Het nieuwe college wil de raad tijdig informeren. Dat gebeurde dan ook toen het college erachter kwam, dat de verwachte kosten voor de nieuwbouw van het stadhuis nu al met 10 miljoen waren gestegen. Dat was een onaangename boodschap voor de CDA wethouder Micheline Paffen-Zeenni, die vorig jaar nog tegen het nieuwbouwvoorstel stemde.
Uit de raadsinformatiebrief van 14 september blijkt dat de kosten met 10% gestegen zijn. Bij de kredietaanvraag van vorig jaar was rekening gehouden met een mogelijke prijsstijging van 3%.
Even terug in de besluitvorming. De discussie over renovatie of nieuwbouw dateert al vanaf 2012. Indertijd probeerde de voormalige fractievoorzitter van de PvdA, Louis de la Combé, nog een referendum te organiseren over dit onderwerp, zonder succes. De kosten lagen toen nog tussen de 17 en 21 miljoen.
In het coalitieakkoord 2014-2018 (D66, VVD, CU en PvdA) was afgesproken dat wegens de sterke veroudering van het gebouw renovatie niet lang meer kon worden uitgesteld. Het college kreeg de opdracht een renovatie voor te bereiden die sober en doelmatig zou zijn.
Op 27 juni 2017 kwam de raad uiteindelijk tot het besluit om het stadhuis te renoveren. Het basisbudget werd toen op 24,4 miljoen gesteld met daarnaast nog 8,5 miljoen voor achterstallig onderhoud en inventaris, alles bij elkaar zo’n 33 miljoen. Dit raadsvoorstel is aangenomen met 22 stemmen voor en 17 stemmen tegen. Voor stemden: de coalitiepartijen D66, CU, PvdA, VVD, tegen alle andere partijen: CDA, SP, GroenLinks, Actief, BPA, Amersfoort2014, Groep el-Messaoudi.
In het coalitieakkoord 2018-2022 (D66, VVD, GroenLinks, CU) werd echter op dit besluit teruggekomen. Op basis van wettelijke eisen en de vondst van asbest in het huidige stadhuis werd gesteld dat renovatie fors duurder zou uitpakken dan tot dan toe was aangenomen. Om een gedegen en vergelijkbare heroverweging te kunnen maken, moest voor de zomer van 2019 onderzoek gedaan worden naar de variant aardgasvrije renovatie en energieneutrale nieuwbouw. Daarmee werd al een andere variant onderzocht dan de oorspronkelijke sobere en doelmatige renovatie. Dat onderzoek leidde tot de conclusie dat een aardgasvrije renovatie zo’n 51 miljoen zou gaan kosten en energieneutrale nieuwbouw ongeveer 75 miljoen.
Op 12 november 2019 stemde de raad voor nieuwbouw met een budget van 75 miljoen, alleen Amersfoort2014, SP en Lijst Molenkamp stemden tegen. In 2021 liepen de kosten al behoorlijk op. In december 2021 werd geconstateerd dat er al 108 miljoen noodzakelijk was om deze nieuwbouw te realiseren. Alleen de toenmalige coalitie en lijst Sanders steunden deze kredietaanvraag. En nu, in september 2022, blijken de kosten al opgelopen te zijn tot 118 miljoen euro.
Ontwikkeling van de kosten in tien jaar, van renovatie tot nieuwbouw
Huidige coalitieakkoord
Opvallend is, dat in het huidige coalitieakkoord geen afspraken zijn gemaakt over hoe moet worden omgegaan met kostenstijgingen. Het enige dat over het stadhuis is afgesproken, is dat de brandweerlocatie en huidige stadhuislocatie nader moeten worden onderzocht om een gezamenlijk gebouw voor podiumkunst te realiseren.
Het lijkt er dus op dat het een vrije kwestie is. Van de huidige coalitiepartijen (D66, GroenLinks, CDA, CU en PvdD) heeft het CDA altijd veel moeite gehad met de besluitvorming over nieuwbouw en in 2021 nog tegen de kredietaanvraag gestemd. In het CDA verkiezingsprogramma werd gepleit voor een toekomstbestendig, duurzaam, veilig en betaalbaar stadhuis.
De Partij voor de Dieren heeft in het verkiezingsprogramma staan: Het huidige stadhuis wordt gerenoveerd en energieneutraal gemaakt. Een nieuw stadhuis is onnodig duur en dit geld moet ten goede komen aan de inwoners van Amersfoort.
Het CDA kreeg bij de portefeuilleverdeling het nieuwe stadhuis toebedeeld. Dat maakt de boodschap voor de wethouder wel extra pijnlijk. Het college stelt in de raadsinformatiebrief: 'Het college ziet geen andere mogelijkheid dan de gemeenteraad een voorstel voor te leggen om meer geld te reserveren voor het Huis voor de Stad waarmee de stijgende prijzen opgevangen kunnen worden. Daarnaast wil het college voortgang maken met de ontwikkeling van het nieuwe stadhuis omdat ook de verwarming en het onderhoud van het huidige stadhuis te maken heeft met deze prijsstijgingen. Om deze reden is het belangrijk om zo snel mogelijk naar een nieuw energieneutraal stadhuis te verhuizen'.
De raad zal echter wel akkoord moeten gaan met het verhogen van het budget met tien miljoen. En het is zeer de vraag of het daarbij zal blijven.
Dekking
De kostenstijging van tien miljoen zal leiden tot extra kapitaalslasten van € 352.000,- en het college wil dit dekken uit de post 'Extra loon- en prijscompensatie'. In het coalitieakkoord was hiervoor 2023 rekening gehouden met 3,5%. En voor die sectoren die in grote mate last hebben van de loon- en prijsstijgingen, is vanaf 2023 1,5% extra beschikbaar. Dat betekent dus dat nu al een forse greep uit die post wordt gedaan, alleen om de kostenstijging voor het stadhuis te dekken. Ik kan me voorstellen dat de raad hierbij nog wel de nodige kritische kanttekeningen zal plaatsen.
Desgevraagd zegt wethouder Micheline Paffen-Zeenni: “Wij hebben in het coalitieakkoord een aparte post voor het opvangen van extra stijgingen, daar haal ik de 352.000 uit. De jaarlijkse kosten van het nieuwe stadhuis zijn lager dan de jaarlijkse kosten van het huidige stadhuis. En daar heb ik de hogere energielasten in het huidige stadhuis niet in meegerekend.”
Het huidige stadhuis (foto uit coalitieprogramma 2018-2022)
Hoe nu verder
Op 27 september staat een vergadering gepland met raadsleden. Volgens de agenda is dit slechts een informatieve vergadering. Waarschijnlijk vindt pas in oktober besluitvorming plaats. Twee oppositiepartijen, SP en Amersfoort voor Vrijheid, hebben voor maandagavond 26 september om 19.00 een persconferentie aangekondigd op de plek voor de beoogde nieuwbouw. Zij gaan daar aankondigen een referendum te gaan houden. Op de persconferentie willen zij ook uitleggen hoe ze dat willen bereiken, aldus de voorman van de SP, Hugo Kruyt.
Het dossier nieuwbouw stadhuis is een nieuwe molensteen om de nek van de Amersfoortse politiek aan het worden. Het college wil vasthouden aan de nieuwbouw en zet daar vooralsnog volop in. Teruggaan naar een besluit om het huidige stadhuis te renoveren lijkt een onmogelijke optie. De kosten daarvan zullen inmiddels ook beduidend hoger zijn dan de eertijds genoemde 51 miljoen.
Maar kennelijk overweegt het college ook niet om in ambities terug te gaan. In de raadsinformatiebrief stelt het college dat dit nauwelijks voordeel oplevert en ook leidt tot vertraging. Het is de vraag hoe de raad hiermee om zal gaan, juist omdat hierover niets concreet in het coalitieakkoord is afgesproken. Het CDA zal zeker iets moet uitleggen en ook de positie van de Partij voor de Dieren is interessant.
Fractievoorzitter Maarten Flikkema (VVD) slijpt op Twitter alvast de messen:
'Dat is dezelfde Paffen die nog geen jaar geleden vond dat er bij overschrijding van de kosten in de ambities moet worden gesneden. Lijkt me nu ook stap 1 voordat we klakkeloos 10 miljoen bij plussen. Er was ooit 40 miljoen beschikbaar, inmiddels zitten we op 118!!!' Overigens heeft de VVD tot nu toe altijd alle voorstellen, vanaf renovatie tot nieuwbouw, gesteund.
De komende discussie in de gemeenteraad over dit onderwerp zal zeker interessant worden. Het is een eerste vuurproef voor het nieuwe college.