Amersfoort scoort hoog op allerhande lijstjes: het was de beste stad om in te wonen, de beste hotelstad en sportiefste stad van Nederland. Maar zijn al die titels wel zo mooi als ze klinken? In deze eerste uit een reeks: Groenste Stad van Europa.
Onder de titel "Amersfoort, het beste jongetje van de klas" publiceerde de AD/Amersfoortse Courant op 30 september 2017 een artikel over de goede scores die de stad Amersfoort haalde in allerhande lijstjes en verkiezingen. Volgens de Atlas voor Gemeenten bijvoorbeeld was Amersfoort dat jaar na Ede, Alphen aan den Rijn en Amstelveen de gelukkigste stad van Nederland. Het jaarlijkse onderzoek van Elsevier riep Amersfoort in 2017 voor de derde keer op rij uit tot beste stad van Nederland om in te wonen.
Onze stad grossiert in fraaie noteringen en titels. In 2007 Groenste Stad van Europa, in 2020 Onderwijsstad van het Jaar en vervolgens ook nog uitgeroepen tot sportiefste stad van Nederland. Amersfoort is een prachtige stad, de ideale combinatie van historisch én modern, centraal gelegen en de stad beschikt over goede voorzieningen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat wij het goed doen in de lijstjes en verkiezingen. Mooie noteringen en mooie titels, daar kan je als stad en als bestuur terecht trots op zijn. Het geeft promotie van de stad een extra impuls.
Hetzelfde artikel vermeldde ook dat Amersfoort in 2015 de beste Hotelstad van Nederland was. Dat bleek uit de jaarlijkse lijst die vergelijkingssite Trivago maakt. In 2017 was Amersfoort op deze lijst gezakt naar de zesde plaats. Een dergelijke forse daling doet denken aan het "gojojo" dat de ooit zo populaire oliebollentest kenmerkte. Dennis Sille, directeur Citymarketing Amersfoort, kon de daling echter perfect verklaren. "In 2015 moest een stad nog een bepaald aantal hotels hebben om mee te kunnen doen op deze ranglijst. In 2017 mochten kleinere hotelsteden meedoen. Zo staan nieuwkomers Sneek en Roermond nu opeens hoog op de ranglijst."
Wat betekent het echt?
Het nuanceren van lijstjes en titels is daarmee geen overbodige luxe: fraaie noteringen kunnen minder fraai blijken te zijn omdat bijvoorbeeld het deelnemersveld beperkt is. Hoe meer concurrenten in de strijd, hoe meer glans een titel heeft én omgekeerd.
Een tweede kanttekening komt van hoogleraar psychologie aan de VU Amsterdam Paul van Lange. Goede noteringen en fraaie titels betekenen niet dat de stad overal goed mee scoort. "Stel uit onderzoek blijkt dat Amersfoort een erg bosrijke gemeente is, dan ben je al snel geneigd daar de focus op te leggen. Terwijl als uit onderzoek blijkt dat Amersfoort het niet goed doet op voetbalgebied mensen dat snel zullen vergeten. Of ze zullen er zich minder snel in verdiepen." Positieve informatie omhelzen we, minder fraaie zaken belichten we liever niet of minder.
Er valt nog een derde kanttekening te maken. Wat doen wij als stad en wat doet het Amersfoortse bestuur om titels en hoge noteringen niet te laten verworden tot eendagsvliegen? Rusten we op onze lauweren en zakken we weg in een warm bad van passiviteit of blijven we actief bezig om onze fraaie noteringen te behouden en uit te breiden?
Een van de Zeven Groenste Steden
Men neme de uitverkiezing van Amersfoort tot Groenste Stad van Europa. Deze overwinning behaalden wij als stad in 2007. In 2006 Groenste stad van Nederland, waardoor we in 2007 deelnamen aan de Entente Florale Internationale. Deze wedstrijd staat, volgens hun eigen website, open voor alle landen van de Europese Unie en de EFTA. Elk land vaardigt jaarlijks een dorp en een stad af en de strijd kan losbarsten. De hele structuur wordt gesponsord door de Ministeries van Landbouw en die van Toerisme van de deelnemende landen als wel door diverse tuinbouworganisaties.
Zijn er kanttekeningen zoals hierboven benoemd te plaatsen bij deze titel? Aan de strijd om Groenste Stad deden in 2007 twaalf Europese landen mee met elk hun groenste stad en hun groenste dorp. Dat is een best wel beperkt deelnemersveld. Amersfoort had in de categorie steden (d.w.z. steden met meer dan 30.000 inwoners) de jury een goed beeld gegeven van de totale groenvoorziening in de stad. Het beleid én de visie van de stad op het stedelijk groen werd alom geprezen. Dat leverde goud en een mooie titel op.
Wie de uitslagen van 2007 verder bestudeert, ziet dat er ook voor de concurrerende steden Mechelen, Nancy, Munster, Eger, Killarney en Shrewsbury goud was. De titel Groenste stad van Europa moest dus eigenlijk zijn: Een van de Zeven Groenste Steden van Europa. Dat maakt het toch een tikje minder indrukwekkend.
In de jaren na 2007 werd er werk gemaakt van de alom geprezen visie op het stedelijk groen. Amersfoort startte projecten die de stad daadwerkelijk groener maakten. Zo werd het terrein van het Elisabeth ziekenhuis vrijwel volledig teruggegeven aan de natuur, een unieke stap en een absolute plus voor de groen-barometer. Er startten echter ook projecten die juist ten koste gingen van het stedelijk groen. Een markant voorbeeld is de botte bijl waarmee de zichtlijnen van park Randenbroek nieuw leven werd ingeblazen. Dat is deftig Nederlands voor het massaal kappen van bomen, zelfs meer dan was afgesproken met de verantwoordelijken op het stadhuis. De aanleg van de westelijke rondweg, de weg die er mogelijk zelfs helemaal niet gaat komen, heeft eveneens veel gekapt groen opgeleverd.
De zaag erin
In bovenstaande gevallen had het stadhuis de regie nog in handen. Recent is er een nieuw verschijnsel opgetreden: groenkap waar de gemeente niets van af weet of pas na het kappen over wordt geïnformeerd. In februari dit jaar werd een groot aantal bomen omgezaagd naast het verpleeghuis De Lichtenberg. Het gekapte bos bleek een oude boskern te zijn dat alleen met een ontheffing van de provincie gekapt had mogen worden. Dat was de provincie Utrecht schijnbaar vergeten. En dat de gemeente Amersfoort een van de hoofdrolspelers in dit dossier is, was klaarblijkelijk iedereen ontgaan. De provincie had haar zegen gegeven, de ontwikkelaar had zijn zaag in de bomen gezet maar niemand had bedacht dat de stad Amersfoort op zijn minst ook geïnformeerd had moeten worden.
Niet veel later was het weer raak. Defensie had behoefte aan een nieuwe schietbaan en om dat te realiseren was de kap van een aantal bomen noodzakelijk. Ook hier werd ons stadhuis achteraf op de hoogte gebracht, gelukkig met de nodige verontschuldigingen van Defensie. Maar het leed was al geschied. “Er blijkt opnieuw veel meer gekapt dan waarvan we wisten”, zei gemeenteraadslid Rob Molenkamp (Lijst Molenkamp) hierover in de AD/AC (8-3-2021). “Het is een terugkerend probleem in deze stad, en dan vooral aan de beboste zuidkant. Men kapt maar raak en telkens mogen we dat als samenleving achteraf constateren”.
Amersfoort is in 2007 op de kaart gezet met de uitverkiezing tot Groenste Stad van Europa en dat mede vanwege haar visie op het groenbeleid. In 2021 stonden we als stad wederom in de schijnwerpers vanwege ons groenbeleid. De lading was nu echter anders. De Partij van de Dieren stelde namelijk kritische Kamervragen aan verantwoordelijk Minister Schouten over de regie op het bomenbeleid of eigenlijk het gebrek daaraan. De bomenkap bij de Lichtenberg werd hierbij als voorbeeld gebruikt. Van de groene loftrompet in 2007 naar landelijk voorbeeld van hoe je niet met groen om moet gaan in 2021. Het roept de vraag op wat we als stad hebben gedaan om de titel Groenste Stad waardig te blijven. Met als vervolgvraag: pakt het stadhuis hier serieus regie op?
Reeks
In een aantal artikelen zal ik nader ingaan op de mooie titels en noteringen die wij als stad behaalden en behalen. De vraag daarbij is: hoe toekomstbestendig zijn deze noteringen? Kunnen we nuanceringen plaatsen bij al dit fraais, zijn de titels wel zo mooi als ze klinken? Zijn er wellicht minder fraaie zaken die we niet belichten omdat we alleen het positieve omhelzen? En, last but not least, spannen we ons in om de fraaie noteringen te behouden of rusten we liever op onze lauweren? Onderwijs, veiligheid, sport en bereikbaarheid: dat zijn de thema’s die op het menu staan. Mocht u als lezer zelf suggesties hebben, laat het ons bij de Stadsbron dan weten. Dan wordt deze artikelreeks mogelijk uitgebreider dan de hierboven aangegeven thema’s.