Er zijn lokale verkiezingen en dus moet het gaan over lokale onderwerpen. Daarbij spelen thema’s een rol die invloed hebben op de leefomgeving van inwoners. Tijdens debatten gaat het veel over participatie en de invloed van bewoners op de gemeentelijke plannen. De debatten hebben tot nu toe nog niet veel verrassingen opgeleverd. Terwijl er toch genoeg verschillen te vinden zijn. Ik ga daarom toch eens een aantal van die onderwerpen langs.
Duurzaamheid
Niemand twijfelt eraan dat er meer gedaan moet worden aan duurzaamheid. Het thema 'van het gas af' is nu actueler dan ooit. Plannen die hiervoor in deze periode zijn ontwikkeld hebben echter de eindstreep niet gehaald. Er is de afgelopen jaren veelvuldig gediscussieerd over biomassa. Niemand is gelukkig met de aanwezige biomassacentrales in Amersfoort. Maar aan de vergunning is niet getornd. Pas kort geleden is er meer aandacht voor isolatie van oudere huizen. En dan hebben we nog de discussies over zonnevelden en windmolens. Daar wordt zeker verschillend over gedacht.
De plannen van Soesterwijkwiek om twee windmolens te plaatsen aan het eind van de Isselt zijn door de politiek nog niet omarmd. Deze molens kunnen energie leveren voor 6.000 woningen. De moeite van een discussie waard. De bezwaren die hier tegenin worden gebracht, hebben betrekking op de aantasting van het open landschap van de Eemvallei en de vrees voor vogelsterfte door de hoge wieken. Concrete uitspraken over dit specifieke plan kom ik niet tegen in de verkiezingsprogramma’s. D66 en GroenLinks staan wel positief tegenover dit soort initiatieven. Partij van de Dieren spreekt zich uit tegen plannen voor windmolens in het open landschap van de Eemvallei. Andere partijen zijn kritisch of spreken zich uit tegen windmolens op land. In de debatten komt het plan niet terug.
Zo zien de plannen van Soesterwijkwiek eruit vanuit de polder gezien, bron: https://soesterwijkwiek.nl
De discussie over zonneweiden in Vathorst over de Laak is al vier jaar aan de gang. De plannen vielen omwonenden rauw op het dak. In het coalitieprogramma was opgenomen dat deze zonnevelden moesten worden aangelegd. D66 en GroenLinks zijn duidelijke voorstanders van aanleg van de zonnevelden op deze locatie. De CU stelt als voorwaarde, dat inwoners moeten kunnen participeren en financieel moeten meeprofiteren van de aanleg. De VVD spreekt zich nu niet uit, maar ondertekende wel het coalitieprogramma. In de politieke wandelgangen hoor ik weleens dat de VVD niet erg zou hebben meegewerkt om dit onderdeel van het coalitieprogramma uit te voeren. De meeste andere partijen zijn kritisch op zonnevelden en willen vooral zonnepanelen op de daken.
Welke partij is nu het meest duurzaam? Milieudefensie toetste de programma’s op 21 punten, zie https://amersfoort.milieudefensie.nl/de-groene-meetlat-verkiezingen-2022-gemeenteraad-amersfoort/ Op deze website staat: 'De partij die in Amersfoort volgens de groene meetlat van Milieudefensie het hoogste scoort is de Partij voor de Dieren met 54 punten. Deze partij wordt op afstand gevolgd door een kopgroep met tussen de 40 en 35 punten, met daarin Christen Unie, D66, Amersfoort 2014 en GroenLinks. Een middengroep met 24 tot 17 groene punten wordt gevormd door DENK, CDA, SP en PvdA. Weinig groene punten worden gescoord door de achterhoede zoals Lijst Sanders, VVD en tenslotte BPA (2 groene punten).'
Bouwen, bouwen en slopen
Deze periode leek het wel of de politici nog maar één woord wisten uit te spreken en het liefst een paar keer achter elkaar: bouwen, bouwen, bouwen. Er leek geen enkel taboe meer. Giga de hoogte in. Bouwen in Vathorst Bovenduist moet mogelijk worden. Duizenden nieuwbouwwoningen rond het Soesterkwartier. Sloop van Jericho. Alles werd bespreekbaar. De VVD noemt zelfs Stoutenburg Noord als bouwlocatie.
De grootste bouwlocaties in de stad worden de Kop van Isselt, Wagenwerkplaats, de Hoef en de Nieuwe Stad. Daarnaast wordt elke postzegel in de stad bekeken. Hierdoor komen gebieden in Liendert en andere oudere wijken in de knel. Een aantal jaren geleden werd in het kader van Amersfoort Vernieuwt juist geprobeerd om meer ruimte te scheppen in deze wijken. Nu lijkt het er op dat hier vooral hoogbouw wordt gerealiseerd. De druk wordt in deze wijken volop gevoeld. De meeste partijen zien inmiddels wel in dat beter moet worden nagedacht over dit soort plannen. Des te opmerkelijker is het dat het huidige college op 8 maart in de collegevergadering nog snel de procedure in gang zet voor de plannen op de locatie van voormalige zwembad in Liendert.
Vorig jaar kwam plotseling naar buiten dat de woningcorporatie de Alliantie de wijk Jericho wil slopen. Hiertegen kwam veel verzet. Je zou verwachten dat partijen in hun verkiezingsprogramma wel een uitspraak doen, maar D66, GroenLinks, VVD, CDA, CU, BPA en PvdA zijn muisstil. Amersfoort2014, SP, DENK, Partij voor de Dieren en lijst Sanders zijn wel volstrekt duidelijk, de wijk mag niet gesloopt worden. Over de plannen schreef Jeroen de Valk voor de Stadsbron nog een artikel. https://www.destadsbron.nl/nl/JerichoRuis
Leefbaarheid, participatie
De plannen voor de woningbouw heben de druk op de leefbaarheid opgevoerd. Er is onvrede. Enerzijds wil iedereen betaalbaar kunnen wonen maar anderzijds is er ook behoefte aan een leefbare wijk. Dat zijn lastige afwegingen. Wat kan helpen, is wanneer er samen met (wijk)bewoners vanaf het allereerste begin naar mogelijkheden wordt gekeken. Past een voorgenomen bouwlocatie wel op die plek? En zo ja, aan welke voorwaarden moet dan een bouwproject voldoen? De afgelopen vier jaar is het een continue worsteling geweest. Nu zien we in elk verkiezingsprogramma meer aandacht voor participatie.
De wijze waarop partijen de inwoners willen betrekken varieert wel. De VVD wil inwoners begrijpelijk informeren en de PvdA wil inwoners meer betrekken bij beleidsvorming. GroenLinks wil meer gebiedsgericht gaan werken, de CU wil dat bewoners vooraf meer mee kunnen denken. D66, Amersfoort2014, Partij voor de Dieren, DENK en lijst Sanders willen directe invloed van inwoners vanaf het eerste begin.
Sommige partijen pleiten voor right to challenge, dat is het overdragen van overheidstaken aan inwoners. Een voorbeeld is Elisabeth Groen waarbij bewoners zelf de verantwoordelijkheid voor het beheer hebben overgenomen. Partijen die hiervoor experimenten willen aangaan, zijn D66, GroenLinks, Amersfoort2014, Lijst Sanders. Wijkraden worden voorgesteld door Partij van de Dieren, Lijst Sanders, Amersfoort2014 en D66. Er is steun voor de herinvoering van de lokale ombudsman bij de BPA, CU en Partij voor de Dieren. Ook het fenomeen van gelote burgerraad kan weleens op brede steun gaan rekenen. D66, GroenLinks, Amersfoort2014, Partij voor de Dieren, Lijst Sanders hebben het in hun programma staan en andere partijen uiten zich in debatten positief hierover. De komende periode moet de participatie hoogtij gaan vieren. Aan de verkiezingsprogramma’s zal het niet liggen.
Verkeer
Vier jaar geleden leek het een afgeronde zaak, de Westelijke Ontsluiting zou er komen. Niemand in de politiek die vermoedde dat het nu weer een verkiezingsitem zou zijn. De aanbesteding is mislukt, de subsidiegelden zijn volstrekt ontoereikend en alleen VVD en CU zijn ronduit voorstanders van de weg. Amersfoort2014, SP, BPA, Partij voor de Dieren en Lijst Sanders zijn verklaarde tegenstanders. D66, GroenLinks en PvdA willen geen gemeentelijk geld erbij en CDA is tegenstander van de fietsbrug en wil zorgvuldig kijken naar wat nog mogelijkheden zijn.
Het is een onderwerp dat snel in de nieuwe raad aan de orde zal komen. Op 30 april wil ProRail hom of kuit, dan moet het college aangeven of men 'wil tekenen bij het kruisje', met alle risico’s voor de gemeente. Op dat moment is er zeker nog geen duidelijkheid over de aanvullende subsidie uit Europa, waarvoor veel meer aanvragen zijn ingediend dan dat er geld beschikbaar is. De 2021 CEF Transport Call is flink overtekend. Totaal is er voor 14,5 miljard euro aan aanvragen ingediend terwijl er ‘slechts’ 7 miljard euro budget is. En in de categorie Projects on the Core Network is zelfs drie keer zoveel aangevraagd als beschikbaar: voor 11,5 miljard euro aanvragen bij 3,6 miljard euro budget. Cijfermatig is de kans dat de Westelijke Ontsluiting CEF-subsidie krijgt minder dan 1 op 3.
Bron: Stichting Groen in Amersfoort
Een ander project dat de gemoederen bezig houdt, is de autoluwe (groene) Stadsring. Omdat ik hier meer over wilde weten, heb ik bij de gemeente hierover een gesprek gehad en informatie opgevraagd en deels gekregen. Exacte cijfers over aantallen auto’s bij de verschillende scenario’s heb ik niet boven tafel gekregen. Er zijn wel gegevens aangeleverd over woningen en bedrijven, maar de gebruikte autostromen per scenario in het verkeersmodel weet ik nog steeds niet. Wel duidelijk is dat de auto’s die nu gebruik maken van de Stadsring elders naar toe gaan. En welke wijken daarvan de meeste overlast zullen ondervinden wordt niet helder.
Sommige partijen gebruiken de wens voor een groene inrichting van de Stadsring om de Westelijke Ontsluiting te verdedigen. Uit de verkregen informatie blijkt dat niet duidelijk is óf die weg daarvoor nodig is. Bij berekening is uitgegaan van een aanleg van de Westelijke Ontsluiting. Er is echter geen berekening gemaakt zonder Westelijke Ontsluiting, zodat er geen duidelijkheid is óf die nodig is voor een autoluwe Stadsring. Er zijn nog wel meer onduidelijkheden. Zo is de Nieuwe Poort als 'opgelost' in de berekeningen opgenomen. En dat project is nog niet opgelost. Wat de financiële consequenties zijn van het inrichten van groene en waterrijke Stadsring is niet bekend.
Toch steunen GroenLinks, CDA en PvdA dit initiatief al volmondig. Amersfoort2014 is voorzichtiger en wil wel een onderzoek steunen. SP vindt het oplossen van de veiligheid van Noordewierweg en Neptunesplein belangrijker dan de inrichting van een autoluwe Stadsring. De VVD koppelt de inrichting van een autoluwe Stadsring aan bereikbaarheid aan alle kanten van de stad (lees: de aanleg van de Westelijke Ontsluiting) en D66 ziet het als een stip aan de horizon, dus niet iets dat op korte termijn gerealiseerd kan worden. Andere partijen laten zich er niet over uit.
Financiën
De druk op de financiën van de gemeente is groot. Er is een groot onderzoek gaande naar mogelijke structurele bezuinigingen. De kwestie Vahstal is nog steeds niet afgerond en zet de reservepositie van de gemeente onder druk. Gebruikelijk is, dat het ambtelijke apparaat tijdens de onderhandelingen een notitie aanbiedt met de belangrijkste items. Daarin zullen de mogelijke bezuinigingsvoorstellen waarschijnlijk al gepresteerd worden. Dat zet de onderhandelingen onder druk en het vraagt dan van de politici veel vaardigheid om vanuit de eigen posities te praten over collegevorming.
Je zou verwachten dat partijen onder deze omstandigheden heel concreet zijn over waar zij willen bezuinigen. Aardig is dat de VVD zegt: 'We moeten niet bang zijn om activiteiten te stoppen als ze niet (meer) aan onze verwachtingen voldoen.' Zou dat een voorbode zijn om de Westelijke Ontsluiting toch maar op te geven?
D66 zegt: 'De gemeente Amersfoort staat er financieel goed voor. Er is voldoende (spaar)geld om tegenvallers op te vangen en te kunnen blijven investeren.' En ook zegt D66 dat de lasten niet meer dan het inflatiepercentage mogen stijgen. GroenLinks hanteert het principe dat de vervuiler betaalt en wil onder meer hogere parkeertarieven. Het CDA wil wel de overheidsfinanciën op orde maar doet geen uitspraken over bezuinigingen. De CU wil sociaal beleid ontzien, Amersfoort2014 wil een verlaging van de bestuurskosten en bezuinigen op het gemeentelijk apparaat en bedrijven of instellingen die voor de gemeente werken of er subsidie van ontvangen. De SP wil juist stoppen met bezuinigingen en beginnen met investeren in mensen. Andere partijen zijn al helemaal niet concreet. Toch zullen er keuzes gemaakt moeten worden na de verkiezingen. Het zou netjes zijn geweest om kiezers vooraf inzicht te geven in waar je als partij wilt bezuinigen.
Conclusie
De verkiezingsprogramma’s van partijen geven niet de duidelijkheid die je zou willen, stemwijzers geven alleen op bepaalde onderwerpen inzicht. Ik heb de afgelopen weken teruggekeken op wat partijen hebben bereikt. In dit artikel ben ik op enkele onderwerpen ingegaan die de komende tijd zeker gaan spelen. Hopelijk kan al dit soort informatie helpen om uw stem te bepalen. Op 14, 15 en 16 maart zijn de verkiezingen. Ik ben heel benieuwd naar de keuze van de kiezers en ik zal volgende week proberen een analyse te maken van de uitslag.