Bijna dagelijks passeer ik de Stadsring. Vaak ben ik te voet en moet ik oversteken. Dat doe ik altijd met groot genoegen. Meestal zeg ik dan hardop ‘Hallo Sofie.’
Ken je haar? Het vrouwtje in de Amersfoortse verkeerslichten? Dat zie je maar op een beperkt aantal plekken in Nederland.
Sofie is een echte Amersfoortse. Zij verschijnt voor het eerst in 2000 in een verkeerslicht in Amersfoort.
In het jaar dat zij verschijnt, zorgt zij voor veel opschudding. Ze haalt zelfs de landelijke dagbladen. Mag dat wel, een vrouwtje in het verkeerslicht?
Inmiddels is Sofie ‘legaal’ en is zij ook te zien in andere steden in Nederland.
[
Elja met Sofie
Mens waar maak je je druk om?
Sofie heeft mij de ogen geopend. Sindsdien vraag ik mij af: Hoe zichtbaar is de vrouw eigenlijk op straat en in de openbare ruimte? Waarom zie ik geen vrouwen op verkeersborden?
Landelijk is daar laatst wat opschudding over ontstaan. Een raadslid uit Eindhoven, Marjolein Senden pleit ook voor meer vrouwen op verkeersborden. De reacties op social media waren niet mals. Veelal is de boodschap: Wat een flauwekul, wat een geldverspilling: verkeersborden vervangen met vrouwfiguren. Heb je niet wat beters te doen?
Bron: NOS jeugdjournaal
Een vrouw op een verkeersbord, is dat flauwekul?
In april 2019 was daar het 10 jarig meisje Hanna. Zij heeft in deze aflevering aan het jeugdjournaal dezelfde vraag gesteld: Waarom zie ik alleen maar mannen op verkeersborden als ik van school naar huis loop? Zijn vrouwen niet belangrijk in het verkeer?
Een van de antwoorden die zij kreeg van een verkeersdeskundigen was: Het zijn geen mannen die je ziet op verkeersborden. Het zijn mensen. De zogenaamde genderneutrale poppetjes.
In 1990 zijn alle verkeersborden in Nederland aangepast dankzij ontwerper Steven Tuinstra. De intentie was geen onderscheid meer tussen man en vrouw, maar een genderneutraal ontwerp.
Maar wanneer ik in een restaurant of openbaar gebouw naar het toilet ga dan verschijnt ditzelfde ‘genderneutrale’ poppetje opeens op de deur van een herentoilet.
Standaard mens
Inmiddels weet ik beter. Dit poppetje heeft namelijk een naam. Hij heet ‘standaardmens’.
Caroline Criado Perez, heeft hem een naam gegeven. Zij heeft het indrukwekkende boek ‘Onzichtbare vrouwen, - Waarom we leven in een wereld voor en door mannen ontworpen.’
Een boek vol feiten en data over het 'ontbreken van data over vrouwen.’
Standaardmens is wit, om en nabij 70 kilo en een man. Hij is bij uitstek de maatstaf die gebruikt wordt om de samenleving in te richten.
Hoe is het mogelijk? Anno 2020. Hoe meer je om je heen kijkt, hoe scherper je het gaat zien. Vrouwen zijn er niet. Nooit geweest, of verdwenen. Verdwenen uit de geschiedenis bijvoorbeeld. Vrouwen ontbreken in medisch onderzoek. In verkeersveiligheid. In straatnamen. In data op het internet. Prominent op de voorgrond staat ‘standaardmens’.
Standaardmens menstrueert niet
Zo blijkt in de medische wetenschap standaardmens ook een grote rol te spelen. Maar dit heeft fatale gevolgen.
Tot 30 jaar geleden werden nieuwe medicijnen niet of nauwelijks getest op vrouwen. Het vrouwenlichaam werd beschouwd als een iets afwijkend mannenlichaam. Het vrouwenlichaam meenemen in een medicijnenstudie zou te ingewikkeld zijn door haar complexe hormoonhuishouding en menstruatiecyclus. Zo werd het mannenlichaam standaard proefkonijn voor medisch onderzoek en werd 50 procent van de wereldbevolking uitgesloten bij de ontwikkeling van nieuwe medicijnen.
Langzaamaan komt hier meer verandering in.
De slag om het vrouwenhart
Op 13 februari 2020 is een documentaire in première gegaan: de slag om het vrouwenhart. Hard nodig, want vrouwen hebben hele andere symptomen bij een hartaanval en deze zijn nog niet publiekelijk bekend. Opvallende symptomen bij de vrouw zijn: pijn in de kaak, vermoeidheid en misselijkheid.
Deze klachten zijn heel lang ‘a-typisch’ genoemd. Ze zijn afwijkend. Afwijkend in vergelijking tot standaardmens, een mannenlichaam! Ze zijn karakteristiek voor de vrouw.
Tot nu toe werd aangenomen dat een hartinfarct vooral een mannenzaak was, maar dagelijks sterven 52 mannen en 57 vrouwen aan hartfalen, dat zijn 35 vrouwen meer per week dan mannen.
Er sterven in ons land vrouwen aan een hartaanval omdat de diagnose te laat of niet herkend wordt. Vrouwen zijn decennia lang buitenbeeld gebleven bij onderzoek naar hartfalen. Gelukkig is hier nu aandacht voor, de Hartstichting heeft er een informatieve video over gemaakt:
Of kijk op:
https://www.hartstichting.nl/wetenschappelijk-onderzoek/onderzoek-naar-vrouwen
Hart voor vrouwen)
Standaardmens heeft geen borsten
Standaardmens domineert niet alleen in de medische wetenschap maar ook op andere terreinen.
Zo heb ik vernomen dat testritten met auto’s in het kader van veiligheid ook uitsluitend gebaseerd zijn op mannenlichamen. Ook de veiligheid van autogordels is gebaseerd op een mannenlichaam. Voor meer informatie over dit onderwerp zie dit artikel in de Volkskrant van maart 2019.
Er zijn er nog vele onderwerpen te benoemen waarbij de vrouw opvallend onzichtbaar is. En dat fascineert me. Ook de consequenties van die onzichtbaarheid. Of de oorzaak.
Als de vrouw onzichtbaar is in het alledaagse straatleven, hoe verovert ze dan ooit op een vanzelfsprekende manier een positie aan de top in het bedrijfsleven? Een positie als de premier van Nederland? Dag in dag uit krijgen we op straat beelden ingeprent waarin standaardmens domineert.
Hoe zichtbaar is de vrouw in Amersfoort?
Laten we terug keren naar Sofie.
Nu weet ik dus wie er op de verkeersborden in Nederland staan: standaardmens: een witte man van 70 kilo.
Voor mij is het ontbreken van vrouwen op verkeersborden niet onschuldig. Het is een óverduidelijke zichtbaarheid van de onzichtbaarheid van vrouwen.
Je ziet het ook op pictogrammen in het openbaarvervoer, fietsenstallingen en veiligheidsinstructies, en wat dacht je van straatnamen?
Ik wil van alles onderzoeken:
- Hoe vrouwvriendelijk zijn de openbare toiletten in Amersfoort?
- Hoe veilig zijn parkeergarages?
- Hoe zit het met de Amersfoortse straatnamen, hoeveel vrouwen zijn er vernoemd?
- Hoeveel vrouwen zitten er eigenlijk in de Amersfoortse politiek?
- Wat is er bekend over bijzondere vrouwen uit de Amersfoortse geschiedenis?
Vrouwen verdwijnen zomaar uit de geschiedenis
Neem nou kunstenaars. Hoeveel namen van vrouwelijke kunstenaars ken je? Heb je al eens gehoord van Leonora Carrington? Zij was een surrealist, net zoals Dali. In Centraal Museum Utrecht is op dit moment de expositie 'De tranen van Eros' te zien. (nog te zien tot 24 mei 2020) In deze expositie wordt aandacht besteed aan de vergeten vrouwelijke surrealisten.
Hoe trots is Amersfoort op haar vrouwelijke kunstenaars?
Museum Flehite
Afgelopen zaterdag was ik in museum Flehite voor de tentoonstelling Amersfoort in beeld. Een mooie kleine overzichtstentoonstelling van zes eeuwen stadsgezichten. Bijzonder om je eigen stad zo door de ogen van kunstenaars te bekijken.
Deze tentoonstelling is een selectie uit 500 werken naar aanleiding van de publicatie van het boek ‘Amersfoort in beeld.’ Het boek, geschreven door Burchard Elias, oud-directeur van museum Flehite.
Ik heb genoten van de tentoonstelling. Prachtige schilderijen, maar...er hangt geen enkel schilderij van een vrouwelijke kunstenaar. Zero. Nul.
Wel een aantal schilderijen waarvan de maker onbekend is. Zouden dit vrouwen zijn geweest?
Waarom hangt er geen werk van bijvoorbeeld de Amersfoortse kunstenares Sara van Heukelom? (1885 – 1963). Zij heeft mooie stadsgezichten geschilderd en bijzondere etsen gemaakt van Amersfoort.
St. Jorisstraat – Sara van Heukelom (bron: archief Flehite)
Misschien is er een goede reden voor en was er geen werk van haar beschikbaar? Maar ik mag toch aannemen dat er tussen de 500 werken met stadsgezichten van Amersfoort, ook wel vrouwelijke kunstenaars te vinden zijn? Reden voor een onderzoek wat mij betreft. Wordt vervolgd…
Waar zet ik mijn tanden in?
De komende tijd wil ik mij voor de Stadsbron verdiepen in de zichtbaarheid van vrouwen in de openbare ruimte. Hoe ziet het straatbeeld van Amersfoort eruit?
Ook ik heb blinde vlekken. Ik weet niet wat ik niet weet. Ik hoor graag wat er leeft in de stad rond dit onderwerp.
Oproep
Zou jij me willen helpen en mee willen denken of suggesties willen doen?
Wat wil je graag onderzocht zien in Amersfoort? Waar heb je vragen over? Wat valt je op in Amersfoort rond de volgende onderwerpen?
- Veiligheid van vrouwen in de openbare ruimte
- Beeldvorming rond vrouwen in de openbare ruimte
- Aandacht voor de gezondheid van vrouwen
- Voorzieningen voor vrouwen in Amersfoort
- Kunst in de openbare ruimte
- Vrouwen in de Amersfoortse politiek
Natuurlijk mag je zelf ook een onderwerp of thema aandragen rond de zichtbaarheid van vrouwen.
Mocht je nog andere ideeën of vragen hebben dan hoor ik het graag!
Mail naar: vrouwen@tandenerin.nl