Het was een van de meest bijzondere openingen van een expositie die ik heb meegemaakt, de start afgelopen vrijdag van de Armando-expositie in de Elleboogkerk. ‘Armando in Amersfoort’ heet de tentoonstelling die georganiseerd is door museum Flehite. Een beetje flauwe titel. ‘Armando terug in Amersfoort’ was beter geweest. Of: ‘Schaamrood’, en dan de Duitse versie: ‘Schamrot’. Of zoiets.
Twaalf jaar na de vreselijke brand die de Elleboogkerk en daarmee het Armandomuseum verwoestte, is een aantal werken van de nog niet zo lang geleden overleden kunstenaar terug op die verdoemde plek. ‘Geschiedenis van een plek’ had de expositie ook kunnen heten, dezelfde titel van een boek van Armando over Kamp Amersfoort in de buurt waarvan hij als kind in de oorlog had gewoond en dat een levenslange inspiratiebron voor hem was geweest.
Ik ga de geschiedenis niet oprakelen (zie Grimlach 17 ‘Armando hoort niet in Wassenaar’ en zie ook de stukken van Eric van der Velden op de Stadsbron hierover), maar we weten dat Amersfoort het Armandomuseum indertijd niet terug wilde in de herbouwde Elleboogkerk en dat de opvolger van dit museum, Museum Oud Amelisweerd bij Utrecht, inmiddels failliet is.
In de Elleboogkerk staan werken van Armando die de brand overleefd hebben, maar het meest in het oog springend is de installatie op de grond van de Duitse kunstenaar Raffael Rheinsberg dat opgebouwd is uit overblijfselen van het afgebrande museum. Deze installatie was al eerder, in 2007, te zien in het Rietveldpaviljoen en is nu zorgvuldig nagebouwd met dezelfde, bewaard gebleven voorwerpen.
De opening was vooral heel emotionerend voor Yvonne Ploum, directeur van het Armandomuseum in Amersfoort en daarna van het MOA in Utrecht. Zij had gehoopt dat Amersfoort zich bij deze gelegenheid zou verontschuldigen voor het verjagen van Armando uit de stad, maar dat gebeurde niet. Ook Albertine van Vliet was er, de burgemeester van toen, die tijdens de brand op dochterbezoek in Zuid-Afrika was en het eerste het beste vliegtuig terugnam om met de stad mee te rouwen over het verlies van de kerk en de kunst. En de weduwe van Armando was er.
En er waren velen die, zoals ik, warme herinneringen koesteren aan de vele mooie manifestaties die zich hier hebben afgespeeld. De mooiste voor mij is Armando die, al oud en breekbaar, op een podium verhaaltjes voorlas uit een van zijn onnavolgbare bundels.
De expositie is te zien tot 26 januari. De bezoeker zal zich niet alleen vergapen aan de kunstwerken, maar ook aan de prachtig gerestaureerde Elleboogkerk. Doordat de pilaren bij de herbouw weggelaten zijn, is er een zee van ruimte en licht ontstaan. Wat is het goed nieuws dat de plannen om er een restaurant in te vestigen niet doorgaan. De Elleboog leent zich nog meer dan vroeger voor expositieruimte. Je zou kunnen denken aan een museum. Aan een …eh… Armandomuseum?
PS: Vergeet ook niet over te steken naar Flehite, want daar zijn ook nog prachtige beelden en schilderijen van Armando te zien.