Amersfoort in C, de koepel van Amersfoortse musea, draagt de grootste verantwoordelijkheid voor het tot mislukken gedoemde bestaan van Museum Oud Amelisweerd (MOA) in Utrecht. Dat valt op te maken uit het onderzoeksrapport van bureau Blueyard naar dit in augustus uitgesproken faillissement. De gemeente Utrecht was de opdrachtgever.
Het toenmalige bestuur onder voorzitterschap van Kees Spaan negeerde de waarschuwingen van onder meer onderzoeksbureau Berenschot. Ondanks dat het ondernemings- en huisvestingsplan als al te optimistisch en onrealistisch werd beoordeeld nam Amersfoort in C in 2012 de exploitatie op zich. Met een zak geld werd de stad Utrecht als partner over de streep getrokken. ,,Wij hebben een partij gevonden - waar vind je die tegenwoordig nog - die voor een belangrijk deel haar eigen geld meeneemt,’’ jubelde de toenmalige Utrechtse cultuurwethouder volgens het rapport. Het monumentale landhuis Oud Amelisweerd was al twintig jaar zo goed als dicht met een huuropbrengst van nul en voor Utrecht kwam het initiatief van Amersfoort in C dan ook als een geschenk uit de hemel. De één miljoen euro van de BankGiro Loterij die bestemd was voor de herbouw van het Armando Museum in de afgebrande Elleboogkerk werd overgeheveld naar Utrecht. Ook droeg Amersfoort in C 6 ton bij uit andere middelen.
Het rapport noemt de Amersfoortse bezuinigingen op cultuur als reden waarom Amersfoort in C met het Armando Museum voor een Utrechtse vlucht voorwaarts koos. Met de belangrijkste betrokkenen uit die tijd, onder wie Kees Spaan, hebben de onderzoekers niet gesproken. Zou dat wel zijn gebeurd, dan was er een veel complexer krachtenveld blootgelegd. Miro Lucassen heeft hier een hoofdstuk aan gewijd in zijn boek Twee keer valse start.
Nieuw contract
Na een korte tijd bracht Amersfoort in C het risico van de exploitatie onder bij een aparte stichting, het MOA. De nieuwe overeenkomt met Armando en zijn beheerstichting viel - zoals de Stadsbron eerder onthulde - geheel in het voordeel van Armando uit. Zo raakte de stad Amersfoort het recht van eeuwigdurende bruikleen van zijn privécollectie na zijn dood kwijt. Een collectie die op 22 miljoen is getaxeerd. Het rapport van Blueyard noemt dit aspect overigens niet. De rol van de in juni overleden Armando bij het mislukken van het MOA blijft geheel onbesproken.
Na het vertrek van Kees Spaan moest zijn opvolger René van Zanten een crisismanager aanstellen bij de museumkoepel. Er moest fors bezuinigd worden op onder meer de uitgaven van het Mondriaanhuis en Flehite. . Een verband met het onbezonnen MOA-avontuur ligt voor de hand, al is die destijds nooit door Van Zanten gelegd. De politieke partij Amersfoort2014 ziet aanleiding voor een raadsenquête, het zwaarste middel dat een gemeenteraad heeft om de onderste steen boven water te krijgen.
Rol directeur
Het rapport van Blueyard is uiterst kritisch over de rol van de uit Amersfoort meegekomen directeur Yvonne Ploum. ,,De directie bleef volhardend en tegen beter weten in doorgaan met de uitvoering van de plannen, of zag de ernst van de situatie niet in of slaagde er niet in om met het bestuur tot een gedeeld inzicht te komen.’’ De slechte verhouding met het bestuur van MOA leidde er uiteindelijk toe dat Ploum in februari haar ontslag indiende. Besloten werd om dat tot nader order stil te houden. Haar salaris zou tot 1 september worden doorbetaald.
Na Ploums vertrek voelde het bestuur zich overvallen door een dreigende opzegging van de verzekeringen vanwege een betalingsachterstand (circa 6.200 euro) en een rekening voor de hen onbekende hoge transportkosten voor een expositie van Armando’s in China. Het bestuur vroeg in augustus zelf het faillissement aan. De grootse schuld had het MOA aan de provincie Utrecht, een in 2015 verstrekte lening van 160.000 euro. Het lag in de bedoeling dat dit bedrag in 2020 en 2021 met Amersfoorts geld zou worden afgelost. Amersfoort had bovenop het geld van Amersfoort in C ook een bruidsschat meegegeven van één miljoen euro, te betalen in jaarlijkse termijnen. Met de laatste termijnen zou de schuld aan de provincie worden afgelost. Amersfoort ging echter niet akkoord met deze constructie, waardoor de situatie voor het MOA helemaal uitzichtloos werd.