tags:

Van Oldenbarnevelt, de grondlegger van ons dna

door Léon Wennekes
24 september 2019om 16:18u

Geschiedenis is fascinerend, maar geschiedschrijving is vaak eendimensionaal: het brengt ingewikkelde gebeurtenissen onder in handzame datums en beknopte feiten. Dat hiermee verdiepende informatie verloren gaat, nemen we op de koop toe. 

Bijna iedere Nederlander weet bijvoorbeeld dat in 1600 de Slag bij Nieuwpoort plaatsvond. Weinigen weten dat op dat moment een omslag plaatsvond die grote gevolgen zou hebben voor de geschiedschrijving over dat tijdperk. Deze overwinning die feitelijk een nederlaag was, was de opmaat naar de finale van een koningsdrama, met in de hoofdrollen de twee mensen die een cruciale rol hebben gespeeld bij de vorming van ons land. Eén van deze twee mensen is onze Amersfoorter Johan van Oldenbarnevelt, de ander is Maurits van Oranje.

Bollenburgh.png

Bollenburg aan de Muurhuizen waar Van Oldenbarnevelt zijn jeugd heeft doorgebracht.

Ook het perspectief van waaruit je kijkt naar geschiedenis is interessant. Doordat Johan van Oldenbarnevelt na een showproces hardhandig van zijn machtspositie was beroofd, werd zijn welverdiende ereplaats in de vaderlandse geschiedschrijving vaak ontkend, gebagatelliseerd of zelfs zwart gemaakt in de eeuwen erna. Dit omdat zijn tegenstander niemand minder dan prins Maurits was, een lid uit het huis van Oranje. De winnaar schrijft de geschiedenis, nietwaar.

‘Zonder hem zou ons land in deze vorm niet hebben bestaan’, aldus historicus Ben Knapen in zijn boek De man en zijn staat. Johan van Oldenbarnevelt heeft een onuitwisbaar stempel op ons land gedrukt. Zijn hele werkzame leven besteedde hij aan het bestuurlijk vormen en kneden van dat stukje weerbarstige, natte grond aan de Noordzee tot de trotse Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Wanneer zijn carrière in 1572 start, zijn de Nederlanden het toneel van ruwe partizanen, de Watergeuzen en een loshangende groep opstandige steden en gewesten. Bij zijn executie in 1619 is de Republiek een machtige koopmansstaat met regering, een eigen identiteit en het respect van de omliggende landen.

Veel van wat ons land nu heeft aan eigenheid, maar ook aan waarden als tolerantie en democratische beginselen, vinden mede hun oorsprong in deze man. In die begintijd zijn de grondslagen gelegd voor wat je het dna en de identiteit van ons land zou kunnen noemen. Een model van consensus en overleg, van tolerantie en respect. Johan van Oldenbarnevelt wist te polderen in een land dat zichzelf nog moest uitvinden. Een land dat bestond uit een breekbaar verband van losse steden en gewesten, een land met een tsunami aan vluchtelingen zowel religieus als economisch en last but not least een land met een machtige vijand: de Spaanse koning.

Hij had dit alles niet kunnen verwezenlijken zonder de briljante veldheer Maurits van Oranje met wie hij jarenlang een gouden duo vormde. Johan zorgde voor de bestuurlijke consensus en het geld, Maurits zorgde voor de overwinningen. Dit ging goed tot die beruchte Slag bij Nieuwpoort. Johan was voorstander geweest, Maurits was tegenstander van de riskante operatie, maar uiteindelijk gedwongen om slag te voeren. Hij wist maar ternauwernood aan een catastrofale militaire ramp te ontsnappen.

De Slag bij Nieuwpoort was feitelijk een nederlaag, waarbij veel mensen stierven en geen doelen bereikt werden. De verbittering van Maurits was groot en zijn vertrouwen in Johan zou nooit meer hetzelfde zijn. Tijdens het twaalfjarig bestand kwamen de tegenstellingen pas goed naar boven en groeiden de twee voormalige bondgenoten verder uit elkaar. Het einde is bekend: Johan moest het onderspit delven en met zijn terechtstelling kwam een einde aan zijn carrière.

Van Oldenbarnevelt versus Maurits.jpg

Van Oldenbarnevelt (links) versus Maurits

Zijn nagedachtenis leeft voort in de bestuurlijke structuur van ons land en in onze identiteit. Johan van Oldenbarnevelt was een briljant, gedurfd pragmaticus en kundig bestuurder en hij wordt door velen gezien als de grootste staatsman die ons land ooit heeft voortgebracht.

bijsluiter

In Museum Flehite is tot 5 januari 2020 een tentoonstelling aan Johan van Oldenbarnevelt gewijd. Léon Wennekes is betrokken bij de multimediale productie die onderdeel is van deze expositie. In deze 15 minuten durende presentatie wordt het conflict met prins Maurits uitgediept als menselijk drama. 

    nog geen reacties

(maak u bekend met uw volledige naam)

opmerkingen

Steun de Stadsbron!

U steunt ons met een gift via IDeal al met een bedrag vanaf 2 euro per artikel.

Draag bij!