Informateur Kiki Hagen heeft in haar eindrapport een aantal onderwerpen benoemd. Het thema duurzaamheid benoemde zij als volgt: ‘Duurzaamheid: realiseren van duurzame energie ten behoeve van de energietransitie, energiearmoede tegengaan, helder en transparant proces, inwonersparticipatie, warmtenetten en in hetzelfde licht ook de biomassacentrales’. Dat zijn allemaal thema’s waarover de afgelopen vier jaar flink de meningen verdeeld waren en de spanningen regelmatig opliepen. Dat zet wel druk op de onderhandelingen.
Energietransitie
De vijf partijen hebben op het gebied van de energietransitie verschillende en zelfs uiteenlopende ideeën. Alleen al over windmolens zijn de partijen behoorlijk verdeeld.
Over windmolens zegt het CDA: geen windmolens in of nabij de stadsgrens van Amersfoort. Deze zorgen immers voor geluidsoverlast, zijn schadelijk voor vogels en vleermuizen, en veranderen dramatisch de skyline van onze mooie stad. CDA Amersfoort is niet tegen windmolens, maar wel tegen het plaatsen ervan in de directe omgeving van Amersfoort. Amersfoort2014 zegt in haar programma een kritische houding te hebben ten aanzien van de opwekking van windenergie in dichtbevolkt gebied.
D66 ziet het in tijdelijke oplossingen: ‘Daarnaast zijn windmolens een tijdelijke oplossing om mogelijk CO2-neutraal te worden’. GroenLinks verleent alleen medewerking aan zon- en windprojecten die aan hun groene en sociale voorwaarden voldoen. De Partij voor de Dieren stimuleert windenergie op locaties waar mensen, dieren en natuur er geen of weinig hinder van ondervinden.
De partijen denken daar dus verschillend over, van helemaal geen windmolens tot wel windmolens, mits zorgvuldig ingepast.
Hetzelfde geldt voor zonnevelden. De aanleg van zonnevelden in natuurgebieden wordt door een aantal partijen duidelijk afgewezen, terwijl D66 en GroenLinks zich al in de afgelopen periode voorstander toonden van zonnevelden, onder meer in Over de Laak, in Vathorst Noord.
Voorbeeld zonnevelden, bron St. Behoud over de Laak
Op 10 april stuurde een aantal bewoners uit dat gebied een boze brief aan de formateur en de gemeenteraad. Zij vinden dat zij alleen mee mogen denken over ‘hoe en waar’ zonnevelden in Over de Laak kunnen worden aangelegd. In hun brief doen zij een tegenvoorstel: start een nieuw participatieproces over de hele inrichting van het gebied, zonder randvoorwaarden vooraf, maar waarbij het vraagstuk van de energietransitie wel wordt betrokken.
Dit zou voor de onderhandelende partijen een uitkomst kunnen bieden. Een helder en transparant proces en betere inwonersparticipatie staan per slot van rekening ook op de agenda van de onderhandelaars.
Warmtenetten
De noodzaak om gas niet langer als belangrijkste energiebron te beschouwen, werd door de aardbevingen in Groningen al dringender. De oorlog in Oekraïne en de afhankelijkheid van het Russische gas maken nog duidelijker dat er wat moet gebeuren. Minder gasgebruik en andere oplossingen zijn noodzakelijk, daar zijn alle partijen het wel over eens. Maar de vraag hoe is wel lastiger te beantwoorden.
Bron Warmtebedrijf Amersfoort
De afgelopen vier jaar bleek dat de invoering van warmtenetten niet eenvoudig was. De projecten zijn kostbaar, rijkssubsidie ging aan Amersfoort voorbij en de animo onder bewoners en bedrijven is niet erg groot. Voor de huidige plannen moet ook nog eens gebruik gemaakt worden van de omstreden biomassacentrales.
De Partij voor de Dieren heeft in haar programma uitgebreid aandacht besteed aan mogelijke oplossingen. ‘We gebruiken duurzame lagetemperatuurbronnen om woningen en andere gebouwen te verwarmen. Naast warmtepompen wordt er geïnvesteerd in warmte- en koudeopslag, bodemwarmte, en warmte uit water (aquathermie) of zout (warmtebatterij). Vanzelfsprekend enkel als het veilig kan en het geen ecologische verstoring veroorzaakt’.
GroenLinks wil het combineren met investeren in woonkwaliteit en leefbaarheid in de wijken. D66 wil juist af van die wijkgerichte aanpak en ziet meer in een individuele aanpak, zodat bewoners hun eigen tempo en logische momenten kunnen kiezen om van het gas af te gaan. Amersfoort2014 gaat niet voor houtige biomassa als duurzame warmtebron maar voor alternatieve energiedragers zoals geothermie, riothermie en aquathermie en isolatie van woningen.
Het CDA vindt niet dat ‘wijken ondoordacht van het gas af moeten’. Deze partij gaat ervan uit dat pas als er werkelijk een duurzame bron wordt gevonden, bijvoorbeeld geothermie, dit voor milieu en burger een vooruitgang kan betekenen.
Het lastige van de meeste voorstellen is, dat dit oplossingen voor de iets langere termijn zijn. Er zullen ook voor de korte termijn oplossingen gevonden moeten worden.
De Vereniging Eigen Huis deed in 2020 een onderzoek naar warmtenetten, zie https://www.eigenhuis.nl/docs/default-source/downloads/algemeen/veh-warmtenet-rapport.pdf?sfvrsn=1d63b596_2.
Een conclusie was dat huidige gebruikers van het warmtenet tevreden zijn, maar het gebrek aan keuzevrijheid en hoge gebruikskosten zijn voor huidige en potentiële gebruikers een pijnpunt. De beperkte kennis van warmtenetten vormt een barrière bij (het overwegen van) een overstap naar een warmtenet. Dus behalve het vinden van een goede oplossing zal ook investeren in goede voorlichting belangrijk zijn.
Energiearmoede
Duidelijk is dat er maatregelen getroffen moeten worden om de energiearmoede tegen te gaan. De stijging van de kosten voor energie gaat door en het zal voor steeds meer bewoners een probleem gaan worden. Ook zullen bedrijven hogere kosten gaan doorberekenen aan de consumenten, zodat het effect alleen nog maar erger wordt. Grotendeels zullen de oplossingen van het rijk moeten komen, maar het lijkt waarschijnlijk dat ook gemeenten een deel van die oplossing zullen moeten betalen.
Deze energiearmoede zal veel bewoners raken. De kans dat meer mensen schulden gaan krijgen is niet uitgesloten. Het tekort op het minimabeleid is op dit moment al structureel € 500.000,- volgens gemeentelijke woordvoerders. Tot nu toe zijn deze tekorten incidenteel opgelost. Gezien de te verwachten problematiek zal dit een onderwerp zijn dat tijdens de onderhandelingen moet worden opgelost. Het lijkt wenselijk om structurele oplossingen te vinden in plaats van jaarlijks het gat te dichten.
In de besluitenlijst van het college van deze week is een voorstel te vinden waarbij het huidige college vooruit loopt op landelijke wetgeving. Er wordt voorgesteld om voor bepaalde groepen al een financiële tegemoetkoming te regelen. Er was al eerder een besluit genomen om huishoudens met een bijstandsuitkering een energietoeslag van €200,- uit te keren. In aanvulling hierop wil de gemeente Amersfoort ook voor andere huishoudens, zoals werkenden en zelfstandigen met een minimuminkomen en AOW-ers zonder aanvullend pensioen, met een inkomen tot maximaal 120% van de bijstandsnorm, ook alvast €200,- uitkeren. Of dat voldoende is, zal moeten blijken. De Rijksbijdrage staat nog niet vast, zodat hiermee wel enig risico wordt genomen. Op basis van de landelijke wetgeving wordt verwacht dat uiteindelijk in totaal voor deze groepen deze energietoeslag tot €800 kan worden aangevuld.
Participatie en open, helder proces
Bewoners en bedrijven zullen moeten meewerken aan de gevonden oplossingsrichting voor de aanpak van duurzaamheid. Alle partijen hebben voor én na de verkiezingen aangegeven dat er de komende vier jaar sprake moet zijn van een open, helder proces en goede bewonersparticipatie. Dat legt extra druk op de onderhandelingen. Stel dat er een moeizaam akkoord op de verschillende onderdelen wordt bereikt, dan wordt het lastig om zonder voorwaarden vooraf een participatieproces in te gaan.
Mijn vrijblijvend advies is deze week daarom: timmer een akkoord niet volledig dicht maar laat ruimte over om er samen met bewoners en bedrijven uit te komen. Dat is ook beter voor het draagvlak.