Voor de uitvoerende beeldende kunstenaar was het eigenlijk best wel spannend. Jaren van bezuinigen én een coronaperiode maakten dat het voor menig uitvoerend kunstenaar niet meer doenlijk was om nog beroepshalve in de kunstensector te blijven werken. De voortekenen aan het eind van de zittingsperiode van het 'oude' college waren ook niet echt hoopvol, althans, voor deze beroepsgroep dan. Op verschillende plekken kwam de ademnood naar boven en werd die ook geadresseerd aan de politiek. Wat heeft dat opgeleverd?
Ik kan niet anders zeggen, dat er niet één zwaluw de lucht in is gevlogen, maar meerdere. Daarmee is het nog geen zomer; de lente is er al wel! Wat staat er in het college-akkoord?
Geen restportefeuille
Op de eerste plaats is er nu een wethouder met een portefeuille kunst en cultuur. De kunsten zijn nu geen restportefeuille, maar staan als een volwaardig onderdeel op de politieke kaart. En als je de tekst goed doorleest, dan staat het niet op de kaart als een economisch goed of als toeristische attractie. Nee, de kunsten staan in het akkoord als een eigen waarde: 'Creativiteit en vrijheid zijn kernwaarden van een open samenleving. Kunst en cultuur vormen een onmisbare basis voor een leven in vrijheid, waarin nieuwe wegen kunnen worden verkend en mensen zich ten volle kunnen ontplooien. Kunst en cultuur zetten aan tot reflectie, maken emoties los, ontroeren en ontregelen. Ze wijzen de weg naar transformatie, verandering en innovatie die de samenleving nodig heeft om te overleven en te bloeien'.
Ik denk niet dat deze passage een incident is. In de periode dat ik de voorbereidingen trof voor de tentoonstelling 'Het visuele geheugen van de stad' heb ik ook een aantal raadsleden gesproken. Echt gesproken. De gesprekken gingen onder meer over de inhoud, over kunst, over de betekenis van kunst. Om toch ook een naam te noemen: Lisa Overmars was bij meerdere activiteiten rondom deze tentoonstelling. Zij toonde als raadslid een interesse in de kunst die ik sinds jaren niet meer gezien heb.
Veel meer geld investeren
Op de tweede plaats spreekt deze coalitie zich uit over de omvang van de culturele sector, waarvan de kunsten een onderdeel is. Amersfoort zou in vergelijk met andere steden van gelijke omvang veel meer moeten investeren in kunst en cultuur. Dit is een belofte, waarvan je mag hopen dat die eindelijk bewaarheid gaat worden: het optrekken van het financiële niveau van de uitgaven voor kunst en cultuur.
En dan de concrete maatregelen. Bovenaan staan de concrete maatregelen voor de instituten. Dan volgen de ideeën voor de uitvoerend kunstenaars. Om daarmee te beginnen:
• De 40/60 regel gaat herzien worden. Die regeling houdt in dat een activiteit (=100%) gedekt moet worden door 40% eigen geld en 60% subsidiegeld. Die 40% moeten harde pecunia zijn. Kapitalisering van de eigen uren, of sponsoring in natura wordt niet meegeteld. Op een begroting van bijvoorbeeld € 50.000,- moet je in harde euro’s zelf € 20.000,- binnen harken. Kom daar eens om bij de beeldende kunst, waarbij het publiek al vindt dat het gratis naar binnen moet kunnen. Bij Blauwdruk halen we een nette € 3.000,- aan entree op, maar dat is natuurlijk veel te weinig om te voldoen aan de norm.
Ik kan dus niet anders dan de herziening van deze regeling toejuichen. Tenminste, als de herziening leidt tot de afschaffing van deze absurde regeling. En daar ziet het wel naar uit. De dolk die menig uitvoerend kunstaar en kunstenaarsinitiatief voelde met de huidige regeling, die dolk gaat weer in de schede.
• De flitsimpuls, een regeling voor de verdeling van rijkscoronagelden, wordt voortgezet als gemeentelijk instrument voor de stimulering van initiatieven van uitvoerend kunstenaars.
Gunstige voortekenen
Voor de officiële instituten bevat het akkoord ook nog enige positieve elementen. Flehite kan voort op de weg naar een volwaardig stadsmuseum. Het Rietveldpaviljoen blijft behouden voor de stad. Dat zijn gunstige voortekenen voor de lokale uitvoerend kunstenaar. Op dit vlak valt nog wel veel werk te verzetten. Het kwartje kan zo maar weer de kant opvallen van het kunstconsumentisme, waarbij de lokale uitvoerend kunstenaar het nakijken heeft.
Het zou overigens ook mooi zijn als in de Basis Infra Structuur (BIS) – voor de niet ingewijden de musea, podia, festivals en het kunsteducatie-instituut – een plek gecreëerd wordt voor de uitvoerend kunstenaar. Door bijvoorbeeld in de BIS geld te reserveren voor de uitvoerend kunstenaars uit de stad in de orde van 10/15% van het instituutgeld. Zo staat er 2,6 miljoen op de gemeentelijke begroting voor Amersfoort in C. Reserveer dan gelijk binnen de BIS € 390.000,- voor de eigen lokale kunstenaars.
De zinsnede over broedplaatsen doet eveneens weer hoop opleven. Maar roept ook vragen op. Is de notitie van De War over broedplaatsen maatgevend en kiezen we voor experiment? Of is het economische belang van de creatieve industrie richtinggevend?
Het akkoord bevat nog veel meer passages die de hoop doen opflakkeren. Het zijn zwaluwen op het vinkentouw. Laat ze ervan afkomen, laat ze vliegen, laat het zomer worden!
Tot zover het college-akkoord. Dit akkoord verdient een passend antwoord vanuit de kunstensector.
Nu is de kunstensector zelf aan zet
Zoals het nieuwe college de intentie heeft om zich te verstaan met de Amersfoortse bevolking, zo zouden ook de instituten uit de BIS – de musea, podia, festivals en het kunsteducatie-instituut – een veel opener communicatie moeten gaan onderhouden met onder meer de kunstproducenten in de stad. Zo zou het Rietveldpaviljoen zich niet zo zeer moeten verhouden tot het Centraal Museum in Utrecht maar meer met de StadsGalerij, kunstenaarsvereniging De Ploegh, de foto-organisaties etcetera.
Niet onbelangrijk overigens: wat gaan de uitvoerend kunstenaars zelf doen? Gaan ze dit akkoord aktief ondersteunen? Politici bekennen nu een kunst-kleur; gaan de uitvoerende kunstenaars laten zien dat zij inderdaad een basis vormen voor vrijheid van idee en gedachte? Pakken zij de handschoen op? Kiezen zij het epigonen-pad, het pad van het volgen van allerlei beleidsnotities uit de machtscentra in de kunstenenwereld omdat daar ogenschijnlijk de bestaanszekerheid te halen valt of kiezen zij vol voor de eigen weg, los van de conventies?
Tegen de stroom inroeien, dwarsliggen, en de buitenwereld laten zien dat er meer, veel meer mogelijk is. Daar hebben we de jonge kunstenaars én de oude kunstenaars voor nodig.
Kunstenaars: aan de slag dus. Laat de zwaluwen niet voor niets opvliegen!