De Stadsbron doet journalistiek onderzoek naar vragen waar bewoners graag een antwoord op willen. Zo vroeg inwoner Marc van Leent zich af wat Amersfoort nu eigenlijk Amersfoort maakt: wat heeft de stad wat andere steden niet hebben? En waarom zien maar weinig mensen dat? Journalist Janneke Juffermans gaat als buitenstaander in Amersfoort in vijf reportages op zoek naar de ziel van Amersfoort.
Deel 1: Amersfoort, een stad van forensen?
Amersfoort is met meer dan 150.000 inwoners de 16e stad van Nederland. Maar volgens inwoner Marc van Leent zien veel mensen in Amersfoort niet wat Amersfoort uniek maakt en te bieden heeft, en vergelijken ze de stad met Amsterdam en Utrecht. “In Amersfoort verlangen we er weleens naar een studentenstad te zijn, wat we niet zijn, of een stad met een echte concertzaal, die we niet kunnen betalen. Waar komt dat verlangen vandaan?”, vraagt hij zich af. Zijn Amersfoorters niet zelfbewust genoeg? Hoe denken andere Amersfoorters daarover?
Zelf woon ik elders. Veel van Amersfoort weet ik (nog) niet. Om de grote vraag wat Amersfoort nu Amersfoort maakt te beantwoorden, begin ik daarom gewoon op straat. Op een doordeweekse dag wandel ik van het station richting het Julianaplein naar het Vermeerkwartier en tref er drie schuchtere meiden van 14, 15 en 15 jaar.
Als ik vraag wat ze van Amersfoort vinden, zeggen twee van hen er niet te wonen, hoewel ze er wel naar school gaan. Ze kijken in de richting van hun vriendinnetje, die er wel woont. “Euh, in Amersfoort is alles dichtbij,” stamelt die. Haar vriendinnen schieten haar nu ze zo worstelt dan toch maar te hulp: “Het is gewoon een kleine vorm van Utrecht of Amsterdam. Maar dan minder druk. En het voelt hier veiliger.
Op de Bisschopsweg is een fietsenhandel Fietsboek. “Wat typisch Amersfoorts is? De stadskern, de gezellige pleinen, de terrassen,” zegt de fietsenmaker van halverwege de 30. “Nee, ik woon er zelf niet.”
Weinig eigens
Op de Aldegondestraat woont de 50-jarige Katjuscha Otte, museumdirecteur van museum De Wieger in Deurne. Ook zij is hier tien jaar geleden neergestreken. Ze woonde ervoor in Amsterdam, maar daar kon ze wegens de hoge huizenprijzen toen niets kopen. “Ik snap de vraag wel naar de ziel van Amersfoort,” zegt ze. “De stad heeft weinig eigens. Er is bijvoorbeeld weinig spannende en mooie architectuur rond het station. Het winkelaanbod vind ik ook wat saai en voorspelbaar. Er is ook geen universiteit of hogeschool. Wat er in Amersfoort wél is, zoals de mooie binnenstad, wordt op de een of andere manier zwak uitgedragen. Daarin is de stad dan weer te bescheiden.”
Otte voelt zich wel heel erg warm opgevangen door cultuurminnaars die voornamelijk in de binnenstad leven. “Dat is een soort onzichtbaar netwerk dat warm en positief is,” zegt ze hierover. “Maar in veel buitenwijken zoals Vathorst hebben mensen weinig met de stad zelf, maar vooral met het feit dat je snel op de snelweg bent.” Ze is zelf ook gericht op andere steden. “Je zit zo in Utrecht, of in Amsterdam. Het ligt in het midden van het land, dus overal dichtbij. En je bent snel in het bos of het groen.”
Ze raadt me aan eens met de eigenaressen van Buuf in de Serre, te gaan praten. “Die zijn in Amersfoort een leuk tentje begonnen, en kwamen van elders. Waarom hebben zij voor Amersfoort gekozen?” Buuf in de Serre is inderdaad een heerlijk licht plekje, waar je taart kunt eten. De eigenaressen zitten er al zeven jaar. Ook zij roemen de terrassen en de pleinen. Maar toch, het is eigenlijk toeval dat ze in Amersfoort zijn neergestreken, zeggen ze. “Er was een wedstrijd om een leuk concept voor deze ruimte te bedenken. Wij hebben die gewonnen. Maar het had dus ook ergens anders kunnen zijn."
Keien trekken
Is Amersfoort dan vooral een stad van forensen en mensen die er toevallig zijn neergestreken? Zijn er wel mensen die Amersfoort kiezen om Amersfoort? Ik hoop mijn soelaas te vinden bij een oude vriend van mij: Robert Baptist (54). Ik dacht dat hij al zijn hele leven in de stad woonde, maar hij haalt me snel uit die droom. “Nee hoor, ik woon er sinds mijn 18e, ben destijds nog net met mijn ouders meeverhuisd naar Amersfoort.” Inmiddels woont hij in Kruiskamp. En hoewel hij er een tijdje weg is geweest, is hij er weer teruggekomen. Vooral vanwege de ligging. “Het ligt centraal en was dus gunstig voor werk, eerst in Amersfoort zelf en later niet ver van Amersfoort.”
Toch is hij enthousiast over de stad. “Het is mooi compact. De stad heeft zowel een dorps karakter als de sfeer van de stad. En de Amersfoortse kei, vergeet die niet!” Een gevaarte van ruim 1700 kilo aan de rand van de binnenstad, dat in de 17e eeuw daarheen versleept is. Ik snap de betovering nog niet helemaal, maar Robert vertelt over hoe toen hij jong was de kei door de stad werd getrokken met keitrekkersfeesten. “Dat was altijd heel leuk. Er liggen ook overal keien in Amersfoort die geschonken zijn aan de stad.” Nostalgische herinneringen dus.
Waarom zijn die keitrekkersfeesten er eigenlijk niet meer? Dat lijkt me nu echt iets waarin Amersfoort zich kan onderscheiden, een beetje zoals het Leids Ontzet of de Nijmeegse Vierdaagse. Ik besluit die vraag op te slaan en straks, in een latere reportage, aan mensen van de gemeente te stellen. Het feestelijke is er volgens Robert nog steeds. Hij geniet enorm van de terrassen en de vele festivals in de zomer.
Je bent zo ergens anders
Niet ver van Robert woont Amarins de Boer (27). Hoewel ook zij niet uit Amersfoort zelf komt en overdag in Amsterdam werkt, vindt ze Amersfoort een ‘heel leuke stad’. Ze woont er sinds vier jaar. Ze zijn hier neergestreken vanwege de centrale ligging en willen er niet meer weg.
Het stel heeft zelfs net een huis gekocht in Vathorst. Dat huis wordt nu gebouwd. “In Waterdorp. Daar vind je de natuur terug en het is relatief dicht bij de winkels. Het heeft een heel dorpse sfeer en dat geldt eigenlijk wel voor heel de stad,” vertelt De Boer bevlogen. “Bij de Jumbo was zelfs een medewerker die elke keer zei dat we de leukste klanten op een dag waren. Dat is toch heel bijzonder, dat er in Amersfoort zelfs een caissière is die jou kent?”
Wat dat betreft lijkt de stad op de stad waar ze vandaan komt, Sneek. “Ook daar kom ik als ik er rondloop altijd wel iemand tegen die ik ken. Dat heb ik in Amersfoort precies zo. Daarom voel ik me er thuis.” Bovendien is het ook niet ver van haar oorspronkelijke thuis. “Je bent zo in Heerenveen.”
Je bent zo…elders. Is dat wat Amersfoort tot Amersfoort maakt? Na een eerste rondgang blijven de typeringen ‘dorps’, ‘knus’, ‘gezellig’, ‘mooie binnenstad’ maar dus ook ‘overal dichtbij’ hangen. Toch niet iedereen komt van buiten Amersfoort mag ik hopen of gaat daar overdag naartoe? Zijn er ook mensen die geboren zijn in Amersfoort en er ook overdag met volle toewijding zijn en blijven?
Zielloze stad?
De oudste bewoners van Amersfoort van de stad zijn de nonnen. Zij zoeken hun heil niet buiten de stad, sterker nog: anderen zoeken hun heil bij de nonnen. Zien zij Amersfoort ook als stad zonder ziel? In de volgende reportage ga ik op bezoek bij nonnen: ‘de zusters van onze lieve vrouw van Amersfoort’. Ze wonen hier als sinds 1823 en zijn een constante in de stad. Hoe zien zij Amersfoort?
Dit was het eerste verhaal dat verschijnt vanuit de Stadsbron Onderzoekt, waarin de Stadsbron op zoek gaat naar antwoorden op vragen die inwoners hebben. Heb je zelf ook een vraag over Amersfoort of omstreken of ken je een gerucht dat je wil laten onderzoeken? Stuur je vraag in op onderzoek.destadsbron.nl en misschien lees je hier het antwoord.