Amersfoort verliest een been
Het zes meter bronzen beeld van een been voor de vroegere
kunsthal aan het Smallepad verdwijnt uit Amersfoort. De sculptuur van Henk
Visch gaat naar Amsterdam. Ideeën om het beeld net als kunsthal KAdE zelf te
verplaatsen naar het Eemplein zijn daarmee van de baan. Dat blijkt uit de
gewijzigde heruitgave van het boek van Miro Lucassen over de verwikkelingen
rond het ontstaan van KAdE.
Het beeld Noch Einmal van Henk Visch is een prachtig markeringspunt tussen de oude stad en de nieuwe. Helaas blijft het niet in Amersfoort staan. Foto Miro Lucassen.
In de 2018-editie constateert Lucassen dat Amersfoort
zichzelf voor de derde keer in de problemen kan brengen door nog een museum
voor beeldende kunst te bouwen, een wens die de VVD op tafel heeft gelegd in de
onderhandelingen over een nieuw college. De partij ziet dit als een bundeling van
alle bestaande musea in de stad en denkt er de nieuwe woonwijk bij de Eem mee
op te waarderen. Gevolg is wel dat aan de leegstand van het Rietveldpaviljoen
en de Elleboogkerk nog drie gebouwen worden toegevoegd: Flehite, het
Mondriaanhuis en kunsthal KAdE Eemplein.
Wederom komt deze museale ambitie voort uit een ruimtelijk
probleem in plaats van uit een culturele visie, net als bij de bouw van de
eerste kunsthal KAdE en bij de verhuizing ervan naar de tweede vestiging aan
het Eemplein.
In de nieuwe digitale uitgave van het boek Twee keer valse
start beschrijft Lucassen in een extra hoofdstuk hoe Amersfoort drie jaar na de
eerste editie nog altijd worstelt met haar musea. Ook rekent hij voor hoe de
wens voor het zogeheten megamuseum op gespannen voet staat met de budgetten die
Amersfoort aan cultuur wil besteden, zeker in vergelijking met steden als
Zwolle en Den Bosch. Hij gaat in op de ondergang van zakenman Cees Kamerbeek,
naar wie jarenlang hoopvol werd gekeken voor een impuls aan het cultureel klimaat,
het aanhoudende gehannes met de werken van Armando en de moeizame positie van
poppodium Fluor.
Voor De Stadsbron selecteerde de stichting Regionaal
Spitwerk onderstaand fragment uit het boek:
Waarheen met het been aan de kade van de Eem? Hoofdcurator
Robbert Roos wist het wel: hij zag de zes meter hoge bronzen sculptuur van Henk
Visch die nu nog bij de oude kunsthal KAdE op het Smallepad staat, graag komen
naar het Eemplein. Daar zou het beeld opnieuw dienstdoen als wegwijzer naar de
Amersfoortse kunsthal. Zo’n markering kan KAdE goed gebruiken. De eigen entree
in het Eemhuis valt niet makkelijk in het oog van de toevallige passant. Een
opvallend kunstwerk brengt daar beslist verbetering in.
Maar tussen droom en daad staan in dit geval misschien geen
wetten in de weg, maar wel afspraken, eigendomsverhoudingen en budgetten. Het
beeld Noch Einmal
voelt misschien wel heel Amersfoorts nu het zes jaar in de stad staat, maar het
is strikt genomen slechts een logé.
Het kwam begin 2012 naar de stad als onderdeel van de solotentoonstelling van
Henk Visch in KAdE, een van de vele bruiklenen voor die expositie. Om het te
houden zou de stad het moeten kopen van de eigenaar, woningcorporatie Ymere.
Daar was ongetwijfeld over te praten geweest, want Ymere zat jarenlang in zijn
maag met het been. Noch Einmal
was bedoeld voor het Ripperdaterrein in Haarlem, als kunstzinnig cadeau voor de
buurt na voltooiing van een groot bouwproject. Maar de Haarlemmers kwamen in
verzet: het ontwerp paste niet op het voormalige exercitieterrein, vonden ze.
De opschudding was groot, procedures bleken onjuist doorlopen, de politiek
eiste alsnog inspraak en kunstenaar Visch doopte zijn been voor de gelegenheid
om in De Beslissing. Er kwam een referendum en de uitslag was duidelijk: het
been moest gaan.
En daar zat Ymere dan, want de opdracht voor de ruim
duizend kilo wegende sculptuur was al verstrekt. Woningcorporaties hebben
inmiddels geen ruimte meer om grootse en meeslepende gebaren te maken. Ze
moeten weg van de commerciële woningmarkt, terug naar hun kerntaak en
wegblijven van avonturen. Vandaar dat het been in Amersfoort is achtergebleven,
in afwachting van een oplossing zonder gezichtsverlies.
Bij een verplaatsing naar het Eemplein zijn allerlei
vraagtekens te zetten. Past Noch
Einmal/De Beslissing wel op het Eemplein voor de deur van kunsthal
KAdE? Kan de daaronder gelegen parkeergarage het bronzen gevaarte dragen? Wat
zou de plaatsing betekenen voor de fietsklemmen en het terras op het plein? Wat
zijn de gevolgen voor evenementen? Durft iemand nog een keer extra geld uit te
geven aan de kunsthal? Die vragen heeft de stad zich jarenlang kunnen stellen,
totdat Ymere in 2018 de knoop doorhakte: het beeld gaat naar Amsterdam, bij een
nieuwbouwproject waar het geen historische gevoelens van omwonenden kwetst.