De eerste dinsdag na het zomerreces van de Amersfoortse gemeenteraad was gelijk indrukwekkend. Het avondgedeelte betrof een discussie tussen de wethouders Dijksterhuis en Janssen en de raad over nieuwe feiten rond de voorgenomen bouw van het woongebouw ‘Sam’. Door wethouder Dijksterhuis werd beweerd dat dit woongebouw (met een hoogte van 50 meter) in de binnenstad niet zichtbaar zou zijn. Volgens tegenstanders klopt dit niet en is ‘Sam’ op sommige plekken in de binnenstad wel zichtbaar. Door deze grote verschillen hebben twee raadsleden (van der Eerden, Amersfoort2014, en Engberts, CDA) de wethouder gevraagd een second opinion te doen op 4 locaties in de binnenstad. En wat blijkt: de projectontwikkelaar (en daarmee de wethouder) sprak niet geheel de waarheid. Op sommige locaties in de binnenstad is ‘Sam’ wel zichtbaar. Voor Amersfoort2014 reden om de besluitvorming opnieuw ter discussie te stellen. De uitkomst is intussen bekend, deze nieuwe feiten hebben geen invloed op de besluitvorming en dus gaan de plannen voor de bouw door. Maar meerdere partijen hebben wel aangegeven niet tevreden te zijn met de gang van zaken. GroenLinks (Bulthuis) had het bijvoorbeeld over een te rooskleurige voorstelling van zaken die niet gewenst is. De gemeente moet eerlijk zijn.
Bij het volgende onderwerp op de agenda (kaderstellende notitie Rossinistraat) kwam deze ‘onjuiste’ weergave van feiten opnieuw terug. Dit keer niet door Amersfoort2014, maar door GroenLinks en Partij voor de Dieren. In een debatje met wethouder Dijksterhuis (ChristenUnie) wezen zij op onduidelijke teksten, verschillen tussen de teksten (soms binnen hetzelfde document) en versluierend woordgebruik. Interessant was de reactie van de wethouder. Hij ontkende elke bewuste poging om de raad niet alle juiste informatie te geven, maar kon niet ontkennen dat raadsvoorstellen ook geschreven worden om de raad te overtuigen van het nut en noodzaak van een voorstel en dat enthousiasmerend taalgebruik daarbij een rol kan hebben. De raad was het met deze stellingname niet eens; de raad wil eerlijk geïnformeerd worden, en heeft geen behoefte aan reclame.
Hoe opmerkelijk (maar wel oprecht eerlijk) is de uitspraak van de wethouder? Ik ben ervan overtuigd dat hij geen kwade bedoelingen heeft, maar hij gaat wel voorbij aan een aantal belangrijke zaken in deze discussie.
Enthousiasmerend taalgebruik komt ook voor in reclame uitingen. Maar als controlemechanisme is in Nederland de Reclame Code Commissie opgericht die reclames toetst op hun realiteitswaarde. Als er uitspraken worden gedaan die niet kloppen volgt er een sanctie (boete, rectificatie) Binnen de gemeente Amersfoort ontbreekt zo’n mechanisme. Sterker nog, de ambtenaren van de gemeente doen niet aan waarheidsvinding. De ambtenaren en de wethouder varen blind op de informatie van een projectontwikkelaar. Dat dit een onbetrouwbare werkwijze is, heeft deze wethouder zelf kunnen ondervinden bij de bespreking van de definitieve verklaring van geen bedenkingen Koedijkerweg 6 (Commissie Omgeving 16 mei 2023). Bij deze vergadering konden de bewoners van de Koedijkerweg de raad tonen dat de -door de projectontwikkelaar- aangeleverde informatie niet juist is. Volgens de notulen van deze vergadering gaf de wethouder aan de terugkoppeling van de ontwikkelaar over de participatie te hebben vertrouwd. Bij de zienswijzen (kritiek van de omwonenden) bleek dat vertrouwen beschaamd. In dit gehele proces is de gemeente (ambtenaren en wethouder) dus ziende blind, met alle risico’s van dien.
Minstens net zo belangrijk is het effect op de burgers van Amersfoort. Het college heeft bij haar oprichting zichzelf de taak opgelegd om het vertrouwen in de politiek te versterken, maar bovengenoemd handelen veroorzaakt juist het tegendeel. Vertrouwen in de politiek groeit alleen als burgers het gevoel hebben dat alles open, eerlijk en transparant is. Dus geen verhullend bloemrijk taalgebruik, maar gewoon alle plussen en minnen, en een logische besluitvorming. Raadslid Bulthuis (GroenLinks) verwoordde het zo: het is vechten tegen de bierkaai, waarbij de burger moet vechten tegen de grote ambtelijke organisatie met meer kennis en middelen. De relatie tussen overheid en burger moet geen vechtrelatie zijn, maar veel meer een zorgrelatie, waarbij beide partijen gelijkwaardig zijn.
Complotdenkers zullen dit anders zien. Zij zien in de gebeurtenissen van 22 augustus een bewijs dat de gemeentelijke elite (projectontwikkelaars, college en raad) met elkaar samenzweert en de burgers het nakijken geeft. Voeg daarbij het resultaat van een raadsbespreking over extra ondersteuning voor de raad om haar controlerende taken beter te kunnen uitoefenen (Commissie Bestuur 16 mei 2023: Verkenning Versterking Fractieondersteuning) en je hebt een dijk van een complottheorie. Gelukkig ben ik geen completdenker, maar zie wel dat hier de schijn tegen is. Ik ben dus benieuwd wat de raad (en het college) hier concreet aan gaat doen. Een wethouder mag nooit jokken!