Drie jaar geleden is door het Samenwerkingsverband van Amersfoortse Moskeeën (SvAM) een verzoek ingediend om een islamitische begraafplaats te mogen realiseren in Amersfoort. Tijdens de coronacrisis is, mede door de reisbeperkingen, nog eens extra gebleken hoe groot de behoefte is aan een dergelijke begraafplaats. En het zijn ook Amersfoortse inwoners, hier geboren en getogen, die in hun eigen woonplaats begraven willen worden. De vele bezoekers lieten dat ook via T-shirts duidelijk zien.
In 2021 zijn twee collegeberichten aan de gemeenteraad verstuurd waaruit blijkt dat de zoektocht naar geschikte locaties vooral bij het SvAM werd teruggelegd. Aan het SwAM werd de suggestie gedaan om contact te zoeken met de grootgrondbezitter in het buitengebied Zandink B.V. (eigendom van Smink). Ook werd de suggestie gedaan om contacten te leggen met Staatsbosbeheer, Defensie en het Utrechts Landschap.
Op 22 februari 2022 heeft de gemeenteraad unaniem een motie aangenomen met als opdracht aan het college om samen met het SvAM concrete voorstellen uit te werken voor een locatie voor een islamitische begraafplaats. Het huidige college heeft de zoektocht een duidelijke opwaardering gegeven, dat bleek ook uit de verklaringen van de insprekers. Zij spraken daarover hun waardering uit.
Locatieonderzoek
De randvoorwaarden voor zo’n islamitische begraafplaats zijn: ongeveer 3 ha grond (ruimte voor ongeveer 2500 graven), met liefst een eigen entree, die eigendom wordt van het SvAM en waar eeuwige grafrust mogelijk is. Daarnaast is er de wens voor een eigen gebouw en parkeerplaats. De behoefte van 3 ha grond is afgestemd op de ongeveer 20.000 moslims in Amersfoort, dat is ongeveer 12,5% van de Amersfoortse bevolking.
In de wet is geregeld dat kerkgenootschappen recht hebben op een bijzondere begraafplaats in de gemeente of op een deel van de gemeentelijke begraafplaats. In het verleden had elk geloof een eigen begraafplaats met hun eigen regels. Nu de verzuiling is doorbroken, is de behoefte aan dergelijke begraafplaatsen verminderd. Ook is er sprake van meer crematies, waardoor minder graven nodig zijn. Desondanks is nog steeds behoefte aan begraafplaatsen. En voor moslims is daarbij eeuwige grafrust een belangrijke voorwaarde. Zij kunnen daarvoor een beroep doen op grond van grafrecht voor onbepaalde tijd.
In Amersfoort is nu al beperkt ruimte voor islamitische begraafplaatsen. Dit zijn echter plekken die duur betaald moeten worden. De grafrechten daarvoor variëren van plm. €10.000 (kindgraven) tot plm. €16.000. Het SvAM wil daarom de grond in eigendom hebben zodat de begraafkosten in de hand te houden zijn. Door de beperkte mogelijkheden kunnen de Amersfoortse moslims nu niet volgens de regels van hun geloof begraven worden. Daarom heeft de gemeenteraad ook unaniem opdracht gegeven om er voor te zorgen dat die mogelijkheid er wel komt.
De gemeente heeft de afgelopen tijd 42 locaties onderzocht. Er zijn nu nog vier zoeklocaties overgebleven, Rusthof is er één van. Het college zegt nog wel tijd nodig te hebben om een definitieve keuze te maken. Volgens het SvAM is het nu tijd om een beslissing te nemen en roept daarom de gemeenteraad op om die keuze nu te maken.
Gesprek met de gemeenteraad
Afgelopen dinsdag was er ruimte op de agenda van de commissie ingeruimd om het gesprek over dit onderwerp aan te gaan. Daarvoor was eerst een grote stoet van vele honderden moslims naar het stadhuis gekomen. Een deel daarvan bleef in het stadhuis om de discussie met de raadsleden te volgen.
Alle tribunes zaten vol. Er werd ingesproken en daarbij werden indrukwekkende voorbeelden genoemd. De afgelopen drie jaar zijn 286 moslims overleden die niet in Amersfoort begraven konden worden. Er werd geciteerd uit een brief aan het SvAM: “Mama, mijn broertje is toch in Amersfoort geboren, waarom is hij dan niet in Amersfoort begraven?”
De algemene tendens van de insprekers is duidelijk. Zij vinden dat er eigenlijk maar één plek mogelijk is: eigen grond op Rusthof. De belangrijkste reden is dat andere locaties in handen zijn van projectontwikkelaars, dus duur. En voor die locaties is sowieso een bestemmingsplanwijziging nodig. En dat kost veel tijd. Voor Rusthof is dat laatste niet nodig, die plek heeft al de juiste bestemming.
Er wordt aandachtig geluisterd op de volle tribunes
Voor het college geldt dat de vier overgebleven locaties nog wel meegenomen moeten worden in verder onderzoek. Aan alle vier locaties kleven nog bezwaren en het college wil zorgvuldig kijken naar de mogelijkheden. Wel deed wethouder Rutger Dijksterhuis de toezegging uiterlijk na de zomer met een definitief voorstel te komen. Dat kan een peiling zijn tussen de overgebleven locaties óf een definitieve locatiekeuze.
Rusthof
Voor veel aanwezigen, zowel insprekers als raadsleden, was het de vraag waarom Rusthof nog niet als definitieve locatie kon worden aangewezen. Volgens het college zijn daarvoor meerdere redenen. Enerzijds kunnen nog niet alle randvoorwaarden worden vervuld en anderzijds is medewerking van Leusden nodig. Het bijzondere van de Amersfoortse begraafplaats is, dat deze op Leusdens grondgebied ligt, maar wel eigendom van Amersfoort is. Medewerking van Leusden is bijvoorbeeld nodig voor de eigen toegang, parkeergelegenheid en het te plaatsen gebouw. Het SvAM zegt dat dit zaken zijn die ook op termijn geregeld kunnen worden en het ook geen probleem te vinden om eventueel gebruik te moeten maken van de huidige toegang. Het begraven heeft nu de hoogste prioriteit.
Wellicht is het grootste probleem dat Leusden op dit moment geen operationeel college heeft. Enkele maanden geleden heeft aldaar de VVD de samenwerking met Lokaal Belangrijk en het CDA opgeblazen. Tot op heden is het nog niet gelukt om een nieuw college te vormen. Veel besluitvorming ligt daarom stil in onze buurgemeente. In ieder geval is op dit moment de bereidheid om mee te werken niet erg groot. Een van de redenen is ook dat een mogelijke aparte ingang, volgens de wethouder, door Den Treek zou gaan. Er zou door de gemeente Leusden meegewerkt moeten worden aan dat gevoelige vergunningstraject. Kortom, de grootste problemen om Rusthof geschikt te maken, lijken te liggen bij de medewerking van de gemeente Leusden.
Hoe nu verder
Het college wil onderzoek naar de overgebleven vier locaties nog voortzetten. Belangrijkste argument is dat zorgvuldigheid is geboden en dat niet op voorhand een geschikte locatie wordt afgeschoten. Voor alle locaties, inclusief Rusthof, moet ook de financiële haalbaarheid worden onderzocht.
Die zorgvuldigheid werd door de raadsleden erkend. Wel werd gevraagd om Rusthof hoog op de prioriteitenlijst te zetten. Met de toezegging van de wethouder dat uiterlijk na de zomer de gemeenteraad weer wordt geïnformeerd kon de gemeenteraad het debat afsluiten.