Een redelijk aantal raadsleden heeft gereageerd op de vraag hoe het eerste halfjaar is verlopen. Wat opvalt is dat zij bijna allemaal de onderlinge samenwerking als positief ervaren. Dat is wel eens anders geweest.
Onderlinge samenwerking
Zowel de coalitie- als de oppositiepartijen spreken van een goede sfeer, met soms inhoudelijk stevige debatten, maar ook met onderling respect. Burgemeester Bolsius noemde dat aspect ook in zijn jaarafsluiting. SP-raadslid Judith Zon schreef mij: 'Er is openheid, belangstelling en respect voor elkaars mening'. CDA fractievoorzitter Jan de van de Schueren vindt de sfeer in de coalitie goed: 'we gunnen elkaar wat' en 'we gunnen de oppositie wat'. Het nieuwe raadslid Ida Bromberg (GroenLinks) ervaart de omgang met andere raadsleden op individueel niveau als verrassend prettig en positief, en dat geldt volgens haar voor zowel raadsleden van coalitiepartijen als die van oppositiepartijen. Menno Fousert, fractievoorzitter Amersfoort 2014, verwoordt het als volgt: 'Ik heb het gevoel, en je ziet dat wel in de houding van een aantal wethouders, dat het college een opener en transparantere houding nastreeft, fouten toegeeft en gaat voor verbetering. Dat alleen al is een enorme verbetering voor het vertrouwen, het functioneren van de raad en de verhoudingen. Dat maakt denk ik ook dat er veel meer samenwerking is tussen partijen onderling'.
Ik ben zelf namens De Stadsbron regelmatig aanwezig bij de raadsvergaderingen en ik kan beamen dat ik een andere sfeer ervaar dan in de vorige periode. Toen was de sfeer vaak schimmig en was er absoluut geen samenwerking tussen coalitie en oppositie.
Natuurlijk zijn er ook kritische kanttekeningen te maken. Eén raadslid vindt dat de cultuur in het stadhuis beter moet en dat de informatievoorziening verbetering behoeft. Een ander raadslid wil dat raadsleden beter naar elkaar luisteren, naar wat er écht gezegd wordt en dan geen aannames doen over wat de ander heeft gezegd. Weer een ander raadslid vindt dat er voor de verandering van de raadscultuur meer tijd nodig is. Een voorbeeld daarvan is, volgens dit raadslid, het doordrukken van het besluit om van rondes naar commissiestructuur te gaan. Dat was, volgens dit raadslid, een voorbeeld van oude machtscultuur.
CU-fractievoorzitter Hans Bol herkent dit. De stemming over de nadere invulling van het werken met commissies in september werd volgens hem plotseling politiek en bracht de oppositie lijnrecht tegenover de coalitie. Dat leidde tot gesprekken, beter luisteren naar elkaar en vanaf die tijd veel meer samenwerking in vergaderingen, gemeenschappelijke moties en amendementen en een breed gedragen begroting.
Het is voor nieuwe raadsleden niet altijd makkelijk om de procedures goed te begrijpen en te benutten. Daarnaast vraagt het raadslidmaatschap veel inwerktijd om de inhoud en de onderlinge samenhang goed te begrijpen. Tijdens een raadsvergadering is het juist voor nieuwe raadsleden lastig om te weten hoe hierin te acteren, wanneer je voet bij stuk moet houden en toch moet inbreken om het punt te maken. Een wethouder, nieuw in Amersfoort, verbaast zich over het gebrek aan interrupties en zou graag meer debat zien in de raad. Raadsleden én wethouders zien uit naar de nieuwe commissiestructuur en hopen dat daar meer ruimte voor debat komt.
De resultaten in het eerste halfjaar
Het college bij de installatie
Het is niet verrassend, dat de meningen meer verdeeld zijn over de vraag hoe het college het eerste halfjaar functioneert. Positief zijn de meeste raadsleden over de open houding van het college. Het college straalt enthousiasme uit en is zichtbaarder in de stad. Het college durft fouten toe te geven. Dat bleek bijvoorbeeld deze week. Op de agenda stond een voorstel over de parkeertarieven voor volgend jaar. De VVD had goed opgelet en zag dat het voorstel wel meer dan alleen de tarieven betrof. In het voorstel werd door het college de bevoegdheid naar zich toegetrokken om de grenzen van vergunningsgebieden vast te stellen, terwijl dit een bevoegdheid van de gemeenteraad is. De gemeenteraad nam een amendement aan om dit weer te wijzigen. Wethouder Bijlholt erkende dat hij een fout had gemaakt en bood daarvoor zijn excuses aan. Dat kwam in de vorige periode niet vaak voor.
De coalitiepartijen zijn uiteraard enthousiast over de eerste periode van dit college. 'Het college wekt bij mij de indruk van een nu al hecht team, dat goed, fris en prettig met elkaar weet samen te werken, met goed onderlinge verstandhoudingen. Op mij komen de wethouders zeker zeer benaderbaar over - en dat vind ik een groot goed', volgens een GroenLinks raadslid. D66 fractievoorzitter Marjolein Perdok vindt dat de wethouders enthousiast zijn. 'Ze hebben er zin in en dat stralen ze uit. Verder valt me op dat dit een team is dat het coalitieakkoord gezamenlijk wil en gaat uitvoeren. Iedereen uiteraard met eigen accenten.'
Fractievoorzitter Christian van Barneveld (Partij voor de Dieren) verwijst naar de lange periode van de coalitievorming. Daar is veel geïnvesteerd in de samenwerking en dat betaalt zich nu uit. CDA-raadslid Alex Engbers vindt dat Amersfoort beter op de kaart is gezet richting het rijk waardoor 95 miljoen is binnen gehaald. Ook durft het college fouten toe te geven en heeft het daarom bijvoorbeeld een onvoldragen voorstel over de Nijkerkerstraat van de agenda gehaald.
De VVD is kritischer. Fractievoorzitter Maarten Flikkema vindt dat er nog weinig concrete resultaten zijn te melden. 'Veel ambities, maar nog weinig concrete voorstellen'. Ook de fractievoorzitter van de PvdA, Rob Smulders, is nog niet tevreden. 'Er is wel geld vanuit het Rijk gekomen, 95 miljoen euro, maar het huizentekort lossen we op korte en middellange termijn niet op', aldus Rob Smulders. Hij ziet weinig directe actie met betrekking tot de energietransitie en de opgave in de zorg. Een organisatie als Beweging 3.0 moet op dit moment werkelijk alle zeilen bijzetten om de zorg te verlenen aan met name ouderen. Dat resulteert erin dat er in Amersfoort vaak geen plek is voor plaatsing in een verzorgingstehuis of andere voorzieningen. En het is schipperen met de individuele zorg aan huis. De discussie over plaatsing van windmolens en zonnevelden vlot volgens hem ook niet echt.
Wisselende meerderheden
Opvallend is in deze periode dat er meer ruimte lijkt te zijn voor eigen opvattingen van de coalitiefracties. Raadsleden van deze fracties geven aan dat zij zich vrij voelen om eigen afwegingen te maken met betrekking tot onderwerpen die niet in het coalitieakkoord zijn vastgelegd. Dat is terug te zien bij stemmingen over moties, die worden aangenomen met wisselende meerderheden en soms met een verdeelde coalitie. Een mooi voorbeeld is een motie die afgelopen week aan de orde was:
Conclusies
Over het algemeen is er sprake van een betere sfeer in de gemeenteraad. Fracties werken meer inhoudelijk samen op onderwerpen en er is ruimte voor samenwerking tussen coalitie en oppositie. Natuurlijk overleggen coalitiefracties voorafgaande aan raadsvergadering over de wijze waarop partijen hun meningen geven over de verschillende onderwerpen. Dat is niet veranderd. De ruimte voor partijen om daaraan meer eigen invulling te geven, is wel verbeterd.
Een groot voordeel voor het huidige college ten opzichte van de vorige periode is dat het dossier Westelijke Ontsluiting niet meer als een zwaard van Damocles boven hun hoofd hangt. In het vorige college was dit, volgens een insider, vier jaar lang een probleem dat telkens terugkwam en waarmee werd geworsteld. Nu dat dossier van tafel is en er duidelijk een andere visie is op mobiliteit, ontstaat er meer ruimte voor oplossingen.
Dat neemt niet weg dat ook dit college nog wel problemen zal moeten oplossen. Denk aan het dossier Vahstal, de nieuwbouw van het stadhuis, de invulling van nieuwe inzichten op mobiliteit en de woningbouw. Kortom, het eerste halfjaar geeft hoop op een nieuwe mentaliteit en andere insteek op de samenwerking tussen raad, college en de stad. Tegelijkertijd zal de komende tijd veel inzet vragen om alle ambities waar te maken. Cultuurverandering gaat niet van de ene op de andere dag.
De mening van het College zelf
Ik had ook de wethouders gevraagd om te reflecteren op het eerste halfjaar. Dat bleek te kort dag te zijn. Mijn deadline om daarvoor input te leveren was voor hen niet haalbaar. Ze hebben mij wel beloofd om dat op een originele manier goed te maken. Ik wil nog niet verklappen hoe, het is een mooie cliffhanger naar het volgende jaar toe.