Stichting Bootvluchteling vroeg me of ik als vrijwilliger medisch werk zou willen doen in het vluchtelingenkamp Moria op Lesbos. Als arts (ex-tropenarts, ex-huisarts) en als mensenrechtenactivist voelde ik daar wel voor. Het is daar immers de ‘grens van Europa’, waar vluchtelingen vastlopen op hun vluchtpoging naar Europa, mede dankzij de Turkije-deal.
In juli van dit jaar ben ik voor twee weken naar Lesbos vertrokken. Nu ben ik terug voor een periode van drie weken. Ik doe, net als de vorige keer, periodiek verslag van mijn belevenissen in de Stadsbron. Dit is mijn laatste verhaal.
Houd je met dit werk deze mensonterende situatie in stand?
Mijn tijd in Moria zit er alweer bijna op. Gisteren deed ik mijn laatste dienst, waar zoals iedere avond veel minderjarigen met paniekaanvallen binnenkomen, soms ook met verwondingen die ze zichzelf aangebracht hebben (automutilatie).
Het kost tijd en aandacht om hen te behandelen en weer rustig te krijgen, maar het is ook pijnlijk om ze na behandeling ‘naar huis’ te sturen. Dat is maar al te vaak niet de beschermde sectie waar kwetsbare jongeren wonen, maar de ‘jungle’, de ongecontroleerde en ongeorganiseerde overflow van koepeltentjes in de olijfboomgaard naast het kamp.
Bij aankomst in Moria zien we soms een paar honderd mensen staan, die naar een van de vele kampen op het vasteland van Griekenland worden gebracht, waar de procedure verder wordt afgewikkeld. Maar ook komt er vaak een bus die de ingang van de kliniek – die tegenover de politie- en aanmeldpost is - afsluit en waar dan nieuwe arrivals uitstappen, mensen die net uit de boten zijn gekomen en bij Moria worden afgeleverd. Het is dan avond en even later zie je vele tientallen mensen op de grond zitten of op houten pallets slapen onder de dekens die ze hebben kunnen meenemen.
Een paar dagen geleden bezocht ik het project Hope van het Britse kunstenaarsechtpaar Eric en Philippa Kempson. Ze wonen al meer dan twintig jaar op Lesbos, en zijn in 2015 toen de grote groepen aankwamen, meteen begonnen met hulpverlening aan vluchtelingen. Ze verrichtten vooral hands on werk, mensen uit bootjes halen en opvangen. Hij was betrokken bij de oprichting van veel ngo’s, ook bij de Stichting Bootvluchteling.
Maar vooral is hij praktisch en creatief. Het project heeft een paar grote loodsen waar schilderles wordt gegeven door vluchtelingen zelf. Er is dansles, er wordt gekookt en er wordt kookles gegeven, er is een gratis kapsalon, naaiatelier, nagelstudio. Er is ook een groot kledingmagazijn waar nieuwkomers kleding mogen komen halen.
Het magazijn (foto links) deed me denken aan de tentoonstelling van de bekende Chinese kunstenaar Ai Weiwei in Düsseldorf die ik eerder dit jaar bezocht. Hij had kleding die in een ontruimd vluchtelingenkamp was achtergelaten, naar zijn atelier in Berlijn gehaald, gewassen, gesorteerd en op kledingrekken in de tentoonstelling geplaatst. Ik vroeg Eric ernaar en het bleek dat Ai Weiwei hem een paar keer bezocht had en dat ze vrienden waren geworden.
De schilderijen die de vluchtelingen maken, zijn vaak erg mooi en tonen zichtbaar talent. Een reizende tentoonstelling van vluchtelingenschilderijen langs een achttal Europese hoofdsteden is momenteel in Berlijn te zien. Eric heeft ook een veiling bij Christies georganiseerd. Hij is zeer kritisch over de politieke en grote internationale en Europese organisaties, die naar zijn mening veel geld besteden aan veel vergaderen en niets effectiefs doen. “Als alle organisaties in 2015 goed samengewerkt hadden, zich duidelijker uitgesproken hadden en minder vergaderd hadden, dan was deze humanitaire ramp niet nodig geweest,” aldus Eric.
Na de dienst van gisteren was er een warm afscheid, ook met weer nieuw aangekomen artsen en verpleegkundigen.
Een vaak terugkerende discussie hier is hoe het werken hier is; enerzijds is de zorg nodig, maar die is in alle opzichten substandard. Moet je gewoon roeien met de riemen die je hebt, of houd je met dit werk toch eigenlijk deze mensonterende situatie in stand? Het blijft een onderwerp om over na te blijven denken en aan te werken, ook als ik weer in Nederland ben.
Ik dank alle lezers van mijn verhalen voor hun belangstelling en reacties.
Organisaties moeten zich m.i. uitspreken tegen de noodtoestand hier, zoals Artsen zonder Grenzen dat deed, zie b.v. https://www.doctorswithoutborders.org/what-we-do/news-stories/story/open-letter-state-emergency-moria-greece