis van 18 december 2019: ‘Miljoenen naar een ‘zinkend schip’ maar antwoorden komen er niet’.)
Stoelinga laat het daar niet bij zitten. Hij vroeg en kreeg (dat dan weer wel) een overzicht van alle vragen die in de afgelopen jaren werden ingediend. Over de termijn waarin die beantwoord moeten zijn, is op Amersfoort.nl te lezen: ,,De beantwoording geschiedt zo snel mogelijk, maar in ieder geval binnen twintig dagen.’’ Dat staat er al jaren. Dag in dag uit, weer of geen weer.
Het zijn loze woorden. Wat blijkt uit de door de Stadsbron opgevraagde informatie? In 2018 werd dertig procent van de vragen op tijd beantwoord en in 2019 nog maar twintig procent. Aanleiding voor schriftelijke vragen over schriftelijke vragen. Waarom moeten de indieners zo lang wachten, en wat gaat het college daaraan doen? Hij bracht ook in de herinnering dat werkdruk geen probleem kan zijn; het aantal vragen zou in de loop der jaren juist zijn verminderd. In 2013 telde hij 230 vragen, in 2019 151.
Vragen over vragen
Stoelinga diende deze vragen-over-vragen in op 18 december. Op 4 februari was er nog geen antwoord en verzond hij zijn volgende vragen, ten einde het college er op te wijzen dat hij nog altijd op antwoorden zat te wachten. Dat was exact 48 dagen later en met aftrek van twee weken kerstvakantie 34 dagen. En dat waren dus vragen-over-vragen-over-vragen. Het antwoord daarop zou uiterlijk over twintig dagen plus een week krokusvakantie binnen moeten zijn. De deadline is daarmee 2 maart.
Amersfoort2014 bombardeert het college met schriftelijke
vragen, vragen over die vragen en nu vragen-over-vragen-over-vragen. Hoe gaat
dat verder? Foto Jeroen de Valk
Stoelinga beticht het college in zijn laatste inzending van ‘een falende en minachtende beantwoordingscultuur’ ten stadhuize. Wethouder Kraanen twitterde daarop dat van ‘falen’ en ‘minachting’ geen sprake zou zijn. Daarmee heeft Stoelinga zijn antwoorden nog niet.
Even terug naar het vuurwerkdebat. Aan het slot verzuchtte burgemeester Bolsius dat zowel hij als Den Haag met allerlei voorschriften en verboden kan komen, maar dat de houding van de burger het grootste probleem is. ,,Eens per jaar lijkt alles maar te mogen en heerst de wetteloosheid.’’ Zolang daar niets aan verandert, komen alle maatregelen neer op ‘water naar de zee dragen’. ,,We moeten met elkaar in gesprek blijven.’’
Dat laatste had hij ook kunnen zeggen over cultuur in de Amersfoortse politiek. Het laatste vuurwerkdebat stemt hoopvol. Ik kijk niettemin met een angstig voorgevoel uit naar 2 maart.
Bekijk ook de video van Rob Lampe die aanleiding was voor de inventarisatie van de cijfers achter de Vragen aan het College.
Bekijk video