Update (zie onderaan de pagina) 27 januari 2020
Je moet er waarschijnlijk flink voor in de buidel tasten, maar wie in Amersfoort in het bezit van een monumentaal pand wil komen, kan nu een bod doen bij het Rijksvastgoedbedrijf.
Het is waarschijnlijk een van de onbekendste monumenten van Amersfoort: het voormalig militair hospitaal. Omringd door hoge bomen en een gracht ligt het ingeklemd tussen de druk bereden Hogeweg en de wijk Kruiskamp. Officieel adres: Hogeweg 70, maar de feitelijke ingang bevindt zich aan de achterzijde die uitkijkt op het Zeevaarderspad.
Ingang achterzijde aan het Zeevaarderspad
Het hek is potdicht. De gebouwen maken een verlaten indruk. Gras groeit tussen de tegels. Het is duidelijk dat hier al enige tijd niemand komt. Grote borden aan zowel de voor- als de achterkant maken duidelijk dat het complex te koop staat. Voor de geïnteresseerde koper staat meer info op biedboek.nl
Voorzijde met "te koop" bord
Dat biedboek meldt dat het ‘bijzondere complex’ een oppervlakte heeft van circa 5.071 vierkante meter en dat het gehele perceel ongeveer vier keer zo groot is. De bestemming is kantoor maar onder voorwaarden is wijziging van het bestemmingsplan mogelijk.
Het statige hoofdgebouw dateert van 1877. Twee verbindingsvleugels leiden naar barakken die uit hetzelfde jaar stammen. Bij de entree staan nog twee barakken uit 1894.
Het neo-classicistische hoofdgebouw is gebouwd als garnizoensziekenhuis. In 1880 werd het gebouw bevorderd -want dat kan ook met gebouwen- tot Militair Hospitaal der 3e klasse. Veertien jaar later volgde weer een bevordering tot 2e klasse.
Archieffoto met dank aan Archief Eemland
Het hospitaal speelde een belangrijke rol in het Amersfoort van de eind negentiende eeuw. De plaatselijke kranten schreven uitgebreid over de rouwstoeten die al dan niet met militaire eer en onder ere-escorte naar de begraafplaatsen trokken om overleden patiënten te begraven.
Het hospitaal had legendarische bazen. In 1877 werd Cornelis de Mooy benoemd tot chef. Hij geniet nog steeds bekendheid omdat hij naast arts ook uitvinder was. In Amersfoort experimenteerde hij met een baar die een onderstel had waarmee je over ruw terrein kon rijden. Hij is ook de bedenker van antiseptische verbandpakjes en van het ‘ziekenraam De Mooy’: een stalen raam waarmee je patiënten in verticale of schuine houding langs steile trappen en door nauwe bochtige gangen kon vervoeren.
In de Tweede Wereldoorlog werden er vooral burgerpatiënten verzorgd. In 1942 lag de Amersfoortse Ina Hooy enkele maanden in het Militair Hospitaal. Ze had roodvonk en liep daarna dyfterie op. Ze werd in afzondering gehouden maar dat vond ze niet erg: ‘Als de familie was vertrokken, renden we naar buiten om in de struiken verstopte geschenken zoals een appel of een winterpeer te pakken.’ Later is ze als verpleegster aan de Hogeweg gaan werken.
Archieffoto Hoofdgebouw met dank aan Archief Eemland
In 1966 werd de ziekenhuisbestemming opgeheven en bood het complex onderdak aan de afdeling van het leger die de personeelsinformatie verzorgde. Deze afdeling speelde nog een belangrijke rol in de Koude Oorlog: een eventuele mobilisatie moest hier worden voorbereid. Met het spoorwegemplacement in Amersfoort als cruciale schakel.
In 2000 kreeg het complex de status van Rijksmonument. Op de website rijksmonument.nl staat te lezen dat het hospitaal een architectuurhistorische waarde heeft ‘als zeldzaam en gaaf voorbeeld van een infirmerie, uitgevoerd in een eclectische bouwstijl met invloeden van het classicisme, het Romaans en de renaissance.’ Het pand is bovendien belangrijk voor de militaire geschiedenis van Amersfoort.
Achterzijde met Te Koop bord
Na jarenlange leegstand wil het Rijksvastgoedbedrijf, eigenaar van de panden, er van af. Voor dat doel is een biedboek gemaakt. Op 4 april ging de openbare inschrijving open. Tot 24 juni kunnen geïnteresseerde partijen zich melden, maar pas op 8 juli kan het bieden serieus beginnen. Dat proces duurt tot 20 september. Op 15 november wordt de winnaar bekend gemaakt.
Dat zal in ieder geval niet de gemeente Amersfoort zijn. Al in het najaar van 2018 besloot het college af te zien van de koop. De gemeente wilde er woningen ontwikkelen, maar de prijs die het Rijksvastgoedbedrijf wilde hebben, lag te hoog.
Wel wil de gemeente met de uiteindelijke koper kijken naar diens plannen en of die passen in het bestemmingsplan. Passen die niet, maar vindt de gemeente het toch een goed plan dan is Amersfoort eventueel bereid om het bestemmingsplan aan te passen. Tenminste: als college en de raad akkoord gaan. Misschien is er wel een visionair die van het complex een museum wil maken, zodat het complex publiek toegankelijk wordt.
UPDATE 27 januari 2020
Op 16 januari 2020 maakt ontwikkelaar en belegger Schipper Bosch op zijn website bekend dat hij de nieuwe eigenaar van het militair hospitaal is. Schipper Bosch wil de plek gaan herontwikkelen met behoud van de oorspronkelijke gebouwen. Ook wil het bedrijf het geisoleerde terrein verbinden met de rest van de stad.
'De plannen voor de plek staan in de kinderschoenen', vertelt Edwin de Roos, projectmanager bij Schipper Bosch op de website. 'Het is een plek met heel veel kwaliteiten. Dichtbij de stad, de snelweg en het openbaar vervoer en met een bijzondere en voelbare historie. Natuurlijk hebben we het gebied aangekocht met een idee, maar we vinden het belangrijk om de komende maanden te gebruiken om de kwaliteiten van de plek te ontdekken. We staan open voor initiatieven vanuit de stad, er zijn vast functies die toegevoegd kunnen worden waar we zelf nog niet aan hebben gedacht. Zulke grote en uitgesproken plekken in een stad zijn schaars en we willen de plek samen met de omgeving en de gemeente verder invullen.'