‘Het is verschrikkelijk, maar wat moet ik dan? Panelen kopen bij een andere producent en weer vier miljoen euro betalen? Dat geld heb ik niet.’ René van der Borch, directeur van Profin Green dat aan de Maatweg een zonnepark bouwt, is geschrokken van de berichten dat bij de productie van de zonnepanelen Oeigoerse dwangarbeiders zijn ingeschakeld. Dat gaat hem geen tweede keer gebeuren, verzekert hij De Stadsbron.
Op 12 april stelde Tahsin Bülbül van de fractie DENK aan het college vragen over de zonnepanelen die binnenkort komen te liggen op velden aan de Maatweg in Amersfoort. Het is een project van het Amersfoortse Profin Green samen met het Utrechtse ProfiNRG. Hoewel de namen veel op elkaar lijken, is sprake van twee verschillende ondernemingen.
Bülbül wees het college op berichten van internationale media dat grote Chinese zonnepaneelfabrikanten als Longi Solar, Jinko Solar en Trina Solar bij de fabricage van de panelen polysilicium gebruiken van producenten die in hun fabrieken Oeigoeren dwangarbeid laten verrichten. De panelen die worden gebruikt voor het zonnepark aan de Maatwerk zijn van het merk Longi.
Eigen verantwoordelijkheid
Op 11 mei antwoordde het college dat de gemeente de zonnepanelen niet zelf inkoopt. Het is de verantwoordelijkheid van de sector om te onderzoeken of bij de productie van panelen geen dwangarbeid is gebruikt. Het college stuurde bij de beantwoording een persbericht mee van Holland Solar, de belangenbehartiger van de Nederlandse zonne-energiesector.
Aanleg zonnepark aan de Maatweg.
Daarin spreekt Holland Solar over ‘geruchten over mogelijke Oeigoerse dwangarbeid’. Die ontstonden toen de New York Times op 8 januari schreef over een rapport van Horizon Advisory, een Amerikaans adviesbedrijf dat geopolitieke ontwikkelingen analyseert, met name die in China.
Bij de fabricage van zonnepanelen is silicium een belangrijke grondstof. Ruim 68% van al het silicium dat wereldwijd wordt gebruikt, wordt in China geproduceerd en verwerkt. Een deel van die productie vindt plaats in Xinjiang, de provincie waar Oeigoeren wonen, een moslimminderheid die door de Chinese overheid wordt onderdrukt en waarvan naar schatting een miljoen mensen in zogenaamde ‘heropvoedingskampen’ is geïnterneerd. Ook worden Oeigoeren zowel in die kampen als in fabrieken elders in China ingezet als dwangarbeiders.
Overstelpend bewijs
Hoewel China dit ontkent is het bewijs overstelpend, zoals onder andere Human Rights Watch en het Australian Strategic Policy Institute in rapporten aantonen.
Het probleem met de berichtgeving is dat het onderzoek van Horizon Advisory niet te controleren valt. Het stuk van de New York Times bevatte geen link naar het onderzoek. ‘Ik heb echt mijn best gedaan om het rapport te vinden, maar het is mij niet gelukt. Zelfs op de website van Horizon Advisory was het niet te vinden’, zegt Van der Borch. ‘Dat maakt het zo moeilijk om er op te reageren.’
De ondernemer kon weinig doen. De 22.000 zonnepanelen die aan de Maatweg komen, waren al besteld en onderweg. Hoewel, ze bevonden zich aan boord van de Ever Given, het schip dat begin dit jaar vast kwam te zitten in het Suez-kanaal. ‘Probeer dan maar eens contact te krijgen met Longi Solar, de producent van de panelen’, zegt Van der Borch. ‘Panelen kopen is bij zo’n Chinese producent een fluitje van een cent, maar als je problemen hebt zoals dat gedoe met dat schip of je wilt uitleg over de verhalen over Oeigoerse dwangarbeiders, dan krijg je niemand aan de telefoon.’
Oeigoerse dwangarbeiders
Eind mei verschenen er nieuwe verhalen over de inzet van Oeigoerse dwangarbeiders bij de productie. De dwangarbeid was onderzocht door het Helena Kennedy Centre for International Justice van de Sheffield Hallam University in. Dit kwam met een 69-pagina’s tellend rapport dat wel openbaar beschikbaar is.
Onderzoekers van deze universiteit baseerden zich voornamelijk op Chinese bronnen: officiële overheidsdocumenten, inclusief berichten van staatsmedia, berichten van Chinese bedrijven zelf. Het onderzoek werd bovendien door een reeks deskundige ‘gereviewed’ om fouten en misinterpretaties te vermijden.
Armoedebestrijding
Uit dat rapport blijkt dat Longi nauw verbonden is met het programma van de Chinese overheid om onder het mom van ‘armoedebestrijding’ Oeigoeren gedwongen te werk te stellen. In Xinjiang beheert Longi voor dit programma drie grote zonne-centrales. Die zijn gevestigd op een ‘boerderij’ van de Xinjiang Production and Construction Corps, een para-militaire organisatie die het internerings- en dwangarbeidprogramma namens de Chinese overheid organiseert en uitvoert.
Verder is Longi klant van een reeks Chinese bedrijven die Oeigoeren gedwongen te werkstellen.Longi heeft een strategisch partnerschap met het Chinese Daqo, dat direct te koppelen is aan dwangarbeid van Oeigoeren. Eind 2020 tekende Longi een contract met het Chinese Xinte voor de levering van 270.000 ton polysilicium. Ook Xinte maakt gebruik van Oeigoerse dwangarbeid, zo blijkt uit contracten die de onderzoekers van Sheffield boven water haalden.
Hoogste ethische normen
Deze bevindingen staan haaks op een verklaring die Longi op 31 maart uitgaf in het Chinees en het Engels en waarin staat dat het bedrijf de hoogste ethische normen en standaarden hanteert en op geen enkele wijze gedwongen arbeid accepteert.
Na deze nieuwe berichten werd Profin Green lid van Holland Solar. Van der Borch: ‘In mijn eentje kan ik weinig ondernemen; zo’n branche-organisatie heeft meer macht. Ik weet dat Holland Solar er alles aan doet om meer informatie boven water te halen.’
Nederland moet verduurzamen en snel ook. Maar het probleem is dat windmolens en zonnepanelen voor het overgrote deel uit China komen. Dat land heeft de laatste jaren fors geïnvesteerd in kennis door onder andere Westerse bedrijven over te nemen. ‘Nederland is een handelsland he. Wij houden onze technologie niet vast maar verkopen dat aan de hoogste bieder en dat is meestal China. De overheid geeft ook helemaal geen geld uit om Nederlandse bedrijven te steunen.’
En als de staat duurzame energieprojecten steunt dan gaat dat naar grote projecten zoals windparken op zee. Van der Borch: ‘De enorme kabels die van offshore windparken naar het vasteland lopen, worden betaald door TenneT, ofwel de Staat. Maar ik moet de kabel die van het zonnepark aan de Maatweg naar het transformatorhuisje tegenover de Pathé-bioscoop loopt zelf betalen: 800.000 euro.'
Weinig steun gemeente
En van steun van de gemeente Amersfoort merkt hij ook weinig. ‘Ja, alle partijen vinden dat er zonneparken moeten komen. Maar als het gaat om een locatie geeft niemand thuis. En waarom moet de aanvraag van een vergunning zes maanden duren en 60.000 euro kosten? Ik denk dat ambtenaren dat ook binnen twee maanden en voor maximaal 25.000 euro moeten kunnen.'
Het zonnepark aan de Maatweg omvat 22.000 panelen en moet circa 3500 huishoudens van stroom gaan voorzien. Het wordt nu aangelegd. De stroom wordt afgenomen door Green Choice.
Persoonlijke aanval
Van der Borch beschouwt de raadsvragen over de zonnepanelen als een persoonlijke aanval: ‘In de trant van: die Van der Borch heeft niet opgelet. Maar nogmaals: toen wij de panelen inkochten waren er nergens berichten over dwangarbeid. Wij zijn bij Longi uitgekomen omdat de kwaliteit van hun panelen top is.’
De berichten over dwangarbeid hebben hem wel aan het denken gezet. ‘Ik heb geleerd dat we in contracten nog hardere afspraken moeten maken en dat we nog dieper moeten graven. We moeten er alles aan doen om te voorkomen dat dwangarbeiders zijn ingeschakeld.
In het Brabantse Sint-Anthonis is Profin Green ook bezig met een zonnepark. ‘Ik beloof je dat daar geen Oeigoer aan te pas zal komen.’
Corrupt of niet welkom
Hoe hij dat wil voorkomen, weet hij nog niet. ‘Als je als individuele koper Chinese bedrijven gaat bellen met vragen over dwangarbeid, word je weggehoond. Daarom werken veel Westerse bedrijven met zogeheten certificeringsbedrijven. Die controleren Chinese bedrijven ter plekke.
Maar over die bedrijven verschijnen weer mediaberichten dat ze corrupt zijn of dat ook zij niet welkom zijn op de fabrieksvloer. En recent heeft China zo’n gecertificeerde de toegang tot het land ontzegd. Het is als buitenstaander dus heel moeilijk om precies te achterhalen hoe en waar jouw product is gemaakt.’