Bezuinigen op basis van welke cijfers?
Geïnspireerd door een opmerking van het buitengewoon VVD raadslid Dirk Dekker, ben ik (weer) in de cijfers van de begroting en de bezuinigingen gedoken. Niet voor een inhoudelijke beoordeling, maar meer om te onderzoeken in hoeverre de relatie tussen de begroting 2024 -2027 en de voorgenomen bezuinigingsbedragen transparant is. Volgens het raadslid is dit niet zo. De bedragen uit de bezuinigingsvoorstellen zijn niet te herleiden tot de bedragen in de begroting. Als een ingevoerd raadslid dit al niet kan, hoe zit het dan met de gemiddelde inwoner van Amersfoort? De Stadsbron deed onderzoek.
Allereerst de meerjarenbegroting 2024-2027 opgezocht. Daar wordt de begroting 2024 gepresenteerd via een infographic; een grafische presentatie van de begroting, speciaal voor de niet ingevoerde burger. Dit levert de cijfers in kolom 2 op. (getallen x1000)
Maar wie de meerjarenbegroting verder leest, komt op pagina 26 tabel FD.01 tegen met de getallen in kolom 3. Bij het Programma Omgeving is er geen verschil, maar bij de andere Programma’s zijn de verschillen groter. Procentueel zijn de verschillen niet zo groot, maar in euro’s uitgedrukt toch wel een aanzienlijk bedrag (ruim 6 miljoen), zeker in deze periode van bezuinigingen(24 miljoen). Nergens wordt het verschil geduid. Het lijkt erop dat in de gemeentelijke organisaties meerdere lijstjes rondgaan met verschillende getallen.
Op pagina 24 van deze zelfde meerjarenbegroting staat tabel FO.04 met de Ombuigingsbedragen (= bezuinigingsbedragen) (met typefout).
In deze tabel staan de structurele lasten op basis van 2026, waarop bezuinigd moet worden.
Vergelijken we de bovengenoemde Ombuigingsbedragen met de bedragen uit het aangeleverde overzicht voor de ombuigingen, dan ontstaat de volgende tabel (getallen x 1000).
Voor de herkenbaarheid zijn de bedragen niet in miljoenen uitgedrukt maar in duizenden. Het getal 63.000 staat dan voor de eerder genoemde 63 miljoen. De bedragen in kolom 3 lijken niet te kloppen, vooral niet bij het programma Omgeving. Als bij het programma Omgeving de structurele lasten echt 63 miljoen zijn, dan zou het Ombuigingsbedrag in kolom 3 geen 2 zijn, maar 2.520 (=63*4%) en daarmee afgerond 3! In het voorstel van het college bedraagt de bezuiniging echter geen 3 of 2,52 maar 1,522 miljoen euro. Het lukt mij niet om dit verschil te verklaren. Stel dat de structurele lasten voor dit programmaonderdeel 62,51 zijn (en daarmee afgerond 63 miljoen), dan zou de 4% bezuiniging uitkomen op 2,5 miljoen en niet op 1,5 miljoen. Helaas moeten een raadslid en/of de politiek geïnteresseerde burger het zonder enige toelichting doen.
De verschillen in de andere programma’s zijn veel minder groot maar toch zorgwekkend. Voor de programma’s Zorg en Bedrijvigheid lijkt zelfs meer bezuinigd te worden dan op basis van structurele lasten zou mogen worden verwacht. Het programma Bestuur komt er weer beter vanaf. Hoe dit te duiden? Duidelijk is wel dat de opmerking van het raadslid Dekker van de VVD hout snijdt. De voorstellen zijn niet consistent, maar ook niet transparant.
Parkeren
Maar wie denkt dat daarmee het leed geleden is, moet worden teleurgesteld. Ook zonder deze bezuinigingen zitten in de bestaande begroting nog meer mogelijke tegenvallers die geld gaan kosten. Een daarvan is het parkeerbeleid (inkomsten uit parkeerbelasting). In de kadernota 2024-2027 (mei 2023) staat het volgende:
In de Begroting 2023-2026 is op basis van het coalitieakkoord een voorschot genomen op kostenbesparing en extra inkomsten uit toepassing van een scanauto voor parkeercontroles en extra inkomsten uit uitbreiding areaal betaald parkeren. De implementatie hiervan zal echter niet eerder dan in 2025 plaatsvinden. Dat betekent dat in 2023 een tekort zal ontstaan dat in de jaarrekening moet worden opgelost. Voor 2024 zal een bedrag van naar verwachting € 4.820.000 niet worden gerealiseerd. De uitwerking van de uitgangspunten volgt na de zomer 2023. Samen met bewoners en belanghebbenden wordt dit opgepakt.
Het tekort van de geraamde opbrengsten wordt verhoogd. Vervolgens lezen we in de jaarverslag 2023 het volgende:
Misgelopen baten straatparkeren. De begroting is opgehoogd met € 1,5 miljoen voor extra baten implementatie scanauto en uitbreiding fiscalisering. Ten opzichte van voorgaande jaren was de verwachting dat de gerealiseerde parkeerbaten in 2023 hoger zouden zijn dan de voorgaande jaren. Maar zowel de implementatie van de scanauto als ook de uitbreiding fiscalisering hebben nog niet plaatsgevonden. Hierdoor is er een tekort van € 1,9 miljoen. Dit is een hoger tekort dan de schatting van € 1,1 miljoen vermeld in de zomerrapportage.
Nu niet bepaald duidelijke teksten. Maar de cijfers over de geschatte baten van parkeerbelasting geven wellicht meer duidelijkheid.
Daarnaast staat in de jaarstukken 2023 ook nog de volgende tekst:
Over het deelomgevingsprogramma parkeren – deel 1, dat in december 2023 is vastgesteld, is een referendum georganiseerd. De uitslag, 74,2% stemde tegen, heeft geleid tot een aantal wijzigingen. Zo is er nu duidelijkheid over de prijs van de eerste parkeervergunning (€ 30,- per jaar) en worden de plannen pas in 2035 in Vathorst, Kattenbroek, Hoogland, Hooglanderveen en Nieuwland uitgevoerd.
Voor 2024 wordt dus al een fors tekort verwacht. Het is immers niet te verwachten dat in 2024 al een groot deel van vergunning parkeren zal zijn ingevuld. Maar ook daarna zal de meerjarenbegroting aan de batenkant moeten worden aangepast omdat door de aangenomen moties (€ 30 eerste vergunning, en Amersfoort Noord pas na 2035) de baten lager zullen uitvallen dan gepland. In de plannen rond parkeerregulering stond dat de bekostiging van de hubs en de vergroening van de parkeerplaatsen gefinancierd zou worden uit de baten. Op basis van de wijk- en buurtcijfers CBS blijkt dat 40% van het privé-autobezit zich in Amersfoort Noord bevindt, in de wijken die pas na 2035 aan de beurt zijn. Nu dit laatste niet volledig zal lukken is de vraag hoe het college dit dan wel gaat doen.
Peiling 23-4-2024
Bij de peiling over de ombuigingsvoorstellen van dinsdag 23 april jl. bleek dat veel raadsleden moeite hebben met het duiden van de cijfers in het jaarverslag en ombuigingsvoorstellen. Zo werd een mogelijke opbrengst van een verhoging van de toeristenbelasting (ruim 0,5 miljoen) diverse malen genoemd om de bezuinigingen in sociaal domein en cultuur (bij elkaar ruim 14 miljoen) op te vangen. Hetzelfde geldt voor de onderbesteding van 12 miljoen bij beschermd wonen in de jaarstukken 2023. Ook dit incidentele overschot is verschillende keren genoemd, maar is feitelijk al ingeboekt voor andere doeleinden en/of de saldireserve.
Het is niet verwonderlijk dat raadsleden moeite hebben met de financiële verslaglegging van de gemeente. Voor vele Nederlanders is het bijhouden van het eigen huishoudboekje al een hele opgaaf. Maar wat zeker niet helpt is de inconsistentie in de presentatie van cijfers en het gebrek aan transparantie. Het zou een uitdaging voor het college en ambtenaren moeten zijn om financiële overzichten te presenteren, die de raadsleden helpen om hun taak te doen en burgers verleiden om mee te denken: dus minder redeneren vanuit de techniek van begroten, maar meer vanuit het oogpunt van de ontvangers/ lezers.