De basis- en middelbare scholen zijn deze maand weer begonnen. Dat betekent voor de meeste kinderen onder meer leuke schoolspullen kopen, eventueel een laptop of nieuwe fiets aanschaffen, de kledinggarderobe uitbreiden want je moet er toch cool uitzien en de nodige schooluitjes. Een leuk vooruitzicht. Echter, niet voor iedereen is dit vanzelfsprekend wanneer je ouders het niet zo breed hebben. Armoede is een belangrijk beleidspunt voor de gemeente Amersfoort, helemaal nu dit door de coronacrisis toeneemt in alle lagen van de bevolking.
In Nederland groeien 421000 kinderen tot 18 jaar op in armoede, zegt het Sociaal Cultureel Planbureau. Dat betekent dat 1 op de 8 opgroeit in een gezin dat financieel de eindjes nauwelijks aan elkaar kan knopen. Oftewel gemiddeld twee per schoolklas. Amersfoort kent 4.500 kinderen die opgroeien in armoede. Daarvan stonden er op 2 september 872 geregistreerd bij de Voedselbank waar hun ouders een beroep op doen.
"We hebben daarbij geen rekening gehouden met de hoeveelheid dossiers die nog verwerkt moeten worden,” zegt coördinator Cieka Galenkamp. Bij de Voedselbank stonden begin september 440 huishoudens als klant ingeschreven. Goed voor ongeveer 1.320 cliënten die van een voedselpakket afhankelijk zijn, tekent Cieka uit. Sinds Corona zijn intrede deed is het aantal aanvragen met 188 gestegen en de grote golf moet nog komen, is de stellige verwachting. Terwijl het einde van de maand nog niet in zicht is, is het geld op. Geen reserves betekent voor veel kinderen dat ze zonder ondersteuning niet mee kunnen doen aan sport, dansles of andere activiteiten, geen schoolspullen kunnen kopen, oude kleren moeten dragen, geen goede fiets hebben, geen verjaardag vieren of een gezinsuitje hebben.
Winterkleding en geen verhaal te vertellen
Met het begin van het schooljaar en aan het einde van de zomer stapelen de lasten zich weer op zegt de coördinator. “De deurwaarder staat voor de deur, je kind heeft winterkleding en schoenen nodig, de scholen beginnen weer. Dus waar moeten ze het schoolgeld en schoolspullen vandaan halen? En kleding en schoenen? Er is nooit geld voor iets extra. Wandelen in het Randenbroekerpark is gratis maar het ijsje daarna kan niet. Op school hebben kinderen na de vakantieperiode geen verhaal te vertellen want ze gaan toch nergens naar toe. Als de accu van de laptop het begeeft, kan er thuis geen huiswerk gemaakt worden. Er zijn kinderen die nog in het ledikantje slapen omdat er geen geld is voor een normaal bed. Ik heb een geval van vergroeide voeten meegemaakt omdat het gezin zich geen paar goede schoenen kon veroorloven.”
De fuik van de armoede
Ze kan niet in de toekomst kijken zegt Cieka, maar dat er meer kinderen in de fuik van de armoede terecht komen, dat weet ze zeker. Vooral na de verwachte massaontslagen en faillissementen. “De buffers zijn straks op, met het vakantiegeld zijn achterstallige rekeningen betaald, abonnementen en andere zaken zijn opgezegd. De kinderbijslag van 75 euro per kind per maand is al jaren gelijk gebleven. Op een gegeven moment is de rek eruit. Wanneer we als samenleving ervoor zorgen dat kinderen er gewoon bij horen en zich kunnen ontwikkelen, neemt de kans af dat zij als volwassenen in dezelfde situatie terechtkomen. Daarom doen we meer dan alleen voedselpakketten uitdelen. Ik noem dat Voedselbank-plus. Zo schrijf ik fondsen aan voor een jongen die in de selectie kan spelen van VV Hoogland, maar van wie de moeder niet de vereiste sportkleding kan betalen. Of voor kinderen die niet mee kunnen op studiereis naar Barcelona omdat de eigen bijdrage te hoog is. En we helpen een gezin dat geen middelen heeft om na een verhuizing de kamer voor hun dochter in te richten. Na een sponsoractie van de Guido de Bres school konden we HEMA-cadeaubonnen uitdelen voor schoolspullen en kleding.”
Stress en nadelige effecten
Dagelijks geconfronteerd worden met geldgebrek kan tot veel stress leiden bij kinderen, weet het Kansfonds te melden. Vooral bij gezinnen die meerdere problemen hebben en langdurig in armoede leven. Een opeenstapeling van factoren maakt dat ze elke dag bezig zijn te overleven. Er kan dan een voedingsbodem ontstaan voor problemen in de ontwikkeling. Zeker als veel tegelijkertijd tegenzit.
Uit diverse onderzoeken blijkt dat opgroeien in armoede veel nadelige effecten heeft. Kinderen voelen zich ongelukkig, presteren slechter op school, hebben minder vriendjes en een beperkte toegang tot informatie, sport en recreatie. Hoe langer het gezin in armoede leeft, hoe meer gevoelens van zorgen en angst ontstaan. Kinderen mijden vaak situaties waarin hun armoede zichtbaar wordt, schamen zich, voelen verdriet en woede en zijn vaak volop bezig met zorgen over het gezin dat ontregeld is geraakt. Stress kan leiden tot blijvende gezondheidsklachten. “Voor de meeste mensen die een beroep op ons doen is het een tijdelijke situatie. Door ontslag of scheiding. Maar er is ook een groep die er niet meer uitkomt en lange tijd of zelfs levenslang ondersteuning nodig heeft”, aldus de voedselbank-coördinator,
Met honger naar school?
‘Duizenden Nederlandse kinderen groeien op in armoede’ kopte Metronieuws begin december vorig jaar. Daarbij wordt onder meer gerept van lege broodtrommels. Dat betekent volgens PvdA-raadslid Bert Veenstra: ‘met honger naar school gaan’. “Ik lees dit ook steeds weer terug in ambtelijke stukken over armoedeproblematiek. De coronacrisis zal bij kwetsbare gezinnen deze problematiek alleen maar versterken”, merkt hij op. “Wil je kinderen uit de armoede halen? Help dan eerst de ouders. Bijvoorbeeld met kledingbonnen en financiële ondersteuning. Daarbij moeten uitkeringen en lonen omhoog. Het Nibud heeft berekend dat een bijstandsinkomen minstens 1.325 euro moet bedragen anders kom je structureel tekort. We zijn nu met allerlei lapmiddelen bezig, te vergelijken met een smeulend vuurtje dat steeds weer geblust wordt.”
Hulp in Amersfoort goed geregeld
In tegenstelling tot wat Veenstra zegt heeft CDA-raadslid Ben van Koningsveld geen signalen ontvangen dat met honger naar school gaan veel voorkomt. “Zal best wel eens gebeuren, maar dat heeft dan andere oorzaken. Ik zelf ben het nog niet tegengekomen in gesprekken die ik voer.” Iets waar Cieka, die bijna twintig jaar het gezicht van de Voedselbank is, mee kan instemmen. Als Van Koningsveld naar organisaties als Werk en Inkomen, Stadsring51, De Voedselbank, Sociaal Fonds, het Wijkteam en Daklozenondersteuning Motiva kijkt, is zijns inziens de hulp aan mensen in financiële nood goed geregeld. “Wij monitoren of iedereen er klaar voor is. Straks als de ZZP’ers, mensen met nulurencontracten en middenstanders door hun budgetten heen zijn en om hulp vragen, kunnen wij als stad dit wel aan. Dat is de algemene indruk. Er zullen hier geen situaties ontstaan zoals in de VS.”
Naast de jeugd die het al moeilijk heeft komt er een nieuwe groep kinderen bij die met armoede geconfronteerd wordt, waarschuwt het CDA-raadslid. “Ze hebben ouders met een goede baan, die welstand gewend zijn, hun inkomen zien wegvallen en door hun reserves heen zijn. Ondertussen gaan de vaak hoge lasten door. Dit slaat terug op hun kinderen die op school geconfronteerd worden met de groepsdruk waar de nieuwste mobiel en goede kleren de norm zijn.”
Stichting Leergeld
“Wij staan klaar voor de piek die er onherroepelijk aankomt.” Dat belooft coördinator Henk Pijper van Stichting Leergeld. “We hadden al een stijging van twintig procent per jaar. Maar dat komt doordat we steeds bekender worden. Het aantal hulpvragen gaat straks sterk omhoog. We hebben nu 3.000 kinderen in beeld. Dat zijn 1.000 tot 1.500 gezinnen. Maar je wilt eigenlijk nul,” zegt Pijper profetisch. Ondertussen is er nog veel werk te verzetten, weten ze bij Leergeld, die zijn doelgroep meestal bereikt via scholen. Maar ook via wijkteams, de Voedselbank, sportclubs of ouders die zelf een aanvraag doen.
“Het gaat nu vooral om schoolspullen, een nieuwe fiets en een laptop. Als iemand van de basisschool naar de middelbare school gaat, kunnen wij een volle schooltas meegeven. Daarnaast ondersteunen we kinderen om mee te doen aan sport- en culturele activiteiten. Daarvoor werken we samen met het Sport en Cultuur Fonds. Voor de jarige is er tevens de organisatie Jarige Job.” Dat iemand niet mee kan op schoolreisje doordat de ouders de bijdrage niet kunnen betalen, is verleden tijd, zegt Pijper die dit nog niet mee heeft gemaakt. “Wat wel kan gebeuren is dat een studietrip naar het buitenland van 600 euro een probleem wordt. Onze steun van 250 euro is dan te weinig. De kans is er dan dat een klasgenoot niet meekan.”
Taalproblemen en aanpak
Preventie is een van de doelstellingen van Leergeld. Daarom is er het Project Huiswerkbegeleiding, dat op de gemeentelijke begroting staat. Als een van de middelen om te voorkomen dat een kind later in dezelfde situatie terecht komt als de ouders die structureel hulp nodig hebben. “Vaak kunnen ouders niet helpen met huiswerk door taalproblemen en gaan die kinderen achterlopen. Er is een lange lijst met aanbieders die zich met armoede bezighouden waar de cliënt uit kan kiezen. Maar, wat ik daarbij mis is één soort aanpak of vorm die alle hulporganisaties kunnen aanbieden”, verduidelijkt Pijper, die graag ziet dat problemen sneller gesignaleerd worden. “Want als er iemand aan het loket komt, is het al vaak al te laat.” Het is nooit leuk om voor alles geld te moeten vragen en afhankelijk te zijn, weet de voorzitter. Het geeft toch een gevoel van anders zijn, er niet echt bijhoren. “Daarom gaat het geld altijd meteen naar de school, de culturele instelling of de sportclub. Daar merkt zo’n kind niets van en kan het gewoon meedoen.”
Onder de radar
Het is zeker dat nog een grote groep onder de radar blijft door allerlei oorzaken. Bijvoorbeeld niet de weg weten, de taal niet beheersen, schaamte, verslaving, psychiatrische problematiek. Daar is volgens Pijper een signalerende taak weggelegd voor de school, de wijkteams en andere hulpverleners. Cieka weet ook uit ervaring dat er een groep buiten beeld is om diverse redenen. “Ik zou graag willen dat die ouders toch de stap nemen om hulp te zoeken. Bij de gemeente, bij ons of IndeBuurt033. Kinderen in armoede, die wil toch iedereen helpen?”