Het college wil investeren in grote en kleine cultuurprojecten in de stad. Er komen extra subsidieregelingen voor culturele evenementen, kunstenaars en creatieve makers. Er is erkenning voor kunstenaars en cultuurmakers. Het college wil investeren in een infrastructuur die inspeelt op de flexibele behoeften van kunstenaars en cultuurmakers en in hun talentontwikkeling. En er wordt geïnvesteerd in cultuuronderwijs, jong talent, kunst in openbare ruimte en een joods herdenkingsmonument. In de notitie 'De Kunst van het Groeien' worden de vele ambities uitgewerkt naar een uitvoeringsagenda in de huidige collegeperiode. Het is een mooie uitwerking van het coalitieakkoord maar ik wil dieper in gaan op de meest opvallende onderwerpen.
Nieuwe cultuurtempel
Een van de meest opvallende onderdelen van de plannen is een onderzoek naar een nieuwe cultuurtempel ter vervanging van het theater Flint, De Lieve Vrouw en het poppodium FLUOR. De bedoeling is een nieuw gezamenlijk podium, dat komt op de locatie van het huidige stadhuis of van de op termijn vrijkomende brandweerkazerne op de Kop van de Isselt. Een onderzoek moet uitwijzen of dit haalbaar is én welke locatie dan het meest geschikt is.
Foto via Wikipedia door GabriellaSneep - Eigen werk, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=55272316
Het is een oude wens. In de beginjaren negentig werd de Flint getroffen door een brand. In de toenmalige gemeenteraad brandde daarna de discussie los. Het was nú het moment om te kiezen voor een verplaatsing van het theater naar het centrum, liefst in de omgeving van het station. Die wens was mede gebaseerd op het zogenaamde Centrumplan, daar stond al een locatie genoemd. Met slechts twee stemmen meerderheid, van de VVD-wethouders tegen de wens van de eigen fractie in, werd het bouwplan aangenomen en het theater werd herbouwd op de huidige locatie.
Artikel Amersfoortse Courant 30 oktober 1991 (uit archief van Peter de Langen)
De verplaatsing bleef de gemoederen bezig houden en er werden meerdere plannen ontworpen voor een andere plek. Een idee voor nieuwbouw was bijvoorbeeld een nieuw theater op het Trapezium, de plek waar nu het nieuwe stadhuis moet komen. Nu is de discussie opnieuw aan de orde. In het collegebesluit wordt geen indicatie gegeven over het bedrag voor nieuwbouw. Om daar achter te komen, moet worden doorgezocht. In de notitie uitwerking scenario’s voor nieuwbouw en professionalisering podiumkunsten richting 2030, die in maart 2022 werd gepresenteerd, staat wél een bedrag genoemd voor de nieuwbouw, een geschatte bandbreedte van 120 tot 145 miljoen genoemd. Dat is een heel forse investering waarvan de lasten grotendeels op de gemeentelijke begroting zullen drukken.
In de huidige situatie zijn de lasten voor Flint hoog: de gebouwgebonden kosten zijn zo hoog dat de instelling bijna een miljoen moet terugverdienen via congressen en zakelijke evenementen. Theater De Lieve Vrouw kent op de huidige locatie ook de nodige tekortkomingen en de toekomst voor FLUOR is op de huidige locatie onzeker gezien de huidige woningbouwplannen in de Nieuwe Stad. Het is op zich niet vreemd dat daarom wordt gekeken naar een samenvoeging op een nieuwbouwlocatie.
Musea
Er zijn meer grote ambities. Er zijn al diverse onderzoeken uitgevoerd naar uitbreiding van de museale functies in Amersfoort. Er zijn oude wensen om het museum Flehite en de Elleboogkerk met elkaar te verbinden. En er is de wens om gebruik te maken van het depot CollectieCentrum Nederland. In dit depot in Vathorst worden collecties van Het Nederlands Openluchtmuseum, museum Paleis Het Loo, het Rijksmuseum en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bewaard. Die collecties worden nu niet tentoongesteld. Het idee is om een nieuw museum te bouwen waar hiervan wisselende collecties ten toon worden gesteld. De kosten voor dergelijk museum variëren sterk, maar een iconisch gebouw met landelijke uitstraling kost al gauw 40 miljoen euro volgens het onderzoek van 2018-2019.
CollectieCentrum Nederland Foto: Rijksmuseum.nl
Tussen Dromen en Realisme
De huidige cultuurbegroting was 18 miljoen, op zich bescheiden voor een stad als Amersfoort. Het coalitieakkoord doet er nog eens 4 miljoen bovenop. Daarmee is financiële ruimte voor het huidige beleid, onderzoeken naar schaaluitbreiding en is er ruimte voor extra subsidieregelingen. Er is geen budget voor eventuele verbouw of nieuwbouw van theaterfuncties en musea. Bedragen die genoemd werden in eerdere onderzoeken zijn inmiddels weer verouderd. Als de gemeente wil investeren in zowel nieuwbouw van de theaterfuncties en musea, lijkt een totaal bedrag van 200 tot 225 miljoen niet onrealistisch. Bij een afschrijving over 50 (!) jaar betekent dat een extra druk op de begroting van minimaal 4 tot 4,5 miljoen per jaar. En dan zal er ook nog extra afgeschreven moeten worden op de huidige boekwaarden van de diverse gebouwen.
En dan hebben we ook nog de nieuwbouw van het stadhuis en bijvoorbeeld de ongedekte kosten voor de grote woningbouwplannen. Om nog maar te zwijgen over de schadeclaim van een zekere ontwikkelaar, die als een zwaard van Damocles de stad boven het hoofd hangt.
Politici, ambtenaren, cultuurmakers willen Amersfoort graag opstoten in de vaart der volkeren. Maar hoe mooi dergelijke dromen ook zijn, realisme zou ook prettig zijn. Een goede politieke discussie over het totaal van al deze dromen en wensen is noodzakelijk. Niet alles kan en zeker niet tegelijk. Het lijkt me ook een mooi onderwerp voor een stadsgesprek.