Het maakt niet uit hoe duur de fietsbrug wordt

Een bekende Amersfoortse journalist, ene A. Kalmann, vroeg me ooit eens een eenvoudige rekensom te maken. “Als je de kosten van een gemiddeld ecoduct, zoals bijvoorbeeld bij Den Treek of bij Soesterberg, afzet tegen het aantal dieren dat zich over het ecoduct verplaatst, zou het dan niet goedkoper zijn, om een boswachter aan te stellen die zich de hele dag alleen maar bezig houdt met het overzetten van hertjes, muizen en kleine insecten die de weg over willen steken?” Op het eerste gezicht een absurde redenering, maar als je er iets langer naar kijkt zit er absoluut logica in.

Diezelfde redenatie is misschien ook wel van toepassing op de fietsbrug die er moet komen om de fietsers over het spoor en de Westelijke Rondweg te leiden. Hoeveel kost het per fietser of wandelaar om het spoor of de Rondweg over te steken? Zou het niet goedkoper zijn, om bijvoorbeeld een busdienst in te schakelen, die de mensen via de Rondweg overzet? Een ritje van zeg maar tien meter. Een absurd voorstel?

Het geheim van het stadhuis

Hoeveel kost het om een fietser of wandelaar over te laten steken? Er zijn geen officiële cijfers beschikbaar. In de coalitie is afgesproken dat het hele project maximaal 68 miljoen mag kosten. Dat is een keiharde politieke eis; allerlei eventuele tegenvallers moeten binnen dit budget worden opgevangen. Dat desalniettemin het gevaar van overschrijding levensgroot is, blijkt wel uit de alternatieve berekening die vorige jaar door de Burger Partij Amersfoort gemaakt is; die partij kwam uit op een totaalbedrag van 94,5 miljoen.

Over het totaalbudget is er dus politieke duidelijkheid, maar hoeveel de verschillende werkzaamheden kosten is strikt geheim. Arcadis heeft een kostenbegroting gemaakt die de gemeenteraad heeft mogen inzien; voor het publiek zijn de cijfers evenwel niet openbaar. Wat heeft de bomenkap gekost en gaat deze nog kosten? Wat zijn de kosten van de onteigening van de grond, van de aanleg van de weg, van de lantaarnpalen of de belijning? De burger moet erop vertrouwen dat de gemeenteraad zijn controlerende taak adequaat uitvoert en dat zijn belastinggeld goed wordt besteed.

Er is dus geen officieel cijfermateriaal beschikbaar om een grove berekening naar de kosten van de fietsbrug uit te voeren. Gelukkig beschikken we over het nijvere werk van twee betrokken Amersfoorters, R. van der Velden en M. Veerman. Zij hebben via de site van De Stadsbron een prachtig onderzoek gepubliceerd. Zij wisten uit vergelijkbare projecten (o.a. in Abcoude, Amsterdam en Utrecht) te achterhalen dat een fietsbrug al snel 7 tot 10 miljoen zal kosten. Zij vonden ook uit dat per dag ongeveer 2300 fietsers en 400 wandelaars van de Amersfoortse fietsbrug gebruik zullen maken. In mijn berekeningen hieronder ben ik voor het gemak uitgegaan van een brug van 7 tot 12 miljoen respectievelijk 3000 weggebruikers (wandelaars en fietsers). We hebben het over een brug die hopelijk tientallen jaren meegaat; financiële berekeningen en gebruikersdata zijn voor zo’n termijn altijd koffiedik kijken.

De kosten van fietsbruggen
Via internet zijn van verschillende fietsbruggen de bouwsommen te achterhalen. Een fietsbrug over het Aarkanaal bij Alphen kost 4,25 miljoen, bij Eindhoven kost een fietsbrug 6,3 miljoen, bij Nigtevegt bijna 11 miljoen, terwijl de fietsbrug over de Maas tussen Mook en Cuijck op ruim 13 miljoen wordt begroot. De verbreding van het fietspad naast de spoorbrug over de IJssel bij Deventer komt zelfs op 14,6 miljoen. Een relativerende opmerking is bij deze cijfers wel van toepassing: geen van deze bruggen leidt over een spoorweg, zoals in Amersfoort. Het is mogelijk, dat het onderdoor razende treinverkeer extra eisen stelt en de Amersfoortse brug daardoor aanzienlijk duurder wordt. We zullen het te zijner tijd weten.

Niet de bouwsom is cruciaal, maar de levensduur van de brug

Voor de bezitter van een laptop is de term ‘bierviltje’ hopeloos verouderd, maar eigenlijk is dit beeld nog steeds veelzeggend voor de navolgende rekenexercitie. Pin me er dus niet op vast. Waar het hier vooral om gaat, is dat de bouwsom helemaal niet cruciaal is voor de toekomstige vraag hoe rendabel de investering in de brug is geweest. De levensduur van de brug is veel belangrijker. Bij een levensduur van twintig jaar bedragen de kosten per gebruiker per dag 59 cent respectievelijk 37 cent. Bij een levensduur van zestig jaar zijn de kosten aanzienlijk minder; dan gaat het om ongeveer 18 cent respectievelijk 11 cent per gebruiker per dag (zie de tabellen onderaan dit artikel).

Hoe lang de brug meegaat, dat is dus de factor die meer dan de bouwsom bepaalt of de brug een financieel fiasco of een rendabele investering mag worden genoemd. Iedereen spreekt schande van de Noord-Zuidlijn in Amsterdam vanwege de gigantische kostenoverschrijdingen, maar als over vijftig jaar die lijn nog steeds naar behoren functioneert zal blijken dat de aanlegkosten per reiziger verwaarloosbaar klein zijn geweest. Maar als over tien jaar allerlei gebreken aan het licht komen, wordt dat een heel ander verhaal…

In Amersfoort is de Nieuwe Poort zo’n voorbeeld. Indertijd kibbelden de stedenbouwkundig ontwerper en de directeur van het CSG over de vraag wie de eer toekwam de geniale oplossing voor de ingewikkelde verkeersproblematiek ter plekke te hebben gevonden; inmiddels is het verkeersplein gepasseerd in de rubriek ‘weggegooid geld’ van het tv-programma Kanniewaarzijn.

Daarentegen is er jarenlang gestreden over de Brouwerstunnel met z’n beruchte, sociaal onveilige bocht. Daar hoor je weinig meer over. Financieel is het tunneltje – en de indertijd volgens de publieke opinie peperdure aanpassing – een prima investering gebleken. Hulde voor hetzelfde CSG en de gemeente! Dat mag ook weleens gezegd.

Winst of verlies liggen in de toekomst

Wat wij uit deze rekenexercitie kunnen afleiden is dat een aanbestedingssom van een project als een fietsbrug of – later we het breder maken – de totale rondweg in het zicht van het toekomstig gebruik van de voorziening veel minder van belang is dan de gebruiksduur. Helaas is daar politiek veel minder aandacht voor. Wethouder Buijtelaar moet alle zeilen bijzetten om het bedrag van 68 miljoen te bewaken omdat hij anders in een politiek moeras dreigt weg te zakken. Maar hoeveel aandacht is er voor het toekomstperspectief van het project in het algemeen en de fietsbrug in het bijzonder?

Als we alleen kijken naar de fietsbrug, rijzen er vragen als: wat als de NS over twintig jaar het spoor tussen Amersfoort en Utrecht wil gaan verdubbelen? Of als er een lightrailverbinding naast moet komen? Wat als de Westelijke Ontsluiting ineens extra rijstroken moet krijgen? Als er in de nabije toekomst dit soort plannen opduiken en de brug moet wijken, dan kun je met recht spreken van een dure brug. In dat licht is wellicht ook de hellingsgraad van de brug een punt van aandacht. Die helling van 4 % is ongeveer even stijl als die van de Utrechtseweg. Uit eigen ervaring weet ik, dat dat een klim is waar een meer dan gemiddelde fietsconditie geen overbodige luxe is. Of rijdt over een tijdje iedereen met een elektrische fiets of rolstoel fluitend omhoog? Kortom, een toekomstbestendig ontwerp, daar moet alle focus naartoe.

Een ontwerp dat misschien wel enkele miljoenen euro’s duurder is maar jaren langer meegaat, is het geld meer dan waard. Mits dat geld in voorzieningen wordt gestopt, die de levensduur van de brug verlengen: duurzame materialen, misschien flexibele oplossingen die het mogelijk maken om de brug in de toekomst snel en goedkoop aan te passen aan onvoorziene nieuwe omstandigheden. Zoals bijvoorbeeld ‘planologische ruimte’. En natuurlijk is het comfort van de brug van groot belang. Want alle kostenberekeningen staan of vallen met het aantal mensen dat dagelijks van de brug gebruik gaat maken. Met het huidige aantal van zo’n 2700 weggebruikers scoort de huidige overweg veel beter dan de door Van der Velden en Veerman onderzochte fietsbruggen in Abcoude en Amsterdam. Dat verandert natuurlijk als een groot deel van die huidige gebruikers de brug gaat mijden. Dan wordt deze per gebruiker een stuk duurder.

Om wiens nek komt de strop terecht?

Er is een democratisch besluit genomen dat de weg er moet komen. Dan is het niet verstandig dat diezelfde partijen een wethouder die dat besluit moet uitvoeren een strop om zijn hals leggen: 68 miljoen en geen cent meer. Geef dus de wethouder de ruimte en de financiële middelen om tot optimale keuzes te komen. Want die strop van 68 miljoen die nu om zijn nek hangt, kan uiteindelijk heel makkelijk om de nek van heel Amersfoort terecht komen. Een investering die anno 2019 keurig binnen het budget past, maar over twintig jaar wellicht niet meer voldoet; daar hebben de Engelsen een mooie uitdrukking voor: pennywise and poundfoolish. Waar het om draait is dat Amersfoort een mooie fietsbrug krijgt, die vele decennia meegaat. En dat mag wat kosten.

Tenslotte, om op het begin van dit stukje terug te komen, het verhaal van het ecoduct. Gezien het geschetste kostenniveau, lijkt een gratis busdienst die alle fietsers en wandelaars via een apart busbaantje naast de toekomstige Rondweg het spoor overzet, een onrendabele en vooral onpraktische onderneming. Misschien weet een van onze lezers een andere, betere oplossing. Nogmaals, het mag wat kosten: al gauw vijfhonderd euro per dag, als mijn berekeningen een beetje kloppen.

Dat bedrag is in ieder geval genoeg reden om het project kritisch te blijven volgen.

Een brug van 12 miljoen

Een brug van 7 miljoen