Onder ontzaglijk veel meer is 2020 ook het jaar van de Amersfoortse journalistiek. Het is erop of eronder.
De staat van de regionale journalistiek in Amersfoort en directe omgeving is ronduit bedroevend. Het afgelopen jaar is, zonder dat tot enige onrust heeft geleid, het huis-aan-huisblad Amersfoort Nu opgeheven. Ooit een enorme winstmaker van de lokale uitgever Onnes, daarna jarenlang door Wegener uitgemolken en uitgekleed en uiteindelijk zonder enige rimpeling uit de markt genomen.
Bij die andere voormalige melkkoe, de Stad Amersfoort van de BDU, volgt de ene bezuiniging op de andere. De Amersfoortse politiek wordt voor deze huis-aan-huiskrant die het afgelopen jaar vanwege bezorgproblemen mijn huis overigens niet één keer bereikt heeft, gecoverd door één freelance-journalist.
De publieke omroep voor de hele provincie Utrecht, RTV Utrecht, heeft een streekredactie Noord voor Amersfoort en omstreken. Die telt drie verslaggevers van wie er één in Amersfoort woont. De andere twee wonen in Utrecht.
De lokale omroep Eva loopt vanwege chronisch geldgebrek op zijn laatste benen en is niet meer tot enige zelfstandige journalistieke productie in staat.
Dan heb je nog als laatste bolwerk AD Amersfoortse Courant, onderdeel van het concern dat vanuit Rotterdam wordt bestierd. Aan de Kleine Koppel beschikt de krant nog over een redactie van een man of negen van wie de chef in Utrecht woont en leeft, andere verslaggevers in Leidsche Rijn (Utrecht), Wijk bij Duurstede en Lunteren wonen, terwijl er ook, inderdaad, vijf verslaggevers daadwerkelijk in Amersfoort huizen. Twee goede Amersfoortse verslaggevers zijn recent overgeplaatst naar Utrecht.
In 1973 hield de Amersfoortse Courant een verkiezingsavond in de Markthal aan de Breestraat. De belangstelling was overweldigend. Wie is er vandaag de dag nog geïnteresseerd in hoogstaande lokale journalistiek?
Veel human interest
Tel uit je winst als stad van pakweg 180.000 inwoners. De democratisch gekozen bestuurders hebben hier volkomen vrij spel, van enige serieuze journalistieke controle op het reilen en zeilen van de politiek is geen sprake meer. De kranten staan vol met weetjes, gezellige niemandalletjes en veel human interest.
Er is een chronisch gebrek aan goede lokale journalisten in deze stad. De Stadsbron, in het leven geroepen om lokale onderzoekjournalistiek te bevorderen, gaat binnenkort experimenteren met zogeheten burgerjournalisten. We gaan burgers helpen zelf dingen journalistiek uit te pluizen, en we bieden een podium voor de resultaten. Succes niet gegarandeerd, maar we gaan het in ieder geval proberen.
De Stadsbron kan nog een jaartje het hoofd boven water houden dankzij subsidie van het landelijke Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Van betaling door lezers hoeven we geen wonderen te verwachten, want die zijn nauwelijks bereid de portemonnee te trekken voor een goed plaatselijke onderzoekverhaal. Dat bleek ook bijvoorbeeld toen de stichting Regionaal Spitwerk (waaraan ik ook verbonden ben) boeken uitbracht over het gedoe met kunsthal KAdE en het Eemhuis, en over de decennialange oorlog van projectontwikkelaar Vahstal met de gemeente Amersfoort. Van beide boeken, geschreven door topjournalist Miro Lucassen, werden hooguit een paar honderd exemplaren verkocht.
Ligt het aan de burgers dat de Amersfoortse journalistiek kwalitatief door het ijs is gezakt? Is er in deze stad, die voor meer dan 50 procent uit import bestaat, geen belangstelling voor wat er op lokaal niveau écht speelt?
Lokale omroepen in Amersfoort en omliggende plaatsen zijn op dit moment in een intensief proces gewikkeld om te gaan samenwerken. Op initiatief van de gemeente Amersfoort hebben ook alle andere mediapartijen aan die gesprekken meegedaan en hun wil getoond om daadwerkelijk te gaan samenwerken. Er is Haags geld beschikbaar voor experimenten met dit soort regionale samenwerkingsprojecten, maar Eemland is naar het schijnt buiten de boot gevallen.
In 2020 moet de samenwerking tot stand komen, maar dat kan alleen als de gemeenten Amersfoort, Leusden, Bunschoten, Soest en Baarn stevig in de beurs zullen tasten. Om hun eigen lastige waakhonden te financiëren.
Ik moet nog zien of dat gaat gebeuren.